بررسی فقهی بند 6 مادۀ 268 قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران(پردیس فارابی)

2 استادیار دانشگاه حضرت معصومه(س)

3 دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزۀ علمیۀ قم

چکیده

بر اساس اجماع فقیهان، مجازات سارق در صورت اجتماع شرایط سرقت حدی،‌ قطع ید است، با این‌حال، در صورتی که بین سارق و مالباخته رابطۀ پدر – فرزندی وجود داشته باشد، حد قطع بر پدر اجرا نمی‌شود. در هر دو قسم اجماع،روایت نبوی «انت و مالک لابیک» و فحوای عدم قصاص پدر به‌دلیل قتل فرزند، از جملۀ ادله‌ای است که در این مقام به آن استناد شده است.
 علاوه بر مباحثی که در دامنۀ حکمی و مفهومی بحث یادشده ضروری به‌نظر می رسد، این سؤال مطرح می‌شود که حکم عدم قطع ید، در مورد جَدی که ازمال نوه‌اش سرقت کند نیز جاری است یا خیر؟ بر عدم اجرای حد قطع ید بر جد پدری، به‌علت سرقت از اموال «فرزندزاده» به ادلۀ گوناگونی، از جمله اجماع، صدق اطلاق پدر بر جد پدری، تقدم قول جد بر پدر در عقد همزمان بر دختر و نیز قاعدۀ درء استناد می‌شود که باید دلالت هر کدام بررسی شود. همچنین رویکرد قانونی نسبت به این قضیه در قوانین سابق و لاحق و میزان تطابق آن با مبانی فقهی نیز شایستۀ توجه است.
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal review clause C of Article 268 of theEslamicPenal Code

نویسندگان [English]

  • Hossein Javar 1
  • Alimorad Heydari 2
  • Mohaddeseh osouliyamchi 3
1 Associate Professor, College of Farabi, University of Tehran
2 Associate Professor, HazrateMasumeh University
3 Graduate ofthefourQom HowzehElmih
چکیده [English]

According to Islamic jurist's consensus on punishment of thief, providing presence of all conditions of "Haddi" thievery, is amputation of the hand. Nevertheless, if there's a filiation relationship between thief and loser, even by presence of other conditions, punishment (Had)of cutting hand would not be implemented. Consensus which is claimed on both issues is prophetical tradition of "Anta vamaloka le aback"(you and your property belong to your father), which refers to impossibility of father's retaliation because of putting his offspring to death, is one of the reasoning that is upon relied.
After proceeding foresaid discussion and analyzing it's reasoning, this question arises that: If statute of negating hand amputation would be considered for a progenitor who thieves from his grandchild's properties, or not? There are various reasoning on applying punishment(Had)of hand amputation on forefather because of lifting properties of his "grandchild", such as consensus, verity of considering progenitor as a father, priority of progenitor's words or statements over father's words in coincide espousing of the daughter and also "principle of removal of had". Reasonability of each of this issues in late and early statutes and degree of their accordance with jurisprudence principles and their legal effects are analyzed in this treaty too.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thieves
  • paternal
  • filial
  • hand amputation
  • scope of reasoning prudence in blood

مراجع

  1.  

    1. الأردبیلی، المولی أحمد (المقدس الاردبیلی))1421 ق(، مجمع الفایدة و البرهان، ج 13، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، الطبعة الثالثه.
    2. الإصفهانی، محمد‌بن الحسن (فاضل هندی)(1424 ق)، کشف اللثام عن قواعد الأحکام، ج 10، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
    3. الامام الخمینی، آیة‌الله العظمی السید روح الله الموسوی (بی‌تا)، تحریرالوسیلة، ج2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    4. جلال‌الدین السیوطی (1365 ق)، الدرالمنثور، ج7 و 10، بیروت، دارالمعرفه.
    5. الحلبی، أبوالصلاح تقی‌الدین‌بن نجم (1403ق)، الکافی فی الفقه،اصفهان، مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین. 
    6. الحلبی، حمزة‌بن علی حسینی (ابن‌زهره)، غنیة النزوع إلی علمی الاصول والفروع، قم، مؤسسة الإمام الصادق، الطبعة الاولی، 1417ق.
    7. الحلی، أبوالقاسم نجم‌الدین جعفربن الحسن‌بن سعید (محقق حلی)) 1421 ق )، شرائع‌الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تهران، انتشارات استقلال.
    8. الحلی، جمال‌الدین احمد‌بن محمد‌بن فهد الاسدی (1407 ق)، المهذب البارع فی شرح مختصر النافع، ج2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    9. الحلی، حسن‌بن یوسف‌بن المطهر الاسدی (علامه حلی)( 1410 ق)، إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، ج2، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.

    10. الحلی، حسن‌بن یوسف‌بن المطهر الاسدی (علامه حلی)( 1419 ق)، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج 3، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، الطبعة الاولی.

    11. الحلی، حسن‌بن یوسف‌بن المطهر الاسدی (علامه حلی) (1413ق)، مختلف الشیعه فی احکام الشریعة، ج9، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.

    1. الحلی، محمد‌بن منصور‌بن أحمد‌بن إدریس (1411 ق)، السرایر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ 2، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
    2. الحلی، یحیی‌بن سعید، الجامع للشرائع(1405 ق)، قم، مؤسسة سیّدالشهداءالعلمیة.
    3. الخویی، سید ابوالقاسم الموسوی (1422 ق)، مبانی تکملة المنهاج، ج1، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخویی.
    4. الدیلمی،حمزة‌بن عبدالعزیز،المعروف بسلّار (1404ق)، المراسم العلویه فی الاحکام العلویه، قم، منشورات الحرمین.
    5. السبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق)، مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج 28،چ4، قم، مؤسسة الناشر.
    6. الطباطبایی، السیدعلی (1422ق)، ریاض المسائل فی بیان أحکام الشرع بالدلایل، ج16، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    7. الطرابلسی، قاضی عبدالعزیز‌بن البراج(1406ق)، المهذب، ج2، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    8. الطوسی، أبوجعفر محمد‌بن الحسن (شیخ طوسی)(1407 ق)، الخلاف، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.

    20. الطوسی، أبوجعفر محمد‌بن الحسن (شیخ طوسی)( 1387 ق)، المبسوط فی الفقه الإمامیة، ج5،چ2، تهران، الکمتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.

    1. الطوسی، أبوجعفر محمد‌بن الحسن (1400 ق)، النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ2، بیروت، دارالکتب العربی.
    2. العاملی، الشیخ محمدبن الحسن الحر (1367ق)، وسایل الشیعة، ج12، 18 و19، چ6، تهران، المکتبة الاسلامیه.

    23. العاملی، زین‌الدین‌بن علی‌بن احمد الجبعی (الشهید الثانی)( 1413 ق)، مسالک الافهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، ج 14و 15 قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه.

    1. عبدالحسین علی‌آبادی (1385)، حقوق جنایی، ج1 و2، چ2، تهران، فردوسی.

    25. العکبری البغدادی، محمدبن محمدبن النعمان، المعروف بالشیخ المفید (1413 ق)، المقنعه، قم، کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.

    26. حیدری، علی مراد، تحلیل فقهی-حقوقی تأثیر خویشاوندی در قوانین کیفری ایران (1387)، رسالۀ دکتری رشتۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی، قم، دانشگاه تهران (پردیس فارابی).

    1. الفاضل اللنکرانی، الشیخ محمد (1422ق)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله (الحدود)،چ2، قم، مرکز فقه الأئمة الأطهار.

    28. الکریمی الجهرمی، علی (1412 ق)، الدرالمنضود فی احکام الحدود (تقریرات أبحاث السید محمدرضا الگلپایگانی)، ج3، قم، دارالقرآن الکریم.

    1. گنجینۀ آرای فقهی - قضایی، دفتر آموزش روحانیون و تدوین متون فقهی معاونت آموزش قوۀ قضاییه (لوح فشرده).
    2. محمد باهری (1380)، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، تهران، انتشارات مجد.
    3. محمد‌بن علی‌بن الحسین‌بن بابویه القمی (1386 ق)، المعروف بالصدوق، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری.

    32. محمد‌بن علی‌بن حمزه الطوسی، المعروف بابن الحمزه (1408 ق)، الوسیله إلی نیل الفضیله، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.

    1. میرمحمد صادقی، حسین (1378)، حقوق کیفری اختصاصی 2(جرایم علیه اموال ومالکیت)، چ6، تهران، نشر میزان.
    2. نجفی، الشیخ محمدحسن (1374)، جواهرالکلام فی شرح شرایع الإسلام، چ4، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
    3. النسائی، احمد‌بن شعیب‌ بن علی (1930 م)، سنن النسایی، ج8، بیروت، دارالفکر.

     

مجله علمی
دوره 11، شماره 4
دی 1394
صفحه 737-762

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 مهر 1394
  • تاریخ بازنگری: 28 دی 1394
  • تاریخ پذیرش: 17 بهمن 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار