اجتهاد تعزیر: مبنای اِعمال «مجازات‌های محدودکنندۀ آزادی» در فقه جزایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 استادیار دانشگاه آیت‌الله العظمی بروجردی (ره)

چکیده

با توجه به متون و مدارک اسلامی، تعیین واکنش تعزیری به صلاحدید حاکم موکول شده است. بی‌تردید تبیین چگونگی عملکرد قاضی و نیز تعیین حدود اختیارات وی در گزینش واکنش تعزیری، از موضوعات مهمی محسوب می‌شود که در پرتو آن می‌توان جایگاه مجازات‌های محدودکنندۀ آزادی را در سیاست کیفری اسلام تبیین کرد. در این مقاله با اتخاذ روش توصیفی - تحلیلی، مسئلۀ مذکور بررسی و این نتیجه حاصل شده که قاضی موظف است با توجه به ضوابط و معیارهای خاصی، جنس و میزان تعزیر را اجتهاد کند و شاید گاهی حسب آن ضوابط، مجازات محدودکنندۀ آزادی را مؤثرترین و مناسب‌ترین واکنش تشخیص دهد و لذا اجتهاد قاضی، از ضرورت به‌کارگیری مجازات‌های محدودکنندۀ آزادی حکایت دارد؛ اما در سیاست کیفری کشور ما، هنوز لوازم و شرایط آن کاملاً مهیا نشده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Detection of discretionary punishment: basis of exercitation of restrictive punishments of liberty in criminal jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hadi Sadeghi 1
  • Javad Riahi 2
1 Associated Professor of University of Shiraz
2 Assistant Professor of University of Ayatollah Ozma Borujerdi
چکیده [English]

An examination of the sources of Islamic jurisprudence demonstrates that determination of the discretionary punishment has been given to the expediency of judge. The explanation of the quality of recognizing discretionary punishment by judge, undoubtedly, is one of the important subject matters by which the community punishments' station in the Islamic penal policy is demonstrated. The present study using a descriptive–analytical method, has examined this matter and has found out the judge should "discover" the quality and quantity of discretionary punishment by the considering special criteria and norms and sometimes he may find community punishment as the most advisable reaction with regard to that criteria and norms. Therefore, necessity of the judge's discovering reaction demonstrates necessity of exercising community punishments. But still, it has not been completely prepared that's conditions and necessaries in penal policy of our country.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Judgment
  • detection of punishment
  • discretionary punishment
  • Criminal jurisprudence
  • restrictive punishment of liberty
  1.  

    1. قرآن کریم

    الف) فارسی

    1. آقاجمال خوانسارى، محمدبن حسین (1366).‏ شرح غررالحکم و دررالکلم،‏ ج ‏4، تهران:‏ دانشگاه تهران.
    2. انصاری، قدرت‌الله و انصاری، محمدجواد و بهشتی، ابراهیم و طباطبایی، سید علی‌‌اکبر (1386). تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    3. بستانی، فؤاد افرام (1370). فرهنگ ابجدی عربی فارسی. ج 1 و 2، ترجمۀ رضا مهیار، تهران: نشر اسلامی.
    4. جعفرى، محمد تقى (1419). رسائل فقهى، تهران: مؤسسة منشورات کرامت.‏
    5. جمعی از فضلا (1386). منابع فقه شیعه (ترجمۀ جامع احادیث الشیعة). ج ‏30، تهران:‏ انتشارات فرهنگ سبز.
    6. جناتی، محمد ابراهیم (1389). سیر تطور فقه اجتهادی در بستر زمان. ج 1، قم: انصاریان.
    7. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1388). مفردات الفاظ قرآن کریم. ج 1، ترجمۀ حسین خداپرست، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
    8. شمس ناتری، محمد ابراهیم و ریاحی، جواد (1391). ارزیابی مجازات‌های اجتماعی مندرج در لایحۀ مجازات اسلامی در پرتو الگوی جایگزینی، فصلنامۀ حقوق اسلامی، سال نهم، شمارۀ 33: 191 - 212.
    9. صادقی، محمدهادی (1373). گرایش کیفری سیاست جنایی اسلام، رسالۀ دکتری حقوق جزا و جرمشناسی، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
    10. فارابی، ابونصر محمد (1358). سیاست مدینه، ترجمۀ سید جعفر سجادی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه.
    11. ماوردی، علی‌بن محمد (1383). آیین حکمرانی (احکام السلطانیه و الولایات الدینیه)، ترجمه و تحقیق: حسین صابری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    12. محقق داماد، سید مصطفی (1381). قواعد فقه 4 بخش جزایی، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    13. مکارم شیرازی، ناصر (1383). تعزیر و گسترۀ آن. گردآورنده ابوالقاسم علیان‌نژادی، قم: مدرسة الامام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
    14. منتظری، حسینعلی (1379). مبانی فقهی حکومت اسلامی، ج 3، ترجمۀ محمود صلواتی، تهران: نشر سرایی.

     

    ب) عربی

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید‌بن هبه‌الله (1404).‏ شرح نهج البلاغه، ج 18، تحقیق و تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قم‏: مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی‏‏.
    2. ابن‌سعید، یحیى‌بن احمد (1386). نزهة الناظر فی الجمع بین الأشباه و النظائر، تحقیق و تصحیح نورالدین‏ واعظى، ‏نجف: مطبعة الآداب.
    3. ابوالصلاح حلبى، تقى‌الدین‌بن نجم‌الدین (1403). الکافی فی الفقه، اصفهان: بی‌نا.
    4. بهائى عاملى، بهاء‌الدین محمد‌بن حسین و ساوجى، نظام‌بن حسین (بی‌تا). جامع عباسى و تکمیل آن، ج 2، تحقیق و تصحیح شیخ على محلاتى حائرى، تهران: مؤسسة منشورات الفراهانی.
    5. بیهقی، ابوبکر احمدبن‌ الحسین‌بن علی (1413). السنن الکبری، ج 8، بیروت: دارالمعرفه.
    6. حر العاملی، محمدبن الحسن (1409). وسایل‌الشیعه الی تحصیل مسائل‌الشریعه، ج ‏27، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).‏
    7. محقق حلى، نجم‌الدین جعفر‌بن حسن (1408)، شرائع‌الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام،‏ ج 4، تحقیق و تصحیح عبدالحسین محمد على بقال،‏ قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.‏
    8. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على‌بن احمد عاملى (1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج 9، ‏قم: کتابفروشى داورى.
    9. صدر، سید رضا (بی‌تا). الاجتهاد و التقلید، بی‌جا: بی‌نا.
    10. صدوق، محمدبن على ابن‌بابویه (1385). علل‌الشرائع، ج ‏3، قم: کتابفروشى داورى‏.
    11. طوسى، محمد‌بن حسن (1407). الخلاف، ج 5، تحقیق و تصحیح على خراسانى، سید جواد شهرستانى، مهدى طه نجف، مجتبى عراقى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    12. عاملى، یاسین عیسى (بی‌تا). الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیه، بی‌جا: بی‌نا.
    13. قرافی، شهاب‌الدین (بی‌تا). الفروق، ج 3، بیروت: دارالمعرفه.

     

    ج) تارنما

    1. 28.  http://rhoghough.ir/?p=3207  (1391/10/10). <دسترسی 26/4/1392>.

     

    د) انگلیسی

    29. Bottoms, Anthony & Rex, Sue & Robinson, Gwen (2004), Alternatives to prison options for an insecure society, London: Willan Publishing.

    30. Brownlee, Ian (1998),Community Punishment A Critical Introduction, London: Longman.

    31. Donnelley, R.R (2007), Report of the review of community penalties, The Scottish Government: Edinburgh, www.Scotland.gov.uk.

    32. Easton, Susan & Piper, Christine (2005), Sentencing and punishment the quest for justice, New York: Oxford university press.

    33. Mason, Tom (2000), Care and management in the community, In: Behavior, crime and legal process a guide for forensic practitioners, New York: Wiley Press.

    34. Scott, David (2008), Penology, London: Sage publications.

    35. Singh, shanta (2002), Community based sentences: Alternatives to short-term imprisonment. Master of Arts Dissertation. University of South Africa.

    36. Tonry, Michael (1999), The Fragmentation of sentencing And Corrections in America, Washington DC: U.S Department of justice, Office of justice programs, National Institute of Justice.