گونه‌های بهره‌گیری از عدالت در فقه و اجتهاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم

چکیده

تأثیر عدالت در اجتهاد یکی از پرسش‌های مهم و اساسی سدۀ حاضر است. امامیه از دیرباز به‌صورت مبنایی و نظری بر این مطلب تأکید کرده است که خداوند عادل و حکیم و احکام الهی تابع مصالح و مفاسد و یکی از مهم‌ترین آنها حسن عدل و قبح ظلم است و به‌همین مناسبت به عدلیه معروف شده‌اند، ولی کمتر به نقش و تأثیر آن در اجتهاد و فقاهت توجه شده است. بیشترین توجه به تأثیر عدالت در اجتهاد، در چند دهۀ اخیر و تنها به‌صورت موردی از سوی برخی از فقها صورت گرفته است. در این مقاله تلاش می‌شود تا اکثر شیوه‌هایی که به‌وسیلۀ آنها می‌توان عنصر «عدالت» را در اجتهاد به‌کار گرفت، استقصا و دشوارتر از آن نمونه‌هایی فقهی برای بیشتر این شیوه‌ها ارائه شود. گونه‌ها و شیوه‌هایی که در این نوشتار از تأثیر آنها در اجتهاد سخن می‌گوییم، عبارتند از: تأثیر عدالت در صدور و عدم صدور روایت، تأثیر عدالت در شناخت صدور روایت برای بیان حکم شرعی یا حکم ولایی و امثال آن، استفاده از عدالت در فهم عمومیت و عدم عمومیت حکم، تأثیر عدالت در پیدایش یا رفع اجمال، تأثیر عدالت در اختصاص حکم به زمان یا مکانی خاص، استفاده از عدالت در فهم الزام یا عدم الزام، استفاده از عدالت در مقام تعارض و تزاحم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The ways to take advantage of justice in jurisprudence and Ijtihad

نویسنده [English]

  • Saeed Ziaeefar
چکیده [English]

One of the crucial questions in contemporary times is that : do the justice affected the jurisprudence.? Although Imamiye a long time ago and as the theoretical and basic way emphasized that " God is Just " but the Just of God depended and follow the interests and ills; one of the most important interests and ills is that: Justiceis good andinjusticeisbad; on this occasion,Imamiyehave beenknowntoJustice;butthere waslittle attentionto the roleand impact ofjustce in jurisprudence .
Most attention to theimpactofjusticein jurisprudence has been inthe last few decades. And the workjustInsome cases,byjurisprudents, has been done. Inthis paperwe have tried to collectemanywaysby whichthe"justice"can be usedinjurisprudence.It,s moredifficult whenwe have tried toprovideexamplesof jurisprudenceformoreways. The Ways which werespoken Inthisarticle are The effectofof justicein issuanceornon-issuance ofHadith ,Influenceof justice Inrecognition ofthe issuance traditionto express thereligious orderor Valaei order etc. the use of justice in the understanding of generalityandnon- generality of order, the justic's influenceonthe creationorelimination ofbrief in order, the roleof justice inallocation of the order to specifictime or place, the use of justice in understanding of compulsion or non- compulsion, and the use of justice Whenconflict andoccurs

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • jurisprudence
  • Effectiveness
  • Religion