کاهش انتخابی جنین، بررسی مبانی عدم مشروعیت آن در فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

استفاده از روش‌های درمان ناباروری، هر چند آرزوی فرزنددار شدن را به واقعیت نزدیک می‌کند، در برابر، خانواده‌های نابارور را با مشکل چندقلوزایی روبه‌رو خواهد کرد. جامعۀ پزشکی در صدد است با کاهش تعداد جنین‌ها، ضمن بارور کردن زن و شوهر نابارور، آنها را از نگرانی داشتن چند فرزند نیز برهاند. در این پژوهش بر آن هستیم تا دلایل مشروعیت یا عدم مشروعیت کاهش جنین را بررسی کنیم. بررسی‌های فقهی مسئلۀ کاهش جنین، نشان می‌دهد: 1. اصل نخستین در اموری که با جان انسان ارتباط دارد، احتیاط است و نه برائت. از این‌رو، هنگام تردید در مشروعیت کاهش جنین، چون موضوع این عمل از بین بردن موجودی است که می‌تواند به انسان بالغ و کامل تبدیل شود، باید احتیاط کرد و از هر اقدامی که به نابودی وی منجر شود، خودداری کرد؛ 2. مهم‌ترین دلیل برای اثبات عدم مشروعیت کاهش جنین، شخص‌انگاری جنین است. موجود داخل رحم تا پیش از برخورداری از روح انسانی، گرچه انسان کامل به‌حساب نمی‌آید، انسان بالقوه‌ای است که هرچه از طول دورۀ جنینی او می‌گذرد، از شخصانیت اخلاقی و در نتیجه از شخصانیت فقهی – حقوقی بیشتری برخوردار است؛ 3. رضایت پدر و مادر برای اثبات جواز کاهش جنین کافی نیست؛ زیرا سلطنت تکوینی آنها بر مایعات جنسی خود، سبب نمی‌شود پس از تشکیل سلول تخم، اختیار از بین بردن آن را داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Optional Decrease of the Number of Embryos; Study of the Principles of its Illegitimacy in Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Saeid Nazari Tavakoli 1
  • Fatemeh Karachian Sani 2
1 Associate professor at Tehran university
2 PHD Student of Islamic Jurisprudence and Law at Payam noor university
چکیده [English]

Although using of treatment methods of infertility makes the realization of the hope of having children more possible, it makes the infertile families face the multiparity problem. The medical society is trying to decrease the numbers of embryos to fertilize the infertile couples for decreasing their anxiety about having some babies. In this study, we are trying to study the reasons of legality or illegality of decreasing of the numbers of embryos. According to the juristic considerations:1)The first principle which must be observed in the affairs which deal with human life is precaution rather than acquittance. So, we must be aware in confrontation with the issue of discredit to the legality of decreasing of the numbers of embryos. The reason is that the theme is killing of an existent that can be changed into a perfect human being. In fact, each action which leads to his/her demolition must be avoided. 2) The most important reason for verifying of illegality of decreasing of the numbers of the embryos is considering the embryo as a person. Although the existent inside the womb cannot be considered as a perfect human being, he/she is a potential human being which will have moral personalities, and subsequently juristic-legal personality, in the passing of his/ her embryonic period. 3) The parents` consent is not enough for confirmation of the license of deceasing of the numbers of embryos. The reason is that their genetic dominion on their sexual liquids doesn’t give them freedom to his/her demolition after spermatogenesis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Embryo
  • decreasing of the number of embryos
  • considering of embryo as a character
قرآن مجید
آل بحرالعلوم، سید محمد (1984م)، بلغة الفقیه، ج3، طهران: منشورات مکتبة الصادق.
ابن بابویه، محمد بن علی (1403هـ)، الخصال، ج1، صححه وعلق علیه على اکبر الغفارى، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
ابن بابویه، محمد بن علی (1413هـ)، من لایحضره الفقیه، ج4، صححه وعلق علیه على أکبر الغفارى، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة‍.
ابن عابدین، محمد أمین بن عمر (1412هـ)، رد المحتار على الدر المختار، ج3، بیروت: دار الفکر
ابن عربی، محمد بن عبدالله (1424 هـ)، أحکام القرآن، ج4، راجع أصوله وخرج أحادیثه وعلَّق علیه محمد عبد القادر عطا، بیروت: دار الکتب العلمیة
ابن فهد حلی، احمد بن محمد (1407 هـ)، المهذب البارع فی شرح المختصر، ج5، تحقیق الشیخ مجتبى العراقی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة‍
ابن قدامه، عبدالله (بی تا)، المغنی، ج 1، بیروت: دارالکتاب العربی
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405هـ)، لسان العرب، ج13، قم: نشر ادب الحوزه
ابوحبیب، سعدی (1408 هـ)، القاموس الفقهی لغة واصطلاحا، دمشق: دار الفکر
احسائی، محمد بن زید الدین، ( 1405 هـ )، عوالی اللئالی العزیزیه، ج3، قم: دار السید الشهدا للنشر.
احمدی، سید مهدی - آخوندی، محمد مهدی - بهجتی اردکانی، زهره (1386)، کاهش جنین در حاملگی چند قلویی، مجموعه مقالات سمینار میان رشته‌ای سقط جنین، تهران: انتشارات سمت، مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولید مثل ـ پژوهشکده این سینا
اردبیلی، المولی احمد (1403هـ)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج14، صححه مجتبى العراقى، قم: منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة
اسپیروف، لئون، فریتز، مارک (2011م)، اندوکرینولوژی بالینی زنان و ناباروری، ج2، ترجمه: مهرناز دلدان، نادیا فغانی جدیدی، آیدان صراطی نوری، علیرضا بهشادفر، تهران: انتشارات خرسندی
امامی، حسن (1377)، حقوق مدنی، ج5، 4، تهران: کتابفروشی اسلامیه
انصاری، مرتضی (1419هـ)، فرائد الاصول، ج2، قم: مجمع الفکر الاسلامی
بجیرمی، سلیمان بن محمد (1417هـ)، تحفة الحبیب على شرح الخطیب، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة
بحرانی، یوسف (1363)، الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره، ج1، قم: مؤسسه النشر الاسلامی
پورمحمدی، علی (1387)، مبانی فلسفی اخلاق زیستی، تهران: مؤسسه فرهنگی، حقوقی سینا، انتشارات حقوقی
جوهری، اسماعیل بن حماد (1407هـ)، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج5، تحقیق أحمد عبد الغفور عطار، بیروت: دار العلم للملایین
حائری یزدی، عبدالکریم (بی­تا)، درر الفوائد، الطبعه الخامسه، تحقیق محمد مؤمن قمی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی
حر عاملی، محمد بن الحسن (1409 هـ)، وسائل الشیعة الى تحصیل مسائل الشریعة، ج29، مؤسّسة آل البیتِ علیهم السلام لإحیاء التُّراثِ
حسینی بهشتی، سید محمد حسین (1386)، بررسی سقط جنین (احکام سقط جنین و نازا کردن در شریعت اسلام)، مجموعه مقالات سمینار میان رشته‌ای سقط جنین، تهران: انتشارات سمت، مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولید مثل ـ پژوهشکده این سینا
حکمت نیا، محمود (1390)، حقوق و مسؤولیت­های فردی زن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
حلی، یحیی بن سعید (1405هـ)، الجامع للشرائع، ج2، قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة
خمینی، سید مصطفی (1376)، تحریرات فی الاصول، ج8، مؤسسة تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی
خوانساری، سید احمد (1355)، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، علق علیه علی اکبر الغفاری، ج2 و 7، طهران: مکتبة الصدوق
خویی، أبو القاسم (1377)، مصباح الفقاهة، ج4، قم: داوری
خویی، ابو القاسم (1408هـ)، مصباح الاصول، ج3، قم: مکتبه الداوری
خویی، ابو القاسم (1409هـ)، مصباح الاصول، ج2، قم: مکتبه الداوری
دسوقی، محمد بن احمد (بی­تا)، حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، دار الفکر
دمیاطی، ابوبکر بن محمد (1418هـ)، إعانة الطالبین على حل ألفاظ فتح المعین، ج3، دار الفکر للطباعة والنشر والتوریع
روحانی، سید محمد صادق (1412هـ)، فقه الصادق، ج26، المطبعة العلمیة الکمیة
زحیلی، محمد مصطفی (1427 هـ)، القواعد الفقهیة وتطبیقاتها فی المذاهب الأربعة، ج1، دمشق: دار الفکر
شادلو، شیده (1377)، سیمای زن در جهان- چین، تهران: برگ زیتون
صانعی، مهدی (1377)، رفع حرج در شریعت اسلام، مشهد:  نشریه دانشکده الهیات مشهد، شماره 41-42.
صاوی، احمد (1415هـ)، بلغة السالک لأقرب المسالک، ج2، تحقیق محمد عبد السلام شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیة
طبرسی، فضل بن الحسن (1415هـ)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج4، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
طلعتی، محمد هادی (1387)، رشد جمعیت تنظیم خانواده و سقط جنین، قم: بوستان کتاب
طوسی، خواجه نصیر الدین (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات، ج2، قم: نشر البلاغه
طوسی، محمد بن الحسن (1375هـ)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، مطبعة النجف فی النجف
طوسی، محمد بن الحسن (1387هـ)، المبسوط فی فقه الإمامیة، صححه وعلق علیه السید محمد تقی الکشفی، ج6 ،7، طهران: المطبعة الحیدریة
طوسی، محمد بن الحسن (1407هـ)، تهذیب الاحکام، ج 9، تهران: دار الکتب الاسلامیه
عاملی، زین الدین (1410هـ)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج10، قم: انتشارات داوری.
عاملی، زین الدین (1413ه‍.)، مسالک الافهام إلى تنقیح شرائع اسلام، ج14، مؤسسة المعارف الاسلامیة
علامه حلّى، محمد بن حسن (1387هـ)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، تصحیح سید حسین موسوى کرمانى- على‌پناه اشتهاردى- عبدالرحیم بروجردى‌، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1414هـ)، تذکره الفقهاء، ج1، قم: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث
علامه حلّى، حسن بن یوسف (بی­تا)، ‌تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، ج1، مشهد: مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌
فاضل آبی، حسن ابی طالب (1417 ه‍ـ)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، تصحیح على‌پناه اشتهاردى- آقا حسین یزدى، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌‌
فاضل هندی، محمد بن الحسن (1405 هـ)، کشف اللثام، ج2، قم: منشورات مکتبة السید المرعشی النجفی
قائمی، محمد - علی رخی، احمد - کریمی نیا، محمد مهدی (1386)، بررسی سقط جنین (سقط جنین از منظر فقه)، مجموعه مقالات سمینار میان رشته‌ای سقط جنین، تهران: انتشارات سمت، مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی تولید مثل ـ پژوهشکده این سینا
قافی، حسین – شریعتی، حسین (1386)، اصول فقه کاربردی، ج1، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه – سازمان سمت
قرطبی، محمد بن احمد (1423 هـ)، الجامع لأحکام القرآن، ج12، تحقیق هشام سمیر البخاری، ریاض: دار عالم الکتب
کاتوزیان، ناصر (1375)، حقوق مدنی(حقوق خانواده)، ج2، تهران: شرکت انتشارات با همکاری بهمن برنا
کاشانی، علاء الدین (1982م)، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ج7، بیروت: دار الکتاب العربی
کلینی، محمد بن یعقوب (1407هـ)، الکافی، ج7، 6، 3، صححه وقابله وعلق علیه على اکبر الغفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه
کی، ویلیام و دیگران (1375)، ناباروری، ارزیابی و درمان، ج1، ترجمه محمد علی کریم زاده میبدی، یزد: مؤسسه انتشارات یزد
کیت، پرسواد - ال. مور - تی. وی. ان (1384)، جنین شناسی کاربردی انسان، ترجمه: علی فاضل، سرور الزمان فامیلی، مشهد: دانشگاه علوم پزشکی
لاریجانی، باقر (1383)، پزشک و ملاحظات اخلاقی، ج1، تهران: برای فردا.
لطفی، اسدالله (1389)، حقوق خانواده، ج2، تهران: انتشارات خرسندی
مراغى، سید میر عبد الفتاح (1417هـ)، العناوین الفقهیة‌، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
مسلم بن الحجاج (بی­تا)، الجامع الصحیح  (صحیح مسلم)، ج4، بیروت: دار الجیل
مشکینی، علی (1413هـ)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاث­ها، قم: دفتر نشرهادی
مکارم شیرازی، ناصر (1416هـ)، انوار الاصول، ج3، قم: انتشارات نسل جوان
مکارم شیرازی، ناصر (1422هـ)، بحوث فقهیه مهمه، قم: انتشارات مدرسه الامام امیر المؤمنین
موسوی بجنوردی، سید محمد (1376)، فقه تطبیقی، ج1، تهران: نشر میعاد
نجفی، محمد حسن (1392هـ)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، حققه وعلق علیه الشیخ عباس القوجانی، ج43، 29، 21، 41، 42، 40، 36، تهران: دار الکتب الاسلامیة
نراقی، مولی احمد (1417هـ)، عوائد الایام، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی
نظری توکلی، سعید (1381)، مسائل مستحدثه پزشکی2، قم: بوستان کتاب
نظری توکلی، سعید (1387)، پیوند اعضا در فقه اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
نظری توکلی، سعید (1388)، حیوانات قوانین حمایتی و حدود بهره وری در اسلام، مشهد – تهران: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی – سازمان سمت
نفراوی، أحمد بن غنیم (بی­تا)، الفواکه الدوانی على رسالة ابن أبی زید القیروانی، ج3، تحقیق رضا فرحات، مکتبة الثقافة الدینیة
نوری طبرسی، میرزا حسین (1408هـ)، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، ج14، بیروت: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث
وحید خراسانی، حسین (1428هـ)، منهاج الصالحین، ج3، قم: مدرسه امام باقر
ویلیامز، جان ویت ریج، کانینگهام، گری (1385)، بارداری و زایمان ویلیامز، ج1، ترجمه بهرام قاضی جهانی- روشنک قطبی، تهران: انتشارات علوم پزشکی گلبان
ویلیامز، جان ویت ریج، کانینگهام، گری (2010م)، بارداری و زایمان ویلیامز، ج3 ، ترجمه بهرام قاضی جهانی- روشنک قطبی، تهران: انتشارات علوم پزشکی گلبان
هارونی، احمد بن الحسین (بی­تا)، شرح التجرید فی فقه الزیدیة، تحقیق محمد یحیى عزان، ج5، مرکز البحوث والتراث الیمنی
Tadin, Ivica & Roje, Damir & Banovic, Ivo & Karelovic, Deni &Mimica, Marko(2002) , Fetal Reduction in Multifetal Pregnancy – Ethical Dilemmas, Yonsei Medical Journal, Vol.43.  No.2
Arthur, joyce (2001),Personhood: Is a Fetus a Human Being?
www.prochoiceactionnetwork-canada.org/articles/fetusperson.shtml
Grill, Elizabeth (2006) , Psychosocial Aspects of Multi-fetal Pregnancy Reduction,  www.iaac. ca/content