حق تأمین سلامتی مطلق ارباب رجوع در رابطه با کارگزاران با نگرشی قرآنی به کرامت انسانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدة الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

10.22059/jorr.2025.377604.1009469

چکیده

سلامت انسان در منظومة معارف اسلامی مفهومی چندبعدی است که محدود به بُعد جسمانی نیست، بلکه جنبه‌هایی همچون سلامت عقل، وجهة اجتماعی، باورهای دینی، ساختار خانوادگی و وضعیت اقتصادی را نیز شامل می‌شود. این مقاله با تکیه بر آموزه‌های قرآنی، روایی و تحلیل فقهی، به تبیین حق تأمین سلامت مطلق ارباب رجوع در ارتباط با کارگزاران می‌پردازد و نشان می‌دهد که مسئولان در نظام اداری و حکومتی در قبال سلامت همه‌جانبة مراجعان خود مسئولیت شرعی، اخلاقی و قانونی دارند. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی‌ـ تحلیلی با بهره‌گیری از منابع فقهی، تفسیری و روایی معتبر است. یافته‌ها حاکی از آن است که هر گونه قصور یا رفتار آسیب‌زا از سوی صاحبان منصب، حتی به‌واسطة برخورد لفظی، بی‌اعتنایی یا فقدان نظارت بر زیرمجموعه، ممکن است موجب تضییع یکی از ابعاد سلامت ارباب رجوع شود که در این ‌صورت، آنان ضامن و مؤاخذ خواهند بود. در نهایت، مقاله نتیجه می‌گیرد که رعایت سلامت مطلق مراجعین نه‌تنها از حیث فقهی و قانونی الزام‌آور است، بلکه به‌ عنوان مصداقی از حفظ کرامت انسانی، مسئولیت الهی صاحبان قدرت نیز تلقی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Right to Comprehensive Health Protection of Clients in Relation to Public Officials: A Qur’anic Perspective on Human Dignity

نویسنده [English]

  • Seyed Ahmad Mirhosseini Niri
Department of Fiqh and Foundations of Islamic Law, Faculty of Theology, Farabi Campus, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

In the framework of Islamic knowledge systems, human well-being is conceptualized as a multi-dimensional construct, extending beyond mere physical health to encompass intellectual, social, religious, familial, and economic dimensions. Drawing upon Quranic teachings, Prophetic narrations (Hadith), and jurisprudential analysis, this article elucidates the right to absolute health assurance for petitioners in their interactions with public officials. It demonstrates that administrators within the governmental and bureaucratic system bear Shari’i, ethical, and legal accountability for the holistic well-being of those they serve.The research methodology employed is descriptive-analytical, utilizing authoritative jurisprudential, exegetical, and narrative sources. Findings indicate that any negligence or detrimental conduct by officeholders—even through verbal discourtesy, inattention, or lack of oversight of subordinates—can result in the impairment of one of the dimensions of the petitioner’s health, rendering the responsible parties liable and subject to accountability (Mu’akhaza). Ultimately, the article concludes that ensuring the absolute well-being of clients is not only a jurisprudential and legal imperative but is also considered a Divine responsibility for those in power, as it exemplifies the preservation of human dignity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clients
  • Health Protection
  • Human Dignity
  • Liability
  • Public Officials
  • Responsibility
قرآن کریم (1393). قم: دفتر نشر معارف.
ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الله (1404). شرح نهج البلاغة. مصحح: محمد ابوالفضل ابراهیم. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
ابن‌بابویه، محمدبن علی بن بابویه (1406). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. قم: دار الشریف الرضی للنشر.
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1415). المقنع. قم: مؤسسه امام مهدی (علیه‌السلام). 
ابن‌قولویه، جعفر بن محمد (1356). کامل الزیارات. مصحح: عبدالحسین امینى. نجف: دارالمرتضویة.
احمدی‌میانجی، علی (1426). مکاتیب الأئمة علیهم السلام. مصحح: مجتبى فرجى. قم: دارالحدیث.
اسماعیل‌زاده، حسین؛ مقدری امیری، عباس و مرتضوی، عبدالحمید (1402). مسئولیت مدنی دولت در حفظ سلامت شهروندان از منظر فقه شیعه، حقوق شهروندی و اسناد بین‌الملل. پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، س 19، ش 72، 11-29.
پایانی، احمد (1391). ترجمه و توضیح مکاسب. قم: دارالعلم.
حرعاملی، محمدبن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت.
حسینی، سیدمصطفی و گودرزی معظمی، هاجر (1400). کرامت ذاتی انسان از دیدگاه حقوق بشر در اسلام و در حقوق بین الملل. قانون یار، س 5، ش 19، 1-17.
شریف‌رضی، محمد بن حسین (1414). نهج البلاغة. مصحح: صالح صبحی‏. قم: هجرت.
شهیداول، محمد بن جمال‌الدین مکی (1411). اللمعة الدمشقیة. قم: دارالفکر.
طبرسی، حسن بن فضل (1412). مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضی.
قمی، عباس (1359). سفینة البحار. قم: اسوه.
الکسیس کارل (1384). انسان، موجود ناشناخته. ترجمه: عنایت‌الله شکیباپور. تهران: دنیای کتاب.
کلینی، محمدبن یعقوب (1407). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مجلسی، محمدباقربن محمدتقی (1403). بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار أئمة الاطهار. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر (1372). تفسیر نمونه. قم: مدرسه الامام علی‌بن‌ابیطالب (علیه‌السلام).
مهدوی کنی، محمدرضا (1374). نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
یدالله پور، بهروز و مودب، سیدرضا (1393). کرامت انسان و الزامات آن از منظر قرآن کریم. مطالعات تفسیری، س 5، ش 17، 75-90.
References
Holy Qur’an (2014). Qom: Daftar Nashr-e Ma‘aref. (in Arabic)
Ahmadi Mianji, A. (2005). Makatib al-A’immah (Letters of the Imams). Edited by Faraji, M. Qom: Dar al-Hadith. (in Arabic)
Ahmadiyan, A. (2012). Translation and Explanation of al-Makasib. Qom: Dar al-‘Ilm. (in Persian)
Carrel, A. (2005). Man, the Unknown. Translated by Shakibapour, E. Tehran: Donyaye Ketab. (in Persian)
Barzegar, H., Maghadari Amiri, A., & Mortazavi, A. (2023). Civil liability of the government in protecting citizens’ health from the perspective of Shi‘a jurisprudence, citizenship rights, and international documents. Islamic Jurisprudence and Law Research Quarterly, 19 (72), 11–29. (in Persian)
Har al-‘Amili, M. b. H. (1988). Tafsil Wasa’il al-Shi‘a ila Tahsil Masa’il al-Shari‘a. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Hosseini, S. M., & Goodarzi Mo’azzami, H. (2021). The inherent dignity of human beings from the perspective of human rights in Islam and international law. International Quarterly of Qanun Yar, 5 (19), 1–17. (in Persian)
Ibn Abi al-Hadid, ‘A. H. b. H. A. (1984). Sharh Nahj al-Balagha. Edited by Ibrahim, M. Abu al-Fadl. Qom: Library of Ayatollah Mar‘ashi Najafi. (in Arabic)
Ibn Babawayh, M. b. A. (1985). Thawab al-A‘mal wa ‘Iqab al-A‘mal. Qom: Dar al-Sharif al-Radi. (in Arabic)
--------------------------. (1995). Al-Muqni‘. Qom: Imam Mahdi Institute. (in Arabic)
Ibn Qulawayh, J. b. M. (1937). Kamil al-Ziyarat. Edited by Amini, A. Najaf: Dar al-Murtadawiyya. (in Arabic)
Kulayni, M. b. Y. (1987). Al-Kafi. Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyya. (in Arabic)
Majlisi, M. B. b. M. T. (1983). Bihar al-Anwar al-Jami‘ah li-Durar Akhbar al-A’immah al-Athar. Beirut: Dar Ihya’ al-Turath al-‘Arabi. (in Arabic)
Makarem Shirazi, N. (1993). Tafsir-e Nemuneh (Sample Commentary). Qom: Madrasa Imam ‘Ali b. Abi Talib (AS). (in Persian)
Mahdavi Kani, M. R. (1995). Starting Points in Practical Ethics. Qom: Daftar Nashr-e Farhang-e Islami. (in Persian)
Qummi, A. (1980). Safinat al-Bihar. Qom: Osveh. (in Arabic)
Sharif al-Radi, M. b. H. (1994). Nahj al-Balagha. Edited by Salih, S. Qom: Hijrat. (in Arabic)
Shahid al-Awwal, M. b. J. D. M. (1991). Al-Lum‘ah al-Dimashqiyya. Qom: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Tabarsi, H. b. F. (1992). Makarim al-Akhlaq. Qom: al-Sharif al-Radi. (in Arabic)
Yadollahpour, B., & Modarres, S. R. (2014). Human dignity and its requirements from the perspective of the Holy Qur’an. Interpretive Studies Scientific Research Quarterly, 5 (17), 75–90. (in Persian)