اعتبار و نفوذ حکم حاکم مخالف در ثبوت هلال ذی‌‌الحجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزۀ علمیۀ قم و دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزوی و پژوهشگر پژوهشگاه المصطفی

2 دانش‌آموختۀ سطح چهار حوزه و پژوهشگر پژوهشکدۀ حج و زیارت

چکیده

هلال ماه، مباحث و ابعاد مختلفی دارد که حکم حاکم مخالف در ثبوت آن و تحلیل تبعات و لوازم فقهی آن در امور حج، یکی از مسائل آن است. در موسم حج، زمان وقوفین با حکم حاکم و امیرالحاج تعیین و اعلام می‌شود و ممکن است در برخی موارد، موافقت آن با واقع محرز نباشد؛ همان‌طور که ممکن است مخالفت آن با واقع، در بعض ایام یقینی باشد. با توجه به عمومات و اطلاقات تقیه و برخی روایات دیگر، همچون معتبرۀ ابن‌مغیره از ابی‌جارود، پیروی از آن، از جهت حکم تکلیفی واجب است؛ چنانکه حتی در صورت علم به مخالفت نیز بر آن تصریح شده است.
البته برخی، صحت حج را به وقوف اضطراری و برخی، به اِعمال حیله منوط دانسته‌اند؛ منتها اطلاقات و عمومات تقیه، و برخی روایات، همچون معتبرۀ ابن‌سنان و ابن‌مغیره از ابی‌جارود، بر صحت حج و کفایت آن دلالت دارند و حکم واقعی ثانوی حج در فرض تقیه (خوفی و مداراتی) در صورت علم به مخالفت هم، صحیح و مجزی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Credibility and implementation of the Muslim ruler's regulation, incongruent with Zilhajjah moon witness

نویسندگان [English]

  • mahdi dargahi 1
  • reza andalibi 2
1 professor of Qom seminary,Researcher of Al-mustafa International Research Institue
2 Graduated From Qom seminary,Researcher of Hajj Research Institue
چکیده [English]

The moon of month has various discussions and aspects whereas the regulation of Muslim ruler, opposing the positivity of Zilhajjah moon and the evaluation of its juristic outcomes and consequences in Hajj rites is one of them. In the season of Hajj, the times of both the Woqoof are decided and declared by the regulation of Muslim ruler and Amir Alhajj whereas it is possible that in some cases the regulation of Muslim ruler may be incongruous with fact; likewise it is also possible that its incongruity with reality may be certain in some cases. In reference with the grounds and practices of Taqiyyah and some other particular traditions like in the Mu'tabirah Ibne Mughairah by Abi Jarood, obeying such the incongruous regulation is obligatory because of its being Hukm e Taklifi; whereas it is also specified as obligatory even in the case of being certain in its incongruity.
However some of the jurists believe that the correctness of Hajj depends on the Woqoof e Izterari and some others believe that it depends on the practice of Heelah (tactfulness); finally practices and grounds of Taqiyyah and some other traditions like Mu'tabirah Ibne Sinan and Ibne Mughairah by Ibne Jarood implicate on the correctness and sufficiency of Hajj while in case of Taqiyyah (fearful or compromising), the Haqeeqi Sanavi Hukm (Real Secondary Ruling) of Hajj, even in case of being certain in its incongruity, is 'correct' and 'Ijza' too

کلیدواژه‌ها [English]

  • credibility
  • implementation
  • Ruling
  • Ruler
  • Incongruity
  • Taqiyyah
  • Hajj
* قرآن کریم
1. اراکی، محمد علی، کتاب النکاح، نور نگار، 1419ق.
2. اصفهانی، محمد حسین، صلاة الجماعة، چاپ 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، 1409ق.
3. افتخاری، علی، آراء المراجع فی الحج، قم، مشعر، 1428ق.
4. آقارضا همدانی، مصباح الفقیه، چاپ 1، مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی‌، 1416ق.
5. آملی، میرزا محمد تقی، مصباح الهدی فی شرح العروة الوثقی، تهران، نشر مؤلف‌، 1380ق‌.
6. آملی، میرزا هاشم، المعالم المأثورة، تهران، نشر مؤلف، 1406ق.
7. انصاری، مرتضی، رسائل الفقهیه، قم، کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1425ق.
8. انصاری، مرتضی، مناسک حج (محشی)، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1425 ه‍ ق‌.
9. بجنوردی، سید حسن‌بن آقابزرگ موسوی، القواعد الفقهیة، قم، نشر الهادی‌، 1419ق‌.
10. بحرانی، یوسف، الحدائق‌الناضرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
11. جمعی از نویسندگان، مناسک حج محشی، قم، نشر مشعر، 1392ش.
12. جمعی از نویسندگان، نشریۀ آیین اسلام، سال هشتم، شمارۀ 33، مورخ شنبه، 7 ذی‌حجه، 1373، برابر با 16 مرداد 1333.
13. حائری، مرتضی بن عبدالکریم یزدی، شرح العروة الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1426ق.
14. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت،1409ق.
15. حکیم، سید محسن طباطبایی، دلیل الناسک: تعلیقة وجیزة علی مناسک الحج (للنائینی)، چاپ 3، نجف، مدرسة دارالحکمة، 1416ق‌.
16. حکیم، سید محسن طباطبایی، مستمسک العروة الوثقی، چاپ 1، قم، مؤسسة دارالتفسیر‌، 1416ق‌.
17. حمیری، عبدالله‌بن جعفر، قرب‌الاسناد، قم، مؤسسه آل البیت، 1413ق.
18. خمینی، سید روح‌الله، کتاب الطهارة، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1421ق.
19. خمینی، سید روح‌الله، الرسائل العشر، قم، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی‌، 1420ق‌.
20. خمینی، سید روح‌الله، القواعد الفقهیة والاجتهاد والتقلید، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
21. خمینی، سید روح‌الله، تحریر‌الوسیله، مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم، بی‌تا.
22. خمینی، سید روح‌الله، تهذیب‌الاصول، قم، اسماعیلیان، 1382ق.
23. خوانساری، احمد، جامع‌المدارک، علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، 1405ق.
24. خویی، سید ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروةالوثقی، الطهارة، تحت اشراف لطفی، قم، 1418ق.
25. خویی، سید ابوالقاسم، المعتمد فی شرح المناسک، قم، منشورات مدرسة دار‌العلم، 1410ق‌.
26. خویی، سید ابوالقاسم، مبانی التکملة المنهاج، قم، مؤسسۀ احیاء آثار الامام الخوئی، 1422ق.
27. خویی، سید ابوالقاسم، مصباح‌الفقاهة، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، 1422ق.
28. خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.
29. روحانی، سید صادق، فقه‌الصادق، قم، دارالکتاب، مدرسۀ امام صادق (ع)‌، 1412ق‌.
30. سبحانی، جعفر، الحج فی الشریعة الإسلامیة الغراء، مؤسسۀ امام صادق (ع)، 1424ق.
31. سبزواری، عبدالاعلی، مهذب الأحکام، چاپ 4، قم، مؤسسة المنار، دفتر معظم‌له، 1413ق.
32. شاهرودی، سید محمودبن علی حسینی، کتاب الحج، قم، مؤسسۀ انصاریان، 1402ق.
33. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی عاملی، مسالک‌الافهام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ۱۴۱۳ق.
34. صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه قمی، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
35. طباطبایی قمی، سید تقی، مصباح الناسک فی شرح المناسک، قم، انتشارات محلاتی‌، 1425ق‌.
36. طوسی، محمدبن ‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران‌، دارالکتب الإسلامیة، 1390ق‌.
37. طوسی، محمدبن ‌حسن، تهذیب‌الأحکام، چاپ 4، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
38. فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، الحج، چاپ 2، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات‌، 1418ق‌.
39. فیاض، محمد اسحاق، تعالیق مبسوطة علی العروة الوثقی، قم، انتشارات محلاتی، بی‌تا.
40. فیض کاشانی، محمدحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانۀ امیرالمؤمنین علی (ع)، 1406 ه‍ .ق‌.
41. قائنی، محمد، المبسوط فی فقه المسائل المعاصرة، الحج والعمرة، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار، 1429ق.
42. کاشانی، حاج آقارضا مدنی، براهین الحج للفقهاء والحجج، چاپ 3، کاشان، مدرسۀ علمیۀ آیت‌الله مدنی کاشانی‌، 1411ق‌.
43. کاشانی، ملاحبیب‌الله شریف‌، مستقصی مدارک القواعد، قم، چاپخانۀ علمیه‌، 1404ق‌.
44. کاشف‌الغطاء، احمدبن علی‌بن نجفی، قلائد الدرر فی مناسک من حج واعتمر، نجف، مؤسسۀ کاشف‌الغطاء، 1367ق.
45. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، چاپ 4، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
46. مامقانی، ملاعبدالله‌بن محمد حسن، حاشیة علی رسالة فی التقیة، قم، مجمع الذخائر الاسلامیة، 1350ق.
47. محقق داماد، سید محمد یزدی، کتاب الحج، قم، چاپخانۀ مهر، 1401ق.
48. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیة، چاپ 3، قم، مدرسة الإمام امیرالمؤمنین (ع)، 1411ق.
49. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه وفقه ‌الدولة الاسلامیة، قم، نشر تفکر، ۱۴۰۹ق.
50. منتظری، حسینعلی، مجمع الفوائد، قم، بی‌نا، بی‌تا.
51. میرفتاح‌بن علی‌حسینی مراغی، العناوین الفقهیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
52. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، چاپ 7، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1404ق.
53. نراقی، احمدبن محمد مهدی، عوائدالایام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم، 1417ق.
54. نراقی، احمدبن محمد مهدی، مستند الشیعة، قم، مؤسسه آل‌البیت، 1415ق.