ضمان ناشی از آتش‌افروزی در حقوق اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

هرگاه کسی آتشی بیفروزد و آن آتش به‌قدر متعارف باشد و شخص نداند که به ملک دیگری سرایت می‌کند، مسئول خسارت‌های ناشی از آن نیست. این حکم فقهی که منطبق با تعریف‌های جدید حقوقدانان از تقصیر است، در قانون مجازات اسلامی جدید نیز دیده می‌شود، با این‌حال، تنها در فرضی به‌کار می‌رود که آتش در محل مُجاز افروخته شود. بنابراین، هرگاه آتش در محل غیرمُجاز، شامل املاک دیگران یا حتی معابر عمومی افروخته شود، به‌دلیل ماهیت خطرناک خویش، با اثبات انتساب روشن کردن آتش به فرد و به صرف ورود زیان، او ملزم به جبران خسارت است؛ حتی اگر آتش‌افروز آگاه نباشد یا به مقدار نیاز خویش آتش روشن کند. حال باید دانست که این رویکرد فقهی را می‌توان در حقوق کنونی ایران اعمال کرد یا خیر. با نظر به قانون‌های موضوعه و تحلیل نظر فقهای شیعه و انطباق آن با حقوق اهل سنت، می‌توان به چنین نتیجه‌ای رسید و انطباق آن را با حقوق عرفی جدید تأیید کرد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Liability for Fire in Islamic Law

نویسنده [English]

  • Abdollah RJabi
Assistant Professor of Law (Farabi College of Tehran University)
چکیده [English]

Fire is a phenomenon which is governed by specific rules and is connected to several ‎branches of law.‎
In different legal systems, there are different rules as to civil liability for damages ‎resulted from fire and also other harmful causes.‎ In the Islamic law, which is the basis of Iranian legal system, a variety of views and ‎approaches has been offered, the most important of which is based on the doctrine of ‎fault; a general doctrine applicable on the most of civil liability suits.‎

  1. الف) منابع فارسی:

    1. بادینی، حسن (1384). فلسفۀ مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    2. حسینی‌نژاد، حسینقلی (1370). مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی.
    3. شهیدی، مهدی (1380). تجاوز از حق، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 33 - 34، تهران، دانشکدۀ حقوق دانشگاه شهید بهشتی.
    4. عمید زنجانی، عباسعلی (1382). موجبات ضمان، درآمدی بر مسئولیت مدنی و اسباب و آثار آن در فقه اسلامی، چاپ اول، تهران، نشر میزان.
    5. غمامی، مجید (1383). قابلیت پیش‌بینی ضرر در مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، شرکت سهامی انتشار.
    6. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1378). مبانی مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران، نشر دادگستر.
    7. قاسم‌زاده، سید مرتضی (1378). مفهوم غیرقانونی بودن یا ناهنجاری فعل زیانبار در مسئولیت مدنی، مجلۀ دیدگاه‌های حقوقی، شمارۀ 13 - 14: 83 - 114.
    8. کاتوزیان، ناصر (1383). الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
    9. کاتوزیان، ناصر (1380). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی (اموال و مالکیت)، چاپ چهارم، تهران، نشر دادگستر.
    10. محقق داماد، سید مصطفی (1381). قواعد فقه (بخش مدنی)، چاپ نهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.

    11. محمدی، ابوالحسن (1380). مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، چاپ سیزدهم، تهران، مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.

     

    ب) منابع عربی

    1. ابن‌ادریس الحلی (1411ق). السرایر، ج 2، الطبعه الثانیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامیه.

    13. البغدادی، ابی‌محمد‌بن غانم‌بن محمد (1407ق). کتاب مجمع الضمانات فی مذهب الامام الاعظم ابی‌حنیفه نعمان، الطبعه الاولی، بیروت، عالم الکتب.

    1. الخمینی، السید روح‌الله (1366ش). تحریرالوسیله، ج 2، قم، دارالکتاب العلمیه، اسماعیلیان.
    2. السیستانی، السید علی الحسینی (1416ق). منهاج الصالحین، ج 2، الطبعه الاولی، قم، ستاره.
    3. الشهید الثانی (1410ق). الروضه البهیه (شرح المعه)، ج 1، الطبعه الاولی، قم، انتشارات داوری.
    4. الشهید الثانی (1410ق). الروضه البهیه (شرح المعه)، ج 7، الطبعه الاولی، قم، انتشارات داوری.
    5. الشهید الثانی (1416ق). مسالک‌الافهام، ج 12، الطبعه الاولی،تحقیق ونشر مؤسسة المعارف الاسلامیة، پاسدار اسلام.
    6. الشیخ الطوسی (1351ش). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 3، تهران، الحیدری.
    7. زین‌الدین، الشیخ محمد امین (1413ق). کلمه التقوی، ج 6، الطبعه الثالثه، قم، مهر.
    8. العلامه الحلی (1420ق). تذکره الفقها، ج 2، الطبعه الاولی، قم، ستاره.
    9. العلامه الحلی (بی‌تا). ارشادالاذهان، ج 1، الطبعه الاولی، قم.
    10. الفاضل الهندی (1416ق). کشف اللثام، الطبعه الاولی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
    11. المحقق الاردبیلی (1416ق). مجمع الفایده والبرهان، ج 10، الطبعه الاولی، قم، جامعه المدرسین.
    12. الشروانی، عبدالحمید؛ العبادی، ابن‌قاسم (بی‌تا). حواشی شروانی، ج 6، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی.
    13. ابن‌قدامه، عبدالرحمن (بی‌تا). الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتاب العربی.
    14. محقق الکرکی (1411ق). جامع المقاصد، ج 6، الطبه الاولی، قم، مهر.
    15. البهوتی، منصور‌بن یونس (1418ق). کشف القناع، ج 4، الطبعه الاولی، بیروت، دارالکتاب العلمیه.
    16. حلی، یحیی‌بن سعید (بی‌تا). الجامع الشرایع، الطبعه الاولی، قم.