شرطیت تکرار اقرار در فقه جزایی اسلام (نقدی بر مادۀ 172 قانون مجازات اسلامی )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت‌الله بروجردی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آیت‌الله بروجردی

چکیده

در شرع اسلام، بر اساس قاعدۀ «إقرار العقلاء علی أنفسهم جائز» اقرار از جملۀ ادلۀ اثبات دعواست و حتی می‌شود گفت اقرار نسبت به سایر ادله، قدرت اثباتی بیشتری دارد و می‌توان آن را از مطمئن‌ترین ادلۀ اثبات دعوا دانست. در فقه جزایی اسلام، برای اثبات بسیاری از جرایم، تکرار اقرار شرط است. لکن نسبت به برخی جرایم از قبیل محاربه، ارتداد و تعزیرات، در تعداد اقرار مثبت اختلاف‌نظر وجود دارد. پس این سؤال مطرح می‌شود که در موارد مشکوک، آیا اصل بر اقرار واحد است یا تکرار اقرار موضوعیت دارد؟
قانون مجازات اسلامی در مادۀ 172، در مواردی که نص صریحی وجود ندارد، اصل را بر اقرار واحد قرار داده است. در این تحقیق بر آنیم تا با ارزیابی دلایل نشان دهیم که در موارد وجود اختلاف، جرایم مربوط به حقوق‌الله از اطلاقات و عمومات ادلۀ اقرار خارج می‌شود و برای اثبات آنها تکرار اقرار لازم است. اما در اثبات جرایم در حیطۀ حقوق‌الناس به‌دلیل اجرای اصول عقلایی عدم خطا، عدم اکراه و عدم احتیاط، همچنان باید به اطلاقات و عمومات ادلۀ اقرار پایبند بود و اقرار واحد را در اثبات آنها کافی دانست؛ مگر در حقوق‌الناسی که شارع صراحتاً به تکرار اقرار حکم کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The provisionality of confession repetition in Islamic criminal Jurisprudence (A criticism on article 172 of Islamic penal code)

نویسندگان [English]

  • meisam khazaee 1
  • Taha Zargarian 2
1 Associate professor, law Department, Abru university
2 MA student of Islamic law and jurisprudence, Abru university
چکیده [English]

In Islamic law, confession is among evidence to prove a claim considered as based on the principle of ‘’ confession by the sane about himself is allowed’’. Even, it can be said confession has a higher demonstrability as compared to other ones in such a way that it is included among the most assured evidence to prove claims. In Islamic criminal jurisprudence, to prove many crimes, the repetition of confession is the necessary condition. However, there are discrepancies regarding the number of demonstrative confession about some crimes such as declaring war on God, apostasy and discretionary punishment. Accordingly, the question arising here is whether in questionable cases, a single confession cans considered based or the repetition of confession matters?
The article 172 of Islamic penal code based the single confession whenever no clear wording exists. Through evidence assessment, this study tries to show that in disputed cases, crimes related to the Rights of God are out of the generalities and prediction of confession evidence and the repetition of confession are needed to prove them. But in proving the crimes considered as the Rights of People, the predictions and generalities of confession evidence should be considered and single confession should be enough to prove them because of theRational principles no errors, no reluctantly and no caution, Cases in which lawyer precisely commanded the repetition of confession are excluded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Confession
  • Repetition of Confession
  • The principle of confession
  1. قرآن کریم
  2. ابن ادریس حلی، محمد‌بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج 3، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
  3. ابن حمزه، محمد‌بن على‌بن حمزه طوسى (1408). الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، کتابخانۀ حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(ره).
  4. ابن ماجة، أبوعبدالله محمد‌بن یزید القزوینی (بی‌تا) سنن ابن ماجه، ج 7، موقع الإسلام.
  5. ابن منظور، محمد‌بن مکرم (1414). لسان العرب، ج 11، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
  6. اصفهانی، حسین‌بن محمد راغب (1412). مفردات ألفاظ قرآن، لبنان، دارالعلم.
  7. اردبیلی، احمد‌بن محمد (1403). مجمع الفایده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج 13، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
  8. ایمانی، عباس (1382). فرهنگ اصطلاحات حقوق کیفری، تهران، آریان.
  9. بجنوردی، سید محمد حسن (1419). القواعد الفقهیة، قم، نشرالهادی.
  10. تهانوی، محمد علی‌بن علی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج 2، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون.
  11. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1357). دائرةالمعارف‌ حقوق‌ مدنی‌ و تجارت‌، تهران، بنیاد استاد.
  12. حاجی ده‌آبادی، احمد (1389). قواعد فقه جزایی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  13. حر عاملی، محمد‌بن حسن (1413). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة، ج 16و 18، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
  14. حسینى روحانى‌، سید صادق (1412). ‌فقه الصادق علیه السلام‌، ج 25، قم، دار الکتاب- مدرسۀ امام صادق علیه السلام‌.
  15. حسینی، علی (1407). الحکموم صادرالتشریع فی اصول‌الفقه‌الاسلامی، ج 1، بیروت.
  16. خویی، سیدابوالقاسم (1422). مبانی تکملة المنهاج، ج 2، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی (ره)‌.
  17. --------------- (1410). منهاج الصالحین، قم، مدینه العلم.
  18. رضا، محمد باقر (پاییز 1384). «معیار تشخیص حق‌الله و حق‌الناس و مصادیق مهم آن در فقه مذاهب اسلامی»، مجلۀ طلوع، شمارۀ 15، 21 ـ 50.
  19. سبحانی، جعفر، درس خارج فقه (29/8/92). حوزۀ علمیۀ قم، سایت مدرسۀ فقاهت.
  20. سبزواری، عبدالاعلی (1413). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج 27 و 28، قم، مؤسسة المنار.
  21. سلار دیلمی، حمزة‌بن عبدالعزیز (1414). المراسم العلویة فی الاحکام النبویة، قم، المعاوئیة الثقافیة للجمع العالمی لاهل البیت (ع).
  22. سماکیه، مجید حمید(1970). حجیة الاقرار فی ‌الاحکام ‌القضائیة فی الشرعیة الاسلامیة، بغداد، جامعة ّالبغداد.
  23. شربینی، محمد‌بن احمد خطیب (۱۳۷۷). مغنی‌المحتاج الی معرفة معانی‌الفاظ المنهاج، ج 4، قاهره.
  24. شهید اول، محمد‌بن مکی (1417). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، ج 2، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین بقم.
  25. ------------------- (1400). القواعد و الفوائد، قم، منشورات مکتبة المفید.
  26. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی‌بن احمد (1413). مسالک‌الاحکام فی شرح الشرایع الاسلام، ج 7 و 14، قم، مؤسسة المعارف الاسلامی.
  27. ------------------- (1410). الروضة البهیة فی شرح المعة الدمشقیة، ج 9، قم، انتشارات داوری.
  28. شیخنیا، امیر حسین (1375). ادلۀ اثبات دعوی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
  29. عاملی، سید محمد جواد حسینی (1410). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد، ج 9، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  30. علامه حلی، یوسف‌بن حسن‌بن مطهر (1412). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، ج 9، قم، موسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین.
  31. ---------------------------- (1420). تحریر الاحکام الشریعة علی مذهب الامامیة، ج 2، قم، مؤسسۀ امام صادق (ع).
  32. ------------------------------ (1413). قواعد الاحکام، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
  33. فاضل هندى، محمدبن حسن‌ (1416). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ج 10، قم،دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.‌
  34. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410). کتاب العین، قم، نشر هجرت.
  35. فیض کاشانی، محمد‌بن شاه مرتضی (1401). مفاتیح الشرایع، ج 2، قم، مجمع الذخائر الاسلامیة.
  36. طباطبایی، علی‌بن‌ محمد علی (1418). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
  37. طبرسی، میرزا حسین نوری (1409). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 18، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  38. طوسی، محمد‌بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
  39. ------------------- (1400). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، ج 1، بیروت، دار الکتاب العربی.
  40. ------------------ (1390). التهذیب الاحکام، ج 10، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  41. کاشف‎الغطاء، جعفر‌بن خضر (1422). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، ج 4، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  42. کلینی، محمد‌بن یعقوب (1388). الکافی، ج 7، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  43. مجلسی، محمد تقی (1406). روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور.
  44. محقق حلی، جعفر‌بن حسن (1408). شرایع الاسلام فی المسائل الحلال و الحرام، ج 4، تهران، انتشارات استقلال تهران.
  45. محقق داماد، سید مصطفی (1383). قواعد فقه، ج 3 و 4، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
  46. مراغی، میرعبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  47. مغنیه، محمد جواد (1421). فقه الأمام الصادق علیه السلام، ج 6، مؤسسۀ انصاریان، قم.
  48. مفید، محمد‌بن النعمان (1410). المقنعة، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  49. مقتدایی، درس خارج فقه (5/2/88). حوزۀ علمیۀ قم، سایت مدرسۀ فقاهت.
  50. موسوی الخمینی، روح‌الله (1390). تحریر الوسیلة، ج 2، نجف اشرف، انتشارات الآداب.
  51. نجفی، محمد حسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج 41 و 42، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
  52. مکارم شیرازى، ناصر (1425). تعزیر و گسترۀ آن، قم، انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی طالب(علیهالسلام).
  53. نراقی، مولی احمد‌بن محمد (1417). عوائد الأیام فی بیان قواعدالأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  54. ولایی، عیسی (1391). جرایم و مجازات‌ها در اسلام، تهران، مجد.