سازوکارهای کشف مقاصد شریعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد پردیس بین‌الملل

2 دانشیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

راه‌های تعدی از نص، بررسی علیت و ملاکات احکام و سازوکارهای کشف مقاصد شریعت، گفتمانی است برای پویایی شریعت که با دگرگونی موضوعات و تغییر در احوال و شرایط اجتماعی، چگونگی تغییرات در احکام را مشخص می‌کند. البته فهم‌پذیری غایات احکام، هرچند سبب بالندگی فقه است، ولی بدون ضابطه نیست. نوشتار حاضر، با بررسی نظرهای فقهای شیعه، ضمن تبیین مقاصد شریعت و ادلۀ اثبات مقاصد با ادلۀ نقلی و عقلی، روش‌های کشف مقاصد شریعت را بررسی می‌کند که عبارتند از: روش استقرا، روش فهم علل اوامر و نواهی، مجرد امر و نهی ابتدایی، استفاده از تعبیرات و روش استفاده از سکوت شارع با وجود مقتضی و نبود مانع.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

mechanisms for discovery purposes sharia

نویسندگان [English]

  • Mahdi shooshtari 1
  • Hosein naseri moghadam 2
  • Hosein saberi 2
1 Graduated from Mashhad Ferdowsi University Ph.D. in jurisprudence and principles of the International Campus
2 Associate Professor Jurisprudence and Principles of Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Ways to aggression the text, check the sentences causality and the criteria and mechanisms for discovery purposes sharia, sharia dynamic the discursive, that could change latest and changes in situations and social conditions, to determine how changes in sentences. However, nderstanding ends of sentences, although caused development of the jurisprudence, but it can not be without regulation. Present article reviews the Shia scholars, besides the explaining the objectives of the the shari'a and the purposes of proving reasons for the why traditional and rational approaches to discover the intentions of the law review: the inductive method, method and forbid and orders to understand the causes of, and single the elementary injunction, a lawyer with the appropriate interpretation and use of silence and lack of a barrier.

کلیدواژه‌ها [English]

  • aggression detection purposes Sharyat- criterion Ahkam- Ways to aggression the text - evidence purposes
قرآن کریم
آمدی، سیف الدین (1402ق). الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت، المکتب الاسلامی.
ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1409ق). من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق.
________________(1409ق). علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری.
ابن‌عاشور، محمد طاهر (1978ق). مقاصد الشریعه الاسلامیه، تونس، مصنع الکتاب.
ابن‌عبدالسلام، عزالدین عبدالعزیز (1409ق). الفوائد فی اختصار المقاصد، مصر، دارالکتاب الجامعی
ابن‌فهد حلی، محمدبن محمد (1410ق). عدة الداعی و نجاح الساعی، بیروت، دارالکتاب الاسلامی.
ابن‌قدامه، عبدالله‌بن احمد مقدسی (1399ق)، روضه الناظر، ریاض، جامعة الامام محمدبن مسعود.
ابن‌قیم جوزیه، محمد‌بن ابی‌بکر دمشقی (1975م). شفاء العلیل، قاهره، مکتبه‌التراث.
اشعری، علی‌بن اسماعیل (بی‌تا). مقالات الاسلامیین، بیروت، دارالاحیا التراث العربی.
بروجردى، حسین طباطبایی (1416ق). البدر الزاهر فى صلاة الجمعة والمسافر، قم، دفتر منتظرى.
تسخیری، محمد علی (1388). فقه مقاصدی و حجیت آن، اندیشۀ تقریب، ش 18.
جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1407ق). الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین.
حسنی، اسماعیل (1416ق). نظریه المقاصد عند الامام محمد الطاهر العاشور، هیرندن (آمریکا)، المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
حسینی، محمد (1417ق). الاجتهاد و الحیاة حوار علی الورق مع: محمد مهدی شمس‌الدین، محمد حسین فضل‌الله، وهبه الزحیلی، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.
حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق). وسائل الشیعه، قم، مؤسسۀ آل‌البیت.
حکیم، محسن (1391ق). مستمسک العروة الوثقى، نجف، مطبعة الآداب.
خمینی، سید روح‌الله موسوی (بی‌تا). البیع، ج 2، قم، اسماعلیان.
خمینى، سید روح‌الله موسوى (1425ق). تحریرالوسیلة، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
خویی، ابوالقاسم ‌(1410ق). التنقیح فی شرح العروة الوثقى‏، تقریر میرزا على غروى‏، قم، دارالهادی.
________(۱۴۲۸ق). موسوعه الامام الخویی، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
ریسونی، احمد (1991م). نظریه المقاصد عند الامام الشاطبی، رباط، دارالامان.
________(1385). غایات شریعت، پگاه حوزه، شمارۀ 200، دی ماه 1385.
 زحیلی، وهبه (1406ق). اصول الفقه الاسلامی، سوریه، دارالفکر للطباعه.
زرکشی، محمد‌بن بهادر (1413ق). البحرالمحیط، کویت، دارالصفوه.
سعدی الهیتی، عبدالحکیم عبدالرحمن (1406). مباحث العلة فی القیاس، بیروت، دارالبشائرالاسلامیه.
سبحانی، جعفر (بی‌تا). الاعتصام بالکتاب و السنه، قم، نرم‌افزار جامع فقه.
شاطبی، ابراهیم‌بن موسی (بی‌تا). الموافقات، بیروت، دارالمعرفة.
شعرانی، میرزا ابوالحسن (1373). المدخل، قم، کنگرۀ شیخ انصاری.
شهید اول، محمد‌بن مکی(1411ق). اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفکر.
شهید ثانی، زین‌الدین‌ جبعی‌ عامل‌ (1413ق). مسالک‌ الافهام‌ الی‌ تنقیح‌ شرائع‌الاسلام‌، قم‌، المعارف‌ الاسلامیه‌.‌
صدر، محمد باقر (1359ق). مبانی منطقی استقراء، مترجم: احمد فهری زنجانی، تهران، پیام آزادی .
________(1395ق). المعالم الجدیده للاصول، قم، کتابفروشى النجاح‏.
طوسی، محمّد‌بن حسن (1390ق). الاستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
علامه حلی‌، حسن‌‌بن‌ یوسف ‌(1412ق). مختلف‌ الشیعه‌، قم‌، مؤسسة‌ النشر الاسلامی‌‌‌.
علیدوست، ابوالقاسم (1388). فقه و مصلحت، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
علیشاهی، ابوالفضل (1390). مذاق شریعت، رسالۀ دکتری دانشگاه فردوسی مشهد، استاد راهنما: حسین ناصری مقدم.
غزالی، محمدبن محمد (1390ق). شفاء الغلیل، بغداد، الارشاد.
_____________(بی‌تا). المستصفی، مصر، مکتبه الجندی.
فاسی، علال (1979م). مقاصد الشریعه الاسلامیه و مکارمها، مغرب، رباط، مطبعة الرساله.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق). العین، قم، مؤسسة دارالهجرة.
مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
محقق حلی (1403ق). معارج الاصول، قم، مؤسسة آل‌البیت.
مصطفوی، محمد کاظم (1417ق). مائه قاعده فقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
مغنیه، محمد جواد (1421ق). فقه الامام جعفر الصادق، قم، مؤسسۀ انصاریان.
مقدس اردبیلى، احمد‌بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه، قم، مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع)‏.
منتظری، حسینعلی (1369). دراسات فی ولایت الفقیه، قم، مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
میهن‌دوست، محمد هادی (1392). جایگاه مقاصد و اهداف شریعت در فقه اسلامی، پایان‌نامۀ سطح سه حوزۀ علمیۀ خراسان، استاد راهنما: مجتبی الهی خراسانی.
نایینی، محمد حسین (1411ق). کتاب‌الصلاة، تقریر محمد على کاظمى، قم، انتشارات جامعۀ‏ مدرسین.
___________(1373ق). منیةالطالب، تهران، المکتبة المحمدیة.
نجفى، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
نراقی، ملا احمد (1417ق). عوائد الایام، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی.
همدانی، رضا (1416ق). مصباح الفقیه، قم، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‏‏.
یوبی، محمد سعد‌بن احمدبن مسعود (1434ق). مقاصد الشریعه الاسلامیه، سعودیه، دار ابن‌الجوزی.