گستره جنون در فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از آنجا که علیت، استمرار و انقضای هر حکمی منوط به موضوع است و موضوع‌شناسی مقوم استنباط قلمداد می‌شود، تعریف و تعیین گسترۀ جنون (یعنی یکی از مهم‌ترین مباحث موضوع‌شناسی در فقه و حقوق) هدف این نوشتار خواهد بود.
این تحقیق علاوه بر نگاه به تعاریف شرح‌اللفظی و تعاریف به مثال و مصداق مستنبط از روایات که به ضمیمۀ نگاه عرفی، مبنای بیشتر تعریف‌ها قرارگرفته، روش دیگری را بر مبنای تمایز و تقسیم عارضه‌های عقلی و روانی و شناخت سایر عارضه‌های عقلی قسیم جنون خاص در فقه، پیشنهاد کرده است.
ثمرۀ این تحقیق دست یافتن به تعریف مشخصی در زمینۀ مطلق جنون و جنون خاص در قالب رسم تام بود که ناگزیر اقسام جنون خاص و مرجع تعیین و تشخیص نیز به‌عنوان اهداف تبعی مطرح شده‌اند.   
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Scope of Madness in jurisprudence and law

نویسندگان [English]

  • Mohamad Reza elmi 1
  • Kaveh ghobadi 2
چکیده [English]

Because of causality, continuity, and the expiration of any ruling related to the subject and The case study has led to a rests inferred; Scope of Madness as one of the most important issues in law and jurisprudence has been selected as purpose the paper.
In this study, besides that definitions of literal and Definition by example Inferred from the narratives and Social judgments that most definitions have been based on it also another method is proposed. this method is Based on Differentiation and division of mental disorders and Identify Specific Jurisprudential insanity in the jurisprudence.
The result of this paper is to find the Logical definition accepted of insanity and Specific Jurisprudential insanity. Secondary outcomes of this study are also to investigate Types of Specific Jurisprudential insanity and Authorities determine Madness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Mental disorders
  • Insanity
  • Specific Jurisprudential insanity
  • Periodic insanity
  • Permanent or incurable insanity
منسوب به امام رضا، على بن موسى علیهما السلام(1406). الفقه - فقه الرضا. مشهد: مؤسسة آل البیت.
ابن جزی کلبی غرناطی، محمّد‌بن أحمد(1404ق). القوانین ‌الفقهیه‌. ج 1، بیروت: دارالکتاب العربی.
ابوجیب، سعدى(1408 ق). القاموس الفقهى لغه و اصطلاحاًً. دمشق: دارالفکر.
اردبیلى، محمد على(1381). حقوق جزاى عمومى. ج 2، تهران: نشر میزان.
امامى، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنى. ج 4 و 5، تهران: انتشارات اسلامیه.
بحرانى، یوسف‌بن احمد (1405‍ق). الحدائق الناضره فی أحکام العترة الطاهره. ج 24، قم: دفتر انتشارات اسلامى
بوشهرى، جعفر (1379ش ). حقوق جزا، اصول و مسائل. تهران: شرکت سهامى انتشار.
‌تهانوی، محمد علی‌بن ‌علی(۱۹۶۷م)‌. کشاف‌ اصطلاحات‌الفنون‌. تهران. ‌
جرجانی‌، علی‌بن‌ محمد(۱۴۰۷ق). التعریفات‌. ج 1، ‌بیروت: عبدالرحمان‌عمیره‌.
جوهرى، اسماعیل‌بن حماد(1410ق). الصحاح - تاج اللغه و صحاح العربیه. بیروت: دار العلم للملایین.
حائرى، سید على‌بن محمد طباطبایى(بی‌تا). ریاض المسائل (ط - القدیمة). ج 2، قم: مؤسسه آل البیت(ع)
حائری شاهباغ، سید علی(1376). شرح قانون مدنی. ج 1، تهران: گنج دانش.
حلى، علامه، حسن‌بن یوسف (بی‌تا). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. ج 2، مشهد: مؤسسه آل البیت (ع)
‌ ـــــــــــــــ (۱۴۱۳ق). ج 3، قواعد الاحکام‌. قم.
ـــــــــــــــ (1388ق). تذکرة الفقهاء (ط - القدیمة). قم: مؤسسه آل البیت (ع).
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین‌بن محمّد‌بن مفضّل(1404 ق). المفردات فی غریب القرآن. دفتر نشر کتاب.
راوندى، قطب الدین، سعید‌بن عبداللّه(1405ق. ). فقه القرآن، ج 2، قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى.
زراعت، عباس‌‌ (۱۳۸0). قانون‌ مجازات ‌اسلامی ‌در نظم‌ حقوقی‌ کنونی‌. تهران: انتشارات ققنوس.
سرخسی، محمدبن ‌احمد (۱۴۰۶ق). کتاب‌المبسوط‌. ج 24، بیروت: دارالمعرفه.
سلار دیلمی، حمزه‌بن ‌عبدالعزیز(۱۴۱۴ق). المراسم العلویه ‌فی‌الاحکام ‌النبویه‌. ج 1، قم: ‌محسن‌ حسینی ‌امینی‌.
سیوطی‌، عبدالرحمان‌بن ‌ابی‌بکر (بی‌تا). الاشباه ‌و النظائر فی‌قواعد و فروع ‌الشافعیه‌. ج 1، قاهره‌: دار احیاء الکتب‌العربیه.
شافعی، محمدبن‌ ادریس(1403ق.)‌‌. الامّ. ج 2، بیروت: دارالمعرفه.
شهیدی، مهدی (1382). تشکیل قراردادها و تعهدات. ج 1، تهران: انتشارات مجد.
صفائى، سید حسین، قاسم‌زاده، سید مرتضى (1381 ). حقوق مدنى اشخاص و محجورین. تهران: انتشارات سمت.
طاهرى، حبیب‌الله (1418ق). حقوق مدنى. ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه
طباطبایی، علی‌بن ‌محمد علی(۱۴۰۴ق)‌‌. ریاض ‌المسائل ‌فی ‌بیان‌الاحکام ‌بالدلائل‌. ج 2، قم‌.
طوسى، محمد‌بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة. ج 1 و 4، تهران: المکتبه المرتضویه
ــــــــــــــــ (بی‌تا). ‌‌النهایه ‌فی ‌مجرد الفقه ‌و الفتاوی‌. ج 1، قم: قدس‌ محمدی‌.
عاملى، شهید ثانى، زین الدین (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. ج 5، قم: کتابفروشى داورى.
ــــــــــــــــ(1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. ج 8، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی کرکى، على‌بن حسین (محقق ثانى) (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. ج 13، قم: مؤسسه آل البیت.
عسکری، ابوهلال (1412ق). معجم الفروق اللغویّة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
فاضل‌ مقداد، مقدادبن‌ عبدالله (‌۱۴۰۴). التنقیح ‌الرّائع ‌لمختصرالشّرائع‌. ج 3، قم: عبداللطیف ‌حسینی ‌کوه‌کمری‌.
‌فاضل‌ هندی‌، محمدبن‌ حسن (‌۱۴۰۵ق). کشف ‌اللثام‌. ج 2، ‌قم.
‌فخرالمحققین،محمدبن‌ حسن (۱۳۶۳). ایضاح ‌الفوائد فی ‌شرح‌ اشکالات‌القواعد. ج 3، قم: حسین‌موسوی‌کرمانی‌.
قزوینى، ملاعلى قارپوزآبادى (1414ق). صیغ العقود و الإیقاعات (محشّى). قم: انتشارات شکورى.
قندهارى، محمد آصف محسنى (1424ق). الفقه و مسائل طبیة. ج 2، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى کاتوزیان، ناصر (1416ق). حقوق مدنی: قواعد عمومى قراردادها. ج 2، تهران: شرکت انتشار.
کلینى، ابوجعفر (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة). ج 3، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
ــــــــــــــــ (1429ق). الکافی (ط - دار الحدیث). قم: دار الحدیث للطباعه و النشر.
مجلسى دوم، محمد باقربن محمد تقى (1410ق). بحار الأنوار. ج 1، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
محقق‌ حلی، جعفربن حسن (۱۴۰۹ق)‌. شرائع ‌الاسلام‌ فی ‌مسائل‌الحلال‌و الحرام‌. ج 1 و 2، تهران: ‌صادق‌شیرازی‌.
مرادى‌، عذرا (1387). «بررسى شرط رشد در مسئولیت کیفرى». مجلۀ فقه اهل بیت، شمارۀ 53: 57 - 114.
مراغى، سید میر عبدالفتاح‌بن على حسینى (1417ق). العناوین الفقهیة. ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
مکارم شیرازى، ناصر (1424ق). کتاب النکاح (مکارم). ج 5، قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن ابى‌طالب علیه‌السلام.
میرزاى قمى، ابوالقاسم‌بن محمد حسن (1413ق). جامع الشتات فی أجوبة السؤالات. ج 4، تهران: مؤسسۀ کیهان.
میر سعیدی، سید منصور (1390). مسئولیت کیفرى- قلمرو و ارکان. انتشارات فروزش.
نجفى، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. ج 30، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نجفی، حسن‌بن جعفر (کاشف الغطاء) (1422ق). أنوار الفقاهه - کتاب النکاح. نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء.
نراقى، مولى احمد‌بن محمد مهدى (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
هومن، احمد (1344). «بیماری‌های روانی در دادگاه‌های کیفری ایران». مجلۀ کانون وکلا، شمارۀ 95: 18 - 24.
یاسین، محمد نعیم (1997م). المشاورة البلدانیة حول تشریعات الصحة النفسیه. ج 1، کویت.