کیفر اخروی کودک مراهق در تجاوز به حقوق و اموال دیگران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ خارج فقه و اصول حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

در تاریخ فقه شیعه، همواره این انگاره وجود داشته است که کودکان در هر حال دارای تکلیف نیستند و کیفر اخروی ندارند. این اندیشۀ غالب، مشتمل بر رهاورد آزادانگاری برای کودکان مراهق است که پیامدهای تربیتی و اجتماعی ناگواری دارد. رویکرد یادشده در سدۀ اخیر توسط محقق نایینی به چالش کشیده شده است. ایشان بر این باور بودند که کودکان ممیز، در احکام عقل مستقل دارای کیفر اخروی هستند. این نظریه به‌دلیل معارضه با حدیث «رفع‌القلم» با اشکال همۀ متأخران همراه شده است، جز برخی از معاصران که تنها حکم به کیفر داشتن چنین کودکی کرده‌اند؛ بدون اینکه مشکل معارضه با حدیث یادشده را حل کنند.
تحقیق حاضر با روش اسنادی ـ کتابخانه‌ای و با تحلیل بینامتنی برای کشف اندیشه‌های پیشین و پسین از نظریۀ محقق نایینی، این نظریه را با یک تصحیح یعنی اختصاص به کیفر داشتن کودک در تخلف از مستقلات عقلیه‌ای که با امتنان بر غیر او منافی باشد، بازسازی و بازآفرینی کرده و اشکال افراد یادشده را با اثبات تضییق ذاتی حدیث مذکور به غیرمستقلات عقلیه پاسخ داده است.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Punishment in Hereafter for Immature Children Violating Right of Others

نویسنده [English]

  • Mostafa Hamadani
Student of Qom Seminary
چکیده [English]

In history of Shia jurisprudence, it is supposed that children have no duty and obligation, so there is no punishment in hereafter for them. This dominant idea is considered a kind of freedom for immature children and has unpleasant educational and social consequences. In recent century above- mentioned approach is challenged by one researcher called Naeini;  but his theory about children punishment in independent sentences of intellect is not accepted by late-comers due to its conflict with hadith of  Raf' al-Qalam while some contemporary scholars decree a punishment for such children without solving the problem of its conflict with the mentioned hadith.
This study is done by documentary- library method and intertextual analysis to discover the ideas before and after Naeini about this theory. This theory is rebuilt and recreated by allocating punishment for children that violate intellectual sentences (or orders), because God forgives sin and violation related to him and God's forgiveness and kindness does not cover violation in other human rights, accordingly problem of mentioned people is answered by proving inherent restriction of mentioned hadith toward independent intellectual sentences. 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naeini the researcher
  • intellectual sentences (or orders)
  • immature children
  • punishment of immature children

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. آرون، ریموند (1387ش). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمۀ باقر پرهام، چاپ نهم، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
    3. ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید (1404ق). شرح نهج البلاغة، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    4. ابن‌اثیر جزرى (1385ش). الکامل فی التاریخ‏، بیروت‏: دارالصادر.
    5. ابن‌ادریس، محمد (1410ق). السرائر، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    6. ابن‌غصائری، احمدبن حسین (1364ش). الرجال، قم: دارالحدیث.
    7. ابن‌قدامة، عبدالله (1414ق). الکافی فی فقه الإمام أحمد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    8. ابن‌ماجة، محمدبن یزید (1430ق). سنن ابن‌ماجه، تحقیق: شعیب الأرنؤوط - عادل مرشد - محمَّد کامل قره بللی - عَبد اللّطیف حرز الله، چ اول، بیروت: دارالرسالة العالمیة.
    9. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414ق). لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
    10. احمدی، حبیب‌الله (1388ش). جامعه‌شناسی انحرافات: سمت.
    11. اردبیلى، احمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    12. اصفهانى، محمد حسین (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب، چاپ اول، قم: أنوارالهدى.
    13. امام خمینى (1384ش). تحریرالوسیلة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
    14. امامى، سید حسن (1384ش). حقوق مدنى، ج 4، تهران: انتشارات اسلامیه.
    15. بحرانى، یوسف‌بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    16. ثقفى، ابراهیم‌بن محمد (1395ق). الغارات، تهران: انجمن آثار ملى.
    17. جوهرى، اسماعیل‌بن حماد (1410ق). الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
    18. حائری یزدى، مرتضى (1418ق). کتاب الخمس، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    19. حائرى اصفهانى، محمد حسین (1404ق). الفصول الغرویة، قم: بی‌نا.
    20. حسکانی، عبیدالله (1411ق). شواهد التنزیل، تهران: مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة.
    21. حسینى میلانى، على (1428ق). تحقیق‌الأصول، چ دوم، قم: بی‌نا.
    22. حکیم، سید محسن طباطبایى (1416ق). مستمسک العروة‌الوثقى، چ اول، قم: مؤسسة دارالتفسیر.
    23. حلى، حسین (1432ق). أصول الفقه، قم: بی‌نا.
    24. حمیرى، عبدالله‌بن جعفر(1413ق). قرب‌الإسناد، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
    25. خراسانى، محمد کاظم (1409ق). کفایة‌الأصول، قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
    26. خویى، ابوالقاسم (1418ق). الف، التنقیح فی شرح العروة الوثقى، قم: بی‌نا.
    27. خویى، ابوالقاسم (1418ق). ب، ‌الشیعة، چ سوم، قم: مؤسسۀ آفاق.
    28. خویى، ابوالقاسم (بی‌تا). ج، مصباح‌الفقاهة (المکاسب)، بی‌جا: بی‌نا.
    29. خویى، ابوالقاسم (1428ق). د، غایة‌المأمول، چ اول، قم: بی‌نا.
    30. خویى، ابوالقاسم (1422ق). هـ، محاضرات فى أصول الفقه، قم: موسسة احیاء آثار السید الخوئی.
    31. خویى، ابوالقاسم (1422ق). و، مصباح الأصول قم، مؤسسة احیاء آثار السید الخوئی.
    32. دانش، تاج‌زمان (1384ش). مجرم کیست؟جرم‌شناسی چیست؟ تهران: کیهان.
    33. ذهبی، شمس‌الدین (1409ق). تاریخ الإسلام‏، بیروت: دارالکتاب العربى‏.
    34. روحانى، محمد صادق (1382ش). الف، زبدة‌الأصول، تهران: بی‌نا.
    35. روحانى، سید صادق (1429ق). ب، منهاج‌الفقاهۀ، قم: انوار الهدى.
    36. زمخشرى، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، چ سوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
    37. سبحانى، جعفر (1415ق). الف، الرسائل الأربع (قواعد اصولیة و فقهیة) قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام.
    38. سبحانى، جعفر (1418ق). ب، البلوغ، حقیقته، علامته و أحکامه، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
    39. سبزوارى، عبدالأعلى (1417). الف، جامع‌الأحکام‌الشرعیة، قم: مؤسسۀ المنار.
    40. سبزوارى، عبدالأعلى (1413ق). ب، مهذّب‌الأحکام، قم: مؤسسۀ المنار.
    41. ستوده، هدایت‌الله (1387ش). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آواری نور.
    42. سلیمی، علی و محمد داوری (1388ش). جامعه‌شناسی کجروی: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    43. شهید اول، محمد‌بن مکى (1419ق). ذکرى‌الشیعة، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
    44. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على (1420ق). المقاصدالعلیة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
    45. شیخ انصارى، مرتضى (1383ش). الف، مطارح‌الأنظار، قم: بی‌نا.
    46. شیخ انصارى، مرتضى (1416ق). ب، فرائد‌الاُصول، قم: کنگره.
    47. شیخ حر عاملى، محمدبن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
    48. شیرازى، على (1328ق). تعلیقة على فرائدالأصول، بی‌جا: بی‌نا.
    49. صدوق، محمد‌بن على (1415ق). الف، المقنع، قم: مؤسسۀ امام هادى علیه‌السلام.
    50. صدوق، محمدبن على (1362ش). ب، الخصال، قم: جامعۀ مدرسین.
    51. صدوق، محمدبن على(1413ق). ج، من‌لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    52. طبرى، محمدبن جریر (1387ق). تاریخ الأمم و الملوک‏، بیروت: دارالتراث‏.‏
    53. طوسى، محمدبن الحسن (1407ق). الف، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    54. طوسى، محمدبن حسن (1387ق). ب، المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة.
    55. طوسى، محمدبن حسن (1390ق). ج، الاستبصار، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
    56. طوسى، محمدبن حسن (1417ق). د، العُدة فی أصول الفقه، قم: ستاره.
    57. عاملى، سید جواد (1419ق). مفتاح الکرامة، قم، چاپ اول: دفتر انتشارات اسلامى.
    58. عاملى، کرکى، على‌بن حسین (1414ق). جامع المقاصد، چ دوم، قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
    59. عراقى نجفى، عبدالنبى (بی‌تا). التقریرات المسمى بالمحاکمات بین الأعلام، قم: بی‌نا.
    60. علامه حلى، حسن‌بن یوسف (1420ق). الف، تحریرالأحکام الشرعیة، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
    61. علامه حلى، حسن‌بن یوسف (1419ق). ب، نهایة‌الإحکام، قم: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام.
    62. فاضل تونى، عبدالله‌بن محمد (1415ق). الوافیة فی أصول الفقه، چ دوم، قم: بی‌نا.
    63. فاضل لنکرانى، محمد (1383ش). القواعد الفقهیة، قم: بی‌نا.
    64. قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392ش.
    65. قزوینى، على (1427ق). تعلیقة على معالم الأصول، قم: بی‌نا.
    66. کاتینگهام، جان (1384). فلسفۀ مجازات، مترجمان: ابراهیم باطنی و محسن برهانی، فصلنامۀ فقه و حقوق، بهار، ش 4: 170 – 147.
    67. کشى، محمدبن عمر (1363ش). رجال الکشی، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
    68. کلینى، محمدبن یعقوب (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    69. ماوردی، علی‌بن محمد (1419ق). الحاوی الکبیر، تحقیق: الشیخ علی محمد معوض - الشیخ عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیة.  
    70. مجلسى، محمد باقر (1403ق). بحار الأنوارالجامعة، بیروت: دارإلاحیاء التراث العربی.
    71. محسنی، فرید (1394ش). جرم‌شناسی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
    72. محقق حلى، جعفربن حسن (1408ق). شرائع الإسلام، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    73. مدرسى یزدى، عباس (1383ش). نماذج الأصول فی شرح مقالات الأصول، قم: داوری.
    74. مراغى، سید میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین‌الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    75. مغربى، نعمان‌بن محمد (1385ق). دعائم الإسلام، قم: مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
    76. مفید، محمد‌بن محمد (1413ق). قم: کنگرۀ جهانى شیخ مفید.
    77. مکارم شیرازی، ناصر (1386ش). الف، آیات ولایت در قرآن، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات نسل جوان.
    78. مکارم شیرازى، ناصر (1428ق). ب، انوار الأصول، قم: مدرسة الإمام علی علیه‌السلام.
    79. مکارم شیرازى، ناصر (1425ق). ج، أنوار الفقاهة - کتاب البیع، قم: مدرسة الإمام علی علیه‌السلام.
    80. موسوى زنجانى، محمد‌بن ابوالقاسم (1316ق). التنقیذ لأحکام التقلید، تهران: بی‌نا.
    81. میرزای شیرازى، محمد حسن (1418ق). تقریرات فی أصول الفقه (تقریرات عبدالحسین لارى شیرازى) قم: بی‌نا.
    82. نایینى، محمد حسین (1376ش). الف، فوائدالاُصول، قم: بی‌نا.
    83. نایینى، میرزا محمد حسین (1411ق). ب، کتاب الصلاة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    84. نایینى، میرزا محمد حسین غروى (1373ش). ج، منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران: المکتبة المحمدیة.
    85. خوانسارى، سید احمدبن یوسف (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    86. نجاشی، احمد (1365ش). رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    87. نجفى کاشف‌الغطاء، على‌بن محمد رضا (1381ق). النور الساطع، نجف اشرف: مطبعة الآداب.
    88. نجفى، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام، بیروت: دارالإحیاءالتراث العربی.
    89. نسائی، أحمدبن شعیب (1406ق). السنن الصغرى، حلب، المطبوعات الإسلامیة.
    90. نورى، حسین (1408ق). مستدرک الوسائل، قم: آل‌البیت علیهم‌السلام .
    91. نووی، یحیى‌بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب، بیروت: دارالفکر.
    92. همدانى، آقا رضا (1416ق). مصباح‌الفقیه، قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء‌التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.

    یزدى، سید محمد کاظم (1409ق). العروة‌الوثقى، بیروت: الأعلمی للمطبوعات

مجله علمی
دوره 12، شماره 3
مهر 1395
صفحه 631-662

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 01 تیر 1395
  • تاریخ پذیرش: 27 آذر 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار