مطالعۀ تطبیقی اصل لازم‌الاجرا بودن مجازات در فقه و حقوق کیفری ایران و حقوق فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه یاسوج

3 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه یاسوج

چکیده

اساساً واکنش اجتماعی در قبال پدیدۀ مجرمانه به شکل مجازات اعمال می‌شود و این واکنش، تحقق اهداف مجازات‌ها را به‌دنبال دارد، تأمین این اهداف تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که مجازات‌ها با سرعت و فوریت اجرا شوند و از قطعیت و حتمیت لازم برخوردار باشند. هر چه اجرای مجازات سریع‌تر و حتمی‌تر باشد، عادلانه‌تر و مفید‌تر خواهد بود. این اصل حقوقی در فقه ریشه دارد و با قاعدۀ «لیس فی الحدود نظره ساعه» انطباق‌پذیر است. اما این اصل در مواردی بنا به ضرورت و به جهات تعارض اصل فوریت با اصول دیگر حاکم بر مجازات‌ها، با تأخیر اجرای حکم کیفری روبه‌رو بوده است. جهات تأخیر اجرای حکم کیفری شاید به اعتبار شخص محکوم‌ٌعلیه، شخص ثالث و اعتبار مکانی و موارد مختلف دیگر باشد که در صورت وجود عامل تأخیر، اجرای حکم الزاماً تا رفع مانع به تعویق می‌افتد، ولی در عین حال در تأخیر اجرای حکم، مجازات در آینده اجرا می‌شود. بنابراین، اصل در دعاوی کیفری بر لازم‌الاجرا بودن آراست که این اصل در حقوق موضوعۀ تمامی کشورها و به‌ویژه در حقوق فرانسه نیز مورد توجه واقع شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparing Enforceability Of Punishment In Iran Religious Jurisprudence, Penal Law And France Law

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Alishahi GhalehJoughi 1
  • Somaya Najafi Kashkouli 2
  • Bibi Zeinab Hosseini 3
1 Assistant professor of Yasouj University
2 - M.A student of Islamic law in Yasouj University
3 Assistant professor in Islamic law department of Yasouj University
چکیده [English]

Essentially social reaction to a crime is realized as punishment and such punishment leads to achieve the goals of the punishments.Such goals are achieved, if they are executed immediately and happen certainly. If the punishment is rapid and certain, it is just and useful.This legal principle has originated in religious jurisprudenceby virtue of the principle, "No delay is permitted in punishments", but in some cases it has been delayed due to the prestige of the condemned party, third party, place validity, etc. in a way that if there is any obstacle regarding the order realization, it is delayed until the obstacle removal, but at the same time, the delay would be executed in the order execution in future so in penal actions the orders are enforceable and this principle is taken into consideration in the statutes of all countries specially in France.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Enforceability of punishments
  • penance
  • talio (Retaliation)
  • Tazir (Punishment having maximum and minimum limits determined by law and judge
  • respectively)
  • delay in punishment
  • personal obstacles
  • local obstacles
  1. 1.    قرآن کریم.
  2. 2.    نهج البلاغه.
  3. 3.    آخوندی، محمود (1379). آئین دادرسی کِیفری. چاپ اول. قم : انتشارات دانشگاه قم.
  4. ابن ادریس حلی، (1410). السرائرالحاوی لتحریر الفتاوی. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مدرسین حوزه علمیه.
  5. ابن بابویه، محمد‌بن علی (1413). من لایحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مدرسین حوزۀ علمیه.
  6. ابن فارس، احمد‌بن زکریا (1404). معجم مقائیس اللغه. چاب اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  7. احمدی، عبد محمد (1390). کرامات انسانی و مجازات بدنی از منظر اسلام و حقوق بشر غربی. چاپ اول. قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  8. استفانی، گاستون و همکاران (1377). آیین دادرسی کیفری. ترجمۀ حسن دادبان. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه علامۀ طباطبایی.
  9. انصاری، قدرت‌الله و همکاران (1385). تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا. چاپ اول. قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

10.بجنوردی، سید محمد حسن (1401). القواعد الفقهیه. چاپ سوم. تهران: انتشارات مؤسسۀ عروج.

11.بحرانی، محمد سند (1429ق). سند العروه الوثقی- کتاب النکاح، چاپ اول، قم: مکتبه فدک.

12.بروجری طباطبایی، آقا حسین (1429). منابع فقه شیعه. مترجمان حسنیان مهدی،  صبوری محمدحسین. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.

13.بکاریا، سزا (1380). رسالۀ جرایم و مجازات‌ها، ترجمۀ محمد علی اردبیلی. چاپ چهارم. تهران: نشر المیزان.

14.تمیمی مغربی، ابوحنیفه نعمان‌بن حمد (1415). دعائم الاسلام. چاپ اول. مصر: انتشارات دارالمعارف.

15.جعفرزاده، فخرالدین (1386). اجرای احکام کیفری در حقوق ایران و فرانسه. چاپ اول. اصفهان: انتشارات دادیار.

16. جعفری لنگرودی (1363). ترمینولوژی حقوق. چاپ هفتم. تهران: انتشارات گنج دانش.

17.جوادی آملی، عبدالله (1387). تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء.

18.حاجی آبادی، احمد (1387). قواعد فقه جزایی. چاپ اول. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

19.حرّ عاملی، محمد‌بن حسن (1409). تفصیل وسائل‌الشیعه إلى تحصیل مسائل‌الشریعه‌. چاپ اول. قم: انتشارات مؤسسۀ آل بیت.

20.حسینی شیرازی (1423). فقه العولمه، چاپ اول، بیروت: مؤسسه الفکر الاسلامی.

21.حویزی، عبد‌العلی بن جمعه، (1382)، تفسیر نور الثقلین، قم، انتشارات دار التفسیر.

22.خویی، ابوالقاسم (1422). مبانی تکمله المنهاج. چاپ اول. قم: مؤسسه الأحیاء آثار الإمام الخویی.

23.رشید رضا، محمد (1935). تفسیر المنار. چاپ هشتم. بیروت: انتشارات دارالفکر.

24.زراعت، عباس (1382). اصول آیین دادرسی کیفری. چاپ اول. تهران: انتشارات مجد.

25.شفتی گیلانی، محمد باقر (1427). مقاله فی تحقیق اقامه الحدود فی هذا الاعصار، تصحیح از علی اوسط ناطقی، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

26. شوشتری، محمد تقی (1406ق). النجعه فی شرح اللمعه، چاپ اول. تهران: کتابفروشی صدوق.

27.شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. چاپ اول. قم: انتشارات کتابفروشی داوری.

28._______، (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چاپ اول، قم، مؤسسه المعارف الاسلامیه.

29.صفری، علیرضا و همکاران (1390). «اجرای احکام کیفری از منظر آیین دادرسی کیفری»،  ادارۀ زندان مهاباد: 1 تا 8.

30.طباطبایی، علی (1418). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، تحقیق از محمد بهره مند و دیگران، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البیت.

31.طباطبایی، سید محمد حسین (1383). تفسیر المیزان. چاپ نهم. تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه.

32.طبسی، نجم‌الدین (1427). موارد السجن فی نصوص و الفتاوی. چاپ اول. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه

33.طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1407). الخلاف. چاپ اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به مدرسین حوزۀ علمیه.

34.________________ (1378). المبسوط فی فقه الامامیه. چاپ سوم. تهران، انتشارات المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.

35.________________ (1400). النهایه فی المجرد فقه و الفتاوی. چاپ دوم. بیروت، انتشارات دارالکتاب‌العربی.

36. علامه حلی، حسن‌بن یوسف مطهر (1411). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد الاسلامی.

37.______، (1420ق). تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، تصحیح از ابراهیم بهادری، چاپ اول: قم، مؤسسۀ امام صادق علیه السلام. 

38.______، (1414ق)، تذکره الفقهاء، موسسه آل البیت، چاپ اول. قم: مؤسسۀ آل البیت علیه السلام.

39.______، (1413ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال والحرام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

40.فاضل لنکرانی، محمد (1406). تفصیل الشریعه کتاب الحدود. چاپ اول. قم: انتشارات مرکز فقهای ائمۀ اطهار.

41.فاضل مقداد، عبدالله سیوری (1425). کنزالعرفان فی فقه القرآن. چاپ اول. قم: انتشارات مرتضوی.

42.فاضل هندی، محمد بن حسن (1416). کشف اللثام والابهام عن قواعد الاحکام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

43.کریمی جهرمی، علی (1412). الدرّالمنضود فی احکام الحدود (تقریرات درس آیت‌الله گلپایگانی). چاپ اول. قم: انتشارات دارالقرآن الکریم.

44.کلینی، محمد‌بن یعقوب (1429). الکافی. چاپ اول. قم: انتشارات دارالحدیث للطباعه و النشر.

45.گارو، رنه (1345). مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا. ترجمۀ سید ضیاءالدین نقابت. چاپ اول. انتشارات ابن‌سینا.

46. گلپایگانی موسوی، سید محمد رضا (1412). الدرالمنضود فی احکام الحدود. چاپ اول. قم: انتشارات دارالقرآن کریم.

47.مجلسی دوم، محمد باقر (1410). بحارالانوار الجامعه الدرر اخبار الأئمه الأطهار علیه‌السلام. چاپ اول. بیروت: انتشارات مؤسسه الطبع و النشر.

48._______، (1406). ملاذ الاخبار فی فهم تهذیب الاخبار، تحقیق از سید مهدی رجایی، چاپ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.

49.محقق حلی، نجم‌الدین (1408). شرائع‌السلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. قم، انتشارات اسماعیلیان.

50.محقق خوانساری، سید احمد (1366). جامع المدارک. چاپ دوم. قم: انتشارات اسماعیلیان.

51.محقق کرکی، علی‌بن حسین، (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم: موسسه آل البیت. 

52.مشکینی، محمد (بی‌تا). مبانی تعزیرات حکومتی، بی‌نا

53.معاونت آموزشی قوۀ قضایه (1389). نحوۀ اجرای احکام حدود بر مبنای تحلیل رویّه‌های عملی. چاپ اول. تهران: انتشارات جاویدانه.

54.مغنیه، محمد جواد (1421). فقه الامام الصادق. چاپ دوم، قم: مؤسسۀ انصاریان.

55.مفید، محمد‌بن نعمان (1413). المقنعه. چاپ اول. قم. انتشارات کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.

56. منتظری، حسینعلی (1431). کتاب الحدود. قم: انتشارات دارالفکر.

57.موسوی اردبیلی، عبد الکریم (1427). فقه الحدود والتعزیرات، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر لجامعه مفید.

58.موسوی خمینی، روح الله (1386). صحیفۀ نور. چاپ هفتم. تهران: انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.

59.مومن قمی، محمد (1422). مبانی تحریرالوسیله- کتاب الحدود، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

60. میر محمد صادقی، حسین (1377). حقوق جزای بین الملل مجموعه مقالات. چاپ سوم. تهران: انتشارات میزان.

61. نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع‌الاسلام. چاپ هفتم. بیروت: انتشارات دارالإحیاء التراث العربی.

62. نجاتی آجی‌بیشه، محمد (1375). پایان‌نامۀ تعلیق اجرای احکام کیفری در حقوق موضوعۀ ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

63. نوری، حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. چاپ اول. بیروت، انتشارات مؤسسۀ آل البیت.

64. -code penal consolidee du code au lermai 2012