فلسفه قواعد فقهیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دروس خارج فقه و اصول و دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

چکیده

قواعد فقهیه یکی از مسائل دانش فقه است که از دو زاویه امکان پژوهش دربارۀ آن وجود دارد: یکی از این زاویه که قاعده‌های موجود بازپژوهی شوند یا در زمینۀ قواعد جدیدی پژوهش صورت گیرد و دوم از این زاویه که با نگاهی از بیرون، خود قاعدۀ فقهیه کاوش و فلسفۀ قواعد فقهیه تدوین شود. در زاویۀ دوم یک مشکل مهم این است که مسائل مطرح در این زاویۀ دید کدامند؟ در این مقاله با تکیه بر منابع فقهی و اصولی و با استفاده از روش‌های دانش فقه و اصول، در درجۀ اول کوشیده‌ایم منظومه‌ای از مسائل مهم «فلسفۀ قواعد فقهیه» تدوین شوند و در درجۀ دوم در حدی که تنگنای مقاله اجازه می‌داد سعی شده است این مسائل را به اجمال بررسی و فرضیۀ‌ پیشنهادی دربارۀ آنها مطرح شود و در عین حال با رعایت اقتضائات حجم مقاله به اثبات آن فرضیه‌ها نیز اقدام خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The philosophy of the religious jurisprudence laws

نویسنده [English]

  • Abolghasem Alidoost
Associate Professor.Institute OF Islamic CuIture and Thought.
چکیده [English]

      The religious jurisprudence laws are one of the issues of religious rules and principles which can be researched from two aspects: the first aspect is that the available laws should be restudied or some new rules should be researched and the second aspect is that from the outside viewpoint the religious jurisprudence law should be researched and the philosophy of the laws should be compiled. The important problem in the second aspect is which issues should be researched from the viewpoint. In this article, with an emphasis on the religious jurisprudence and rational theology sources and the use of their methods, the researcher has primarily tried to compile a set of the important issues of the philosophy of religious jurisprudence laws and according to the domain of the article he has secondarily made an effort to investigate the issues briefly and raise his proposed hypothesis on the issues and at the same time to prove the hypotheses with considering the conditions of content of the article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious jurisprudence laws
  • Definition and division of the religious jurisprudence laws
  • Particularization of the religious jurisprudence laws
  • Legalism and analogism
  1. ابن بابویه، محمد بن علی، (1413)، کتاب من لایحضره الفقیه، مصحح: علی‌اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
  2. بغدادی، ابوالفرج(ابن الندیم)، (1417)، الفهرست، محقق: ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعروف.
  3. اردبیلی، احمدبن محمد، (1430)، مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
  4. انصاری، شیخ مرتضی، (بی‌تا)،  فرائد الاصول، مکتبة المصطفوی، قم.
  5. توحیدی، محمدعلی (مقرر)، (بی تا)، مصباح الفقاهة، (تقریرات سید ابوالقاسم موسوی خویی)، قم، مطبعة سید الشهداء.
  6. حکیم، سید عبدالهادی، (بی‌تا)،  مقدمة القواعد و الفوائد للشهید الاول، قم: کتابفروشی مفید.
  7. حلی ابن ادریس، (1410)، کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
  8. خمینی، سید روح‌الله، (1379)، کتاب البیع، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  9. ـــــــــــــــــ، (1415)  المکاسب المحرمة، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  10. خمینی، سید مصطفی، (1418) تحریرات فی الاصول، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  11. سبزواری، محمدباقر، (1412) کفایة الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‌.
  12. شریف مرتضی، علی بن حسین، (1405)، رسائل شریف مرتضی، مصحح: مهدی رجائی، قم، دارالقرآن الکریم.
  13. شهیدی، میرزا عبدالفتاح، (1407)، هدایة الطالب إلی اسرار المکاسب، قم: مکتبة آیة الله النجفی المرعشی.
  14. طوسی، محمد بن الحسن، (1407)، تهذیب الاحکام، مصحح: حسن الموسوی خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  15. علیدوست، ابوالقاسم، (1384)، فقه و عرف، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  16. ـــــــــــــــــ، فقه و عقل، (1381)، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  17. ـــــــــــــــــ، (1388)، فقه و مصلحت، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  18. ـــــــــــــــــ، فقه و مقاصد شریعت، (1384) مجلۀ فقه اهل البیت  Œ، شمارۀ 41، ص 141-158.
  19. فیاض، محمد اسحاق، (1417)، محاضرات فی اصول الفقه، قم، دارالهادی.
  20. قاسم بن قطلوبغا، أبو الفداء، (1413)، تاج التراجم فی طبقات الحنفیة، المحقق: محمد خیر رمضان یوسف، دار القلم.
  21. کاظمی، محمدعلی (مقرر)، (1376)، فوائد الاصول، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  22. الکشی، ابوعمرو، (1490)، رجال الکشی، مصحح: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
  23. محقق داماد، سید مصطفی، (1389) قواعد فقه بخش مدنی،  تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
  24. مجلسی، محمدباقر، (1410)، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
  25. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (مقرر)، (1352)،  اجود التقریرات، (تقریر بحث محمدحسین نائینی)، قم، مطبعة العرفان.
  26. مهریزی، مهدی و درایتی محمدحسین، (1419) مقدمه کتاب القواعد الفقهیه للسید البجنوردی، قم، نشر الهادی.
  27. النجفی، الشیخ محمدحسن، (1392)، جواهر الکلام، مصحح: شیخ محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة.  
  28. هاشمی شاهرودی، سید محمود، (1405)، بحوث فی علم الاصول، تقریرات بحث سید محمدباقر صدر، قم، مؤسسة دائرة المعارف فقه الاسلامی.
  29. یعقوب بن عبدالوهاب الباحسین، (1420ق)؛ القواعد الفقهیة، الریاض، مکتبة الرشد.