واگرایی‌های دفاع مشروع و قاعدۀ مقابله به‌ مثل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

دو تأسیس دفاع مشروع و قاعدۀ مقابله به‌ مثل در جهت صیانت از افراد وضع شده و به‌دلیل مطابقت با فطرت بشری از سابقه‌ای طولانی برخوردار است. در حقوق اسلام به این دو نهاد توجه ویژه‌ای می‌شود و ادلۀ قرآنی و روایی بسیاری بر مشروعیت این دو نهاد دلالت دارند.
این دو تأسیس با وجود اشتراک‌هایی در ادله و موضوع و فقدان مسئولیت کیفری و مدنی، در اموری همچون حق و حکم بودن، زمان پاسخ‌دهی و شرط تناسب تفاوت‌هایی دارند .تبیین این وجوه افتراق در شناخت دقیق این دو نهاد تأثیر بسزایی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Differences in self- defense and principle of retaliation

نویسندگان [English]

  • Ahmad Hajidehabadi 1
  • vahid nekoonam 2
1 Associate Professor of Tehran University
2 PhD student of Tehran University
چکیده [English]

The principle of self-defense and retaliation created in order to protect people at risk of invasion and to comply with the conditions of human nature has a long history.
According to Islamic law also pay special attention to these issues and the abundance of evidence indicates that these institutions.
These institutions in spite of similarity in the evidences and matters but they differ in terms of right and duty, response time and requirement of proportionality between two institution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • self- defense
  • retaliation
  • Proportionality
  • right
ابن‌اثیر، مبارک‌بن محمد (بی‌تا). النهایه فی غریب‌الحدیث و الاثر، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
ابن‌ادریس، محمد (1410ق). السرائر، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ابن‌منظور، محمد (1414 ق). لسان‌العرب، بیروت، نشر دارالفکر.
اصفهانی، محمد حسین (1418ق). حاشیۀ کتاب المکاسب، قم، نشر النوارالهدی.
اردبیلی، احمد (بی‌تا). زبده البیان فی احکام القرآن، تهران، المکتبه الجعفریه.
آلوسی، سید محمود (1415ق). روح‌المعانی فی تفسیر القرآن‌العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
امام خمینی، روح‌الله (1421 ق).کتاب البیع، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، روح‌الله (بی‌تا). تحریرالوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارالقلم.
امین،سیده نصرت (1361). محزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان.
انصاری، محمد رضا (1376). دایره‌المعارف تشیع، تهران: نشر شهید سعید محبی.
انصاری، مرتضی (1411ق). المکاسب، قم، منشورات دارالذخائر.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1410 ق). غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتب الاسلامی.
تهرانی، محمد هادی (1374)." رسالۀ حق و حکم"، تصحیح نعمت‌الله صفری، مجلۀ نامۀ مفید، ش 4.
جعفری لنگرودی، جعفر (1388). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر گنج دانش.
جوادی آملی، عبدالله (1388). حق و تکلیف در اسلام، قم، نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل (1410ق). الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین.
حسینی جرجانی، سید امیر ابوالفتوح (1404). آیات‌الاحکام، تهران، انتشارات نوید.
حسینی حائری، فقه‌العقود (1423ق). قم، انتشارت اسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم (1422 ق). مبانی تکمله المنهاج، قم، مؤسسة احیاء آثار الامام خویی.
دزفولی، مرتضی (1410 ق). کتاب المکاسب (المحشی)، قم، مؤسسۀ مطبوعاتی دارالعلم.
دهخدا، علی‌ اکبر (1373). لغت‌نامۀ دهخدا،تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
زبیدی، مرتضی (1414ق). تاج‌العروس من جواهر القاموس، بیروت، نشر دارالفکر.
زحیلی، وهبه (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه، بیروت، دارالفکر المعاصر.
زینعلی، حسین (1373). "بررسی رضایت مجنی‌ٌعلیه در قتل عمدی"، پایان‌نامۀ کارشناس ارشد، دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران.
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام، قم، مؤسسه المنار.
شفایی، محسن (1335). قواعد فقه، تهران، نشر ابن‌سینا.
شکاری، روشنعلی (1369). ارث حق، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران.
شهید ثانی، زین‌الدین (1413ق). مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایع‌الاسلام، قم، مؤسسه المعارف الاسلامی.
صدر، محمد باقر (1426ق). دروس فی علم الاصول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
 
طباطبایی، محمد حسین (1417ق). المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، احمد (1403). الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی.
طبرسی، فضل‌بن حسن (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
طبرسی، فضل‌بن حسن (1377). تفسیرجوامع‌الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
طوسی، محمد (1407ق). الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طوسی،محمد (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دارالکتاب العربی.
طوسی، محمد (بی‌تا). التبیان فی تفسیر‌القرآن، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
طیب، سید عبدالحسین (1378). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام.
عاملی (شهید اول)، محمد (بی‌تا). القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید.
عاملی،زین‌الدین (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، قم، کتابفروشی داوری.
عاملی، یاسین عیسی (1410ق). اصطلاحات الفقهیه فی‌الرسائل العملیه، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین.
عبدالرحمن، محمود (بی‌تا). معجم‌المصطلحات و الالفاظ الفقهیه، بی‌جا.
العطّار، داود (1375). دفاع مشروع در حقوق جزای اسلام، ترجمه اکبر غفوری، مشهد، آستان قدس رضوی.
علامه حلی، حسن (1410 ق). ارشاد الاذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عمید، حسن (1390). فرهنگ عمید، تهران، انتشارات اشجع.
عوده، عبدالقادر (1378ق). التشریع الجنایی الاسلامی، مصر، چاپخانۀ مدنی.
غروی اصفهانی، محمد حسین (1408 ق). حاشیه المکاسب، قم، دارالخزائر.
غزالی، محمد (1419ق). احیاء العلوم، حلب، دارالوعی.
فاضل اصفهانی، محمد (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق).کتاب العین، قم، نشر هجرت.
فضل‌الله، سید محمد حسین (1419ق). تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک للطباعه و النشر.
کاشانی، فتح‌الله (1336).تفسیر منهج الصالحین تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی.
کاشف‌الغطاء، جعفر (1422ق). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغداء، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
کلینی، محمد (1407 ق). الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
گنابادی، سلطان‌محمد (1408ق). تفسیر بیان السعاده، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
محقق حلی، نجم‌الدین (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
معین، محمد (1382). فرهنگ فارسی، تهران، انتشارات زرین.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1413ق). انوارالفقاهه (کتاب البیع)، قم، نشر مدرسۀ الامام امیرالمؤمنین.
میرزای قمی، ابوالقاسم (1413ق). جامع الشتات، تهران، انتشارات کیهان.
نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام، بیروت، دارالاحیا التراث العربی.
نوری، حسین (1408 ق). مستدرک‌الوسایل، قم، مؤسسۀ آل‌البیت.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1426 ق). بحوث فی‌الفقه الزراعی، قم، مؤسسۀ دایرة‌المعارف فقه اسلامی.