تأملی در تسلیم مهر به‌مجرد وقوع عقد در نکاح دائم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

با تحقق عقد نکاح، حقوق و تکالیفی برای زوجین حاصل می‌شود، از جملۀ آنها حق مهر برای زوجه و حق تمکین برای زوج است. فقها و حقوقدانان بر اساس قواعد معاوضات، حصول حقوق زوجین را به‌مجرد عقد مسلم یافته‌اند؛ لذا پس از وقوع عقد، زوجه را مالک تمام مهر دانسته‌اند، اما لزوم تسلیم مهر و کیفیت رابطۀ آن با تمکین، مسئله‌ای چالشی بوده است که به بحث مستقل و جامعی نیاز دارد.
نویسندگان در نوشتار حاضر پس از تتبع در ادله و عبارات فقها و حقوقدانان، بر آن شده‌اند که معاوضی محض دانستن عقد نکاح صحیح نبوده است، اما در ادای حقوق طرفین، می‌توان قواعد باب معاوضات را جاری دانست و اذعان داشت که از حیث زمان ملکیت مهر و لزوم تسلیم آن، معاوضی بودن عقد نکاح امری پذیرفتنی محسوب می‌شود؛ لذا مالکیت زوجه بر مهر به‌مجرد عقد حاصل می‌شود و مانند سایر معاوضات، لازمۀ مالکیت در مقابل عوض این است که اگر زوجه از تمکین امتناعی نداشته باشد، بر زوج واجب است که مهر را تسلیم کند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflections on incumbency of giving dowry to continual wife conducted exactly

نویسندگان [English]

  • seifollah ahadi 1
  • Mohammad Taghi Fakhlaei 2
  • Mohammad hasan haeri 2
1 Jurisprudence and Principles of Islamic Law Ph.D Student, Ferdowsi University of Mashhad
2 Professor of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

Some of rights and obligations will be conducted by marriage, such as right of dowry for wife and right of Allegiance for husband. Jurists believes that rights Couples will be charged exactly after marriage based on regulation of Exchanges, so incumbency of giving dowry and its nature in relation with Allegiance, is an challenging issue and required independent comprehensive discussion.
In this article, Authors after searching in reasons and statements of Jurists and Lawyers, believes that the exchangeability nature of marriage is not true, but in giving of rights of both sides of marriage, it is possible to implement the regulation of exchanges chapter and accept that marriage is an exchangeable contract, based on period of dowry ownership and incumbency of its giving. Furthermore, ownership of wife to her dowry will be conducted exactly after the marriage and such as other exchanges that condition of ownership of wife to dowry is that Allegiance to husband for incumbency of giving dowry.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • continual wife
  • giving dowry
  • Allegiance
  • Marriage
  • exchangeable contracts
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1406ق). حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ابن‌ادریس، محمد‌بن احمد (1418ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 2، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
ابن‌فهد حلی، احمد‌بن محمد (1407ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
اراکی، محمدعلی (1419ق). کتاب النکاح، نورنگار، قم، بی‌نا.
اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب، ج 4، قم، انوارالهدی.
امامی، حسن (بی‌تا). حقوق مدنی، ج 4، تهران، انتشارات اسلامیه.
انصاری، مرتضی‌بن محمد امین (1415ق). کتاب المکاسب، ج 5، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1415ق). کتاب النکاح، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ج 12، 23 و 24، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
بنی‌فضل، مرتضی (بی‌تا)، مدارک تحریر الوسیلة- الزکاة و الخمس، بی‌جا، بی‌نا.
حائری یزدی، مرتضی‌بن عبدالکریم (1418ق). کتاب الخمس، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
حر عاملی، محمد‌بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ج 20، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
حلی، یحیی‌بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع، قم، مؤسسۀ سیدالشهداء.
خمینی (امام)، روح‌الله (1412ق). تحریر الوسیله، ج 2، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـــــــــــــــــــ (1421ق). کتاب البیع، ج 4، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، ابوالقاسم (بی‌تا). المستند فی شرح العروة الوثقی، مقرر: مرتضی بروجردی، بی‌جا، بی‌نا.
ــــــــــــــ (بی‌تا)، مصباح الفقاهة، ج 2، مقرر: محمد علی توحیدی، بی‌جا، بی‌نا.
ــــــــــــــ (1410ق). منهاج الصالحین، ج 2، قم، نشر مدینة العلم.
روحانی، محمد صادق (1413ق). فقه الصادق (ع)، ج 22، قم، دارالکتاب.
ــــــــــــــــــــ (1429ق). منهاج الفقاهه، ج 5، قم، انوارالهدی.
زنجانی، موسی (1419ق). کتاب نکاح، ج 17 و 20، قم، مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز.
سبحانی تبریزی، جعفر (بی‌تا). نظام النکاح فی الشریعة الغراء، ج 2، قم، بی‌نا.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1414ق). حاشیة الإرشاد، ج 3، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج 5، قم، کتابفروشی داوری.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج 8، قم، مؤسسه المعارف الإسلامیة.
شهیدی تبریزی، میرفتاح (1375ق). هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب، ج 3، تبریز، چاپخانۀ اطلاعات.
صافی گلپایگانی، علی (1427ق). ذخیرة العقبی فی شرح العروة الوثقی، ج 10، قم، گنج عرفان.
صفایی، حسین و اسدالله امامی (1380). حقوق خانواده، تهران، مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
طباطبایی، علی‌بن محمد (1418ق). ریاض المسائل، ج 12، قم، مؤسسۀ آل البیت(ع).
طباطبایی حکیم، محسن (1416ق). مستمسک العروة الوثقی، ج 9، قم، مؤسسة دارالتفسیر.
طوسی، محمد‌بن حسن (1425ق). الخلاف، ج 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ــــــــــــــــــــــ (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة، ج 4، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1410ق). ارشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، ج 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــ (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمد (1423ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- الخمس و الأنفال، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
ــــــــــــــــــــ (1421ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- النکاح، قم، مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
فاضل مقداد، مقداد‌بن عبدالله (1425ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، ج 2، قم، انتشارات مرتضوی.
فاضل هندی، محمد‌بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج 7، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
کاتوزیان، ناصر (1371). حقوق مدنی: خانواده، ج 1، تهران، شرکت انتشار.
کاشف‌الغطاء، حسن‌بن جعفر (1422ق). انوار الفقاهة- کتاب النکاح، نجف، مؤسسۀ کاشف‌الغطاء.
مامقانی، عبدالله‌بن محمد حسن (1350ق). نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال، قم، مجمع الذخائر الإسلامیة.
محقق حلی، جعفر‌بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج 2، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
ــــــــــــــــــــــــــ (1412ق). نکت النهایۀ، ج 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
محقق داماد، مصطفی (بی‌تا). بررسی فقهی حقوق خانواده- نکاح و انحلال آن، قم، بی‌نا.
محقق کرکی، علی‌بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج 12 و 13، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
مکارم شیرازی، ناصر (1416ق). انوار الفقاهة- کتاب الخمس و الأنفال، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی‌طالب (ع).
ــــــــــــــــــــ (1424ق). کتاب النکاح، ج 1، 3 و 6، قم، انتشارات مدرسۀ امام علی (ع).
منتظری، حسینعلی (بی‌تا). کتاب الخمس و الأنفال، قم، بی‌نا.
موسوی، عبدالأعلی (1413ق). مهذّب الأحکام، ج 25، قم، مؤسسة المنار.
موسوی عاملی، محمد‌بن علی (1411ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات الإسلام، ج 5، بیروت، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 30 و 31، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
ـــــــــــــــــ (1318ق). نجاة العباد، بی‌جا، بی‌نا.
هاشمی شاهرودی، محمود (1425ق). کتاب الخمس، ج 2، قم، مؤسسة دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
یزدی، سید محمد کاظم‌بن عبدالعظیم (1421ق). حاشیة المکاسب، ج 2، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان