بررسی حکم و مبانی فقهی رشوه در غیر قضاوت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش علوم قرآن و فقه دانشکدۀ الهیات دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

     در حرمت رشوه شک و تردیدی نیست، اما در صدق عنوان «رشوه» بر پرداخت‌های در غیرقضاوت تردید کرده‌اند. این تردید ناشی از وجود دو نوع روایات در این موضوع بوده است، زیرا برخی روایات تنها پرداخت‌های در قضاوت را مصداق رشوه و حرام دانسته‌اند و برخی دیگر هر نوع پرداختی، خواه در قضاوت باشد یا غیر آن را نهی کرده‌اند.
     روایات یادشده متعارض نیستند، زیرا علت آنکه برخی از روایات رشوه را به باب قضاوت مختص کرده‌اند آن است که چنین رشوه‌ای بیشتر مورد ابتلا بوده است و عدم توجه فقها به رشوه در حکم عرفی و شاهدان در قضاوت شرعی، تعمیم رشوه در قضاوت و غیر آن را تقویت می‌کند.
     قریب به اتفاق فقها، پرداخت مال در غیر قضاوت در وقتی که به قصد انجام دادن حرام و باطل باشد را حرام دانسته‌اند، اما تردید برخی از ایشان در صدق عنوان رشوه بر چنین پرداخت‌هایی موجب شده است که حرمت آن را از طرق دیگر، چون اعانه بر گناه، فساد و ... نتیجه بگیرند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

non-judgemental review of the verdict and jurisprudence bribes

نویسندگان [English]

  • morteza rahimi 1
  • Somayyeh Soleimani 2
1 Assistant professor of Quranic Sciences and Law , Faculty of Theology, University of Shiraz
2 Master degree in jurisprudence and principles of Islamiclow.shiraz university
چکیده [English]

No doubt that bribery is forbidden but doubt is true on the term of bribery on non-judgemental payments. This uncertainty is due to the existence of two traditions in this regard. Some traditions only consider judgemental payment as bribery and also as forbidden action. And for other traditions any payment whether or not it is judgemental has been prohibited. The mentioned traditions are not conflicting .The reason that some of the traditions allocate bribery to judgement is that just these kinds of briberies were the centre of attention.
Less attention of jurists to the bribery in the rule of customary and witnesses in legal judgements reinforced the generalization of bribery to judgement and other…Non-judgemental payment when they intend to do forbidden and taboo actions are considered as unlawful by jurists, but uncertainty of some of them in the truth of the term bribery for such payments made them to conclude that such payments are forbidden in other ways such as sin or corruption and so on.

         

کلیدواژه‌ها [English]

  • bribery. judgement . Non-judgemental. rule of customary.rule of lowfu
  1. قرآن کریم.
  2. امام رضا (ع)، علی بن موسی (1406). صحیفة الرضا، چاپ اول، مشهد، کنگرۀ جهانی امام رضا علیه‌السلام.
  3. ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن محمد (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ج 3، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
  4. ابن‌عاشور، محمد‌بن طاهر (1420). التحریر و التنویر، ج 2، بیروت، چاپ اول.
  5. ابن‌منظور مصری، ابوالفضل جمال‌الدین (1414). لسان العرب، ج 2 و 11 و 14، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشرو التوزیع، چاپ سوم.
  6. احسایی ابن ابی‌جمهور، محمد‌بن علی (1405). عوالی اللئالی العزیزیة، قم، دارسیدالشهداء للنشر، چاپ اول.
  7. اردبیلی، احمد‌بن محمد (بی‌تا). زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبة الجعفریة لاحیاء الاثار الجعفریة، چاپ اول.
  8. اردبیلی غروی، محمد‌بن علی (بی‌تا). جامع الرواة، ج 1، قم، مکتبة المحمدی.
  9. انصاری، مرتضی (1415). کتاب المکاسب، ج 1، قم، کنگرۀ جهانی شیخ اعظم انصاری، چاپ اول.
  10. بلاغی نجفی، محمد جواد (1420). آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، ج 1، قم، بنیاد بعثت.
  11. جابری عربلو، محسن (1363).  فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی، تهران، انتشارات امیرکبیر.

12. حبیب‌زاده، محمد جعفر و محقق داماد، مصطفی (1389). «اصل قانونی بودن جرم و مجازات در حقوق ایران»، مجلۀ دانشور، شمارۀ 9 و 10، دورۀ سوم: 22 – 33.

13. حبیب‌زاده، محمد جعفر (1379). «رشوه از دیدگاه حقوق کیفری ایران و فقه»، مجلۀ پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دورۀ چهارم، شمارۀ 4.

  1. حر عاملی، محمدبن حسن (1409). وسایل‌الشیعه، ج 17 و 27، قم، مؤسسۀ آل‌البیت علیهم السلام، چاپ اول.
  2. حلی سیوری، فاضل‌بن مقداد (بی‌تا). کنز العرفان فی فقه القرآن، ج 2، قم، چاپ اول.
  3. خویی، ابوالقاسم (1371). مصباح الفقاهة، ج 1، قم، نشر وجدانی، قم، چاپ سوم.
  4. روحانی قمی، صادق (بی‌تا). فقه الامام الصادق علیه السلام، ج 14، بی‌جا.
  5. زبیدی، محمد مرتضی (1414). تاج العروس، ج 19، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر، چاپ اول.
  6. سبزواری محقق، محمد باقر‌بن محمد مؤمن (بی‌تا). کفایة الاحکام، ج 2، اصفهان، چاپ اول.
  7. سیوطی، جلال‌الدین (1365). الدر المنثور، ج 2، جده، دار المعرفة، چاپ اول.
  8. شهابی، محمود(1417ق). ادوار فقه، ج 2، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، چاپ پنجم.
  9. شهید ثانی عاملی، زین‌الدین (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ج 13، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة.
  10. طالقانی، محمود (1362). پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  11. طباطبایی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، چاپ پنجم.

25. طباطبایی، محمدحسین (1370). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمد تقی مصباح، تهران، بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

26. طبرسی، فضل‌بن حسن (1377). تفسیر جوامع‌الجامع، ج 1، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، چاپ اول.

  1. طریحی، فخرالدین (1416). مجمع‌البحرین، ج 5 و1، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم.
  2. طوسی، شیخ ابوجعفر محمد‌بن حسن (1407ق). تهذیب‌الاحکام، ج 6 و7، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
  3. فیض کاشانی، ملامحسن (1415). الصافی، ج 1، چاپ دوم، تهران، انتشارات الصدر.
  4. فیومی، احمد‌بن محمد (بی‌تا).  المصباح المنیر، ج 2، قم، مؤسسة دارالهجرة، چاپ دوم.
  5. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، ج 12، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
  6. کاشف‌الغطاء نجفی، جعفر‌بن خضر(1420). شرح قواعد الاحکام، بی‌جا، مؤسسة کاشف‌الغطاء.
  7. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1429). الکافی، ج 9، قم، دارالحدیث للطباعة و النشر، چاپ اول.
  8. کیاهراسی، ابوالحسن علی‌بن محمد (1405). احکام القرآن، ج 3، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم.
  9. گلپایگانی، سید محمد رضا موسوی (1413). کتاب القضاء، ج 1،قم، دارالقرآن، چاپ اول.
  10. مجلسی، محمد باقر (1403). بحارالانوار، ج 24، بیروت، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ سوم.
  11. مصطفوی، حسن (1380). تفسیر روشن، ج 2، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ اول.
  12. معلوف، لوریس (1384). المنجد فی اللغة و الاعلام، ترجمۀ احمد سیاح، بی‌جا، انتشارات اسلام.

39. مکارم شیرازی، ناصر (1421). الامثل فی تفسیر کتاب‌الله المنزل، ج 2، قم، مدرسة امام علی‌بن ابی‌طالب علیه‌السلام، چاپ اول.

  1. منتظری، حسینعلی (1417). نظام الحکم فی الاسلام، قم، نشر سرابی، چاپ دوم.
  2. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1423). فقه القضاء، ج 1، قم، چاپ دوم.
  3.  نوری، میرزا حسین (1408). مستدرک‌الوسائل، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، چاپ اول.
  4. یزدی طباطبایی، سید محمد کاظم (بی‌تا). تکملة عروة‌الوثقی، ج 2، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول.