منزلت دلیل عقل در سیره استنباطی فقهای شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

2 پژوهشگر جهاد دانشگاهی مشهد

چکیده

در این پژوهش، به منظور دستیابی به چگونگی استفاده از دلیل عقل در فقه شیعه و کاربرد عملی آن؛ نظرات اصولی و سیره عملی شیخ طوسی، ابن ادریس، محقق حلی، محقق اردبیلی، فیض کاشانی و شیخ انصاری بررسی شده است. این بررسی با روش تحلیل محتوای متون فقهی واصولی و با تمرکز بر فتاوای استدلالی انجام گردیده است. نتایج نشان می‌دهد که نامبردگان استفاده از عقل را برای اثبات شریعت و لزوم پیروی از آن پذیرفته و احکام کلی عقل در حسن و قبح را باور دارند. عقل ابزار تحلیل درک خطابات شرعی است. عقل دارای حکم قطعی واجب و حرام است. از منظر آنان، در رسیدن عقل به حکم قطعی از طریق درک مصالح و مفاسد، به جز تنقیح مناط اختلاف نظر وجود دارد. تخصیص به حکم عقل پذیرفته است. دلیل عقل به عنوان استصحاب به کار رفته ‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Status of Reason of Wisdom in the Deductive Manner of Shiah Jurisprudents

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Musa Motallebi 1
  • Hasan Jamshidi 2
1 Ph.D
2
چکیده [English]

In order to access how to use of reason of wisdom (Dalile Aghl) in Shiah jurisprudence and its practical application, principal ideas and practices of six Shiah jurisprudents have been surveyed. They are Sheikh Toosi, Ibn Edris Helli, Mohaghegh Helli, Mohaghegh Ardebili, Molla Mohsen Pheiz Kashani, and Sheikh Ansari. This survey has been done by method of analyzing of content of principal and jurisprudential texts, and focus on deductive legal decisions. The results show that they have accepted the use of wisdom for proving the Shariah and the necessity of its obedience, and rational goodness and ugliness (Hosn o Ghobhe Aghli). They believe that all of legal statements (Khetabat Shar'ei) are understood through the reason of wisdom. The certainty of rational command is acceptable before all of the jurisprudents, but there are different opinions in achieving to the certainty; since the sentences of Shariah are based on expedients and inexpedients, and it is difficult to understand by wisdom. The reason of wisdom has been used in specification of generalities and as the principle of "Esteshab".

کلیدواژه‌ها [English]

  • reason
  • wisdom
  • Status of reason of wisdom
  • Sources of deduction
  • Practical Principles