تحلیل شرط نقدی‌بودن ثمن در معاملات سلف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و رئیس موسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی ره اصفهان(دفتر تبلیغات اسلامی)

چکیده

 عقیدۀ رایج در بین فقیهان امامیه، ضرورت قبض ثمن در مجلس عقد است؛ به‌طوری‌که ایشان یکی از شرایط عقد سلم را تسلیم ثمن در مجلس می‌دانند. لکن به این سؤال به‌صراحت جواب داده نشده که آیا قبض در سلم همچون بیع صرف، جزو شرایط صحت و تحقق این بیع است و بدون آن اساساً ملکیتی حاصل نمی‌شود یا اینکه قبل از قبض، ملکیت محقق خواهد شد. هرچند فقیهان برای جواب هر یک از سؤالات بالا به قضاوت و مقایسه ننشسته‌اند، عبارات ایشان به‌طور ضمنی سؤالات فوق را برمی‌انگیزد. بررسی روایات نیز کمک شایانی به اثبات این شرط نمی‌کند و استناد به اصل نیز با وجود دلایل دیگر مفید نیست. شاید مهم‌ترین دلیل این شرط، اجماع باشد که با نقدهای زیادی مواجه خواهد شد. نکتۀ درخور توجه اینکه در اثبات این شرط در معاملات سلف، به بطلان بیع دین‌به‌دین اشاره شده است و فقهای زیادی به آن استناد کرده‌اند و همان فقها در بحث بیع دین‌به‌دین برای اثبات بطلان آن، به شرط نقدی‌بودن ثمن در بیع سلف استناد می‌کنند که استنادی دوری را به‌وجود آورده است. با استناد به موارد فوق می‌توان این شرط را از شرایط صحت بیع سلف حذف کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the necessity of cash price in forward sale transactions

نویسنده [English]

  • Abdurrasool Ahmadian
Assistance Professor in Allamah Majlesi Higher Education Seminary
چکیده [English]

Assistance Professor in Allamah Majlesi Higher Education Seminary (Affiliated to Islamic Propagation Office- Esfahan Branch)




The common idea among the Imamiyeh jurists is that the price should be paid in contract meeting in a way that one of the conditions of the forward sale contracts is regarded as the necessity to submit the price in the meeting. It is not clear however that is this condition necessary to follow for the consolidation of the contract without which no ownership is determined? As it is the case in exchange of money, or the ownership is transferred to the buyer even before submitting the price. Although jurists have not explicitly discussed, asked or replied the above mentioned questions, they have implied to them. The traditions received around this subject are not capable of proving this condition, nor is there a general principle to refer to because with other proofs, there is no room for referring to the principle. Maybe the most important proof here is the consensus of the jurists which is undermined by many questions. An important point to notice is that to prove the necessity of this condition in such transactions many jurists have resorted to the invalidity of transacting debt with debt while the same jurists have referred to the necessity of the cash price in forward sale transactions to prove the invalidity of transacting debt with debt which will lead to the vicious circle. Considering above mentioned problems it is possible to omit this condition from the requirements of the validity of forward sale transactions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sale
  • Price
  • Forward sale
  • Condition
  • Transaction of debt with debt
  • in cash
قرآن کریم.
1-  ابن‌زهره، حمزة‌بن علی حلبی حسینی (۱۴۱۷ه‍ ق‌). غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، مؤسسة الإمام الصادق علیه‌السلام.
2-    ابن‌منظور، ابوالفضل، جمال‌الدین، محمد‌بن مکرم‌ (1414 ه‍ ق‌).  لسان‌العرب‌، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، دار صادر‌ بیروت، لبنان‌
3-  احمدیان، عبدالرسول (۱۳۸۵ه‍ ش‌). بررسی فقهی حقوقی بیع دین‌به‌دین پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی؛ واحد تهران مرکز
4-    استرآبادی، محمدیوسف (۱۴۲۱ه‍ ق‌). صیغ العقود و الایقاعات، مجمع اندیشۀ اسلامی، چاپ اول، قم
5-    امامی، سید حسن (۱۳۷۹ه‍ ش‌). حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، تهران
6-     انصاری، شیخ مرتضی‌بن محمد امین (۱۴۱۹ه‍ ش‌). فرائدالاصول و هو رسائل، مؤسسة النشر الاسلامی. قم
7-  بحرانی، شیخ یوسف (۱۴۰۵ه‍ ق‌). الحدائق الناضره فی احکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه، قم
8-  جبعی عاملی (شهید الثانی) (۱۴۱۵ه‍ ق‌). زین الدین بن علی بن احمد، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الإسلام، مؤسسة‌ المعارف الاسلامیه
9-    جعفری لنگرودی، محمد جعفر (۱۳۸۰ه‍ ش‌). ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، چاپ یازدهم، تهران
10-  حسینی شیرازی، سید صادق، (۱۴۲۵ه‍ ق‌). التعلیقات علی شرائع الإسلام، انتشارات استقلال، چاپ ششم، قم
11- حلی (محقق حلی) ابو منصور حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (۱۴۰۸ه‍ ق‌). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسۀ اسماعیلیان، قم
12-  ..................................... (۱۴۱۴ه‍ ق‌). تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث
13- صدوق، شیخ ابی جعفر محمد‌بن الحسین (‌شیخ صدوق) (۱۴۱۳ ه‍ ق‌). من لایحضره الفقیه، ۴ جلد، انتشارات جامعۀ مدرسین قم.
14-   ........................ (۱۴۱۵ه‍ ق‌). المقنع فی الفقه، مؤسسۀ امام‌هادی علیه‌السلام
15- شهید اول (۱۴۱۷ه‍ ق‌). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
16-طباطبائی، سید علی بن محمد بن أبی المعالی حائری، (۱۴۱۸ه‍ ق‌). ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل، مؤسسة آل البیع علیهم السلام لإحیاء الثراث، رحلی.
17-  طوسی، ابو جعفر محمدبن حسن (۱۳۸۷ه‍ ق‌). المبسوط فی فقه الامامیه، المکتبه المرتضویه لاحیاء آلاثار الجعفریه.
18-  ........................................................ (۱۴۰۰ه‍ ق‌). النهایة فی مجرد الفقه والفتاوی، دارالکتاب العربی، بیروت.
19-  ......................................................... (۱۴۰۷ه‍ ق‌). الخلاف، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه، قم.
20-  عاملی، شیخ حر (۱۴۰۹ه‍ ق‌). وسائل‌الشیعه، مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام، قم.
21- علم‌الهدی، سید شریف المرتضی، المسائل الناصریات به نقل از علی اصغر مروارید، (۱۴۱۷ه‍ ق‌). سلسلة الینابیع الفقهیه، موسسة فقه الشیعه
22-  فاضل مقداد جمال الدین مقداد بن عبدالله (۱۴۰۴ه‍ ق‌).  التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی (ره)
23-  قمی جیلانی (میرزای قمی). أبوالقاسم‌بن محمد حسن (۱۴۱۳ه‍ ق‌). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات، مؤسسۀ کیهان
24-  کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۳ه‍ ش‌). حقوق مدنی (درس‌هایی از عقود معین)، گنج دانش، چاپ ششم، تهران
25-  کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۲ه‍ ش‌). قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار
26-کلینی، شیخ ابوجعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق رازی (۱۳۶۵ه‍ ش‌).  الکافی، تهران دار الکتب الإسلامیة.
27-   موسوی بجنوردی، سیدمحمد (بی‌تا). مقالات اصولی، ص ۲۹.
28-                        موسوی بجنوردی، میرزاحسن، (۱۳۸۹ه‍ ش‌). القواعد الفقیة، مؤسسۀ اسماعیلی.
29-  موسوی خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۱۰ه‍ ق‌). منهاج الصالحین، قم، نشر مدینة العلم، چاپ ۲۸.
30- نجفی (صاحب‌الجواهر)، محمد حسن بن باقر (۱۳۹۸ه‍ ق‌). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (جواهر)، داراحیاء التراث العربی، بیروت.