خیار عیب و چالش تأخیر در اعمال؛ تحلیل فقهی و حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و حقوق، دانشکدة الهیات، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 گروه حقوق خصوصی، دانشکدة حقوق، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، ایران

10.22059/jorr.2024.380601.1009497

چکیده

خیار عیب حقی است که به خریدار اجازه می‌دهد در صورت وجود عیب در کالا معامله را فسخ یا ارش (مابه‌التفاوت قیمت) دریافت کند. نوشتار حاضر به این پرسش می‌پردازد که آیا تأخیر خریدار در اعمال خیار عیب حق فسخ و مطالبة ارش وی را ساقط می‌کند یا خیر؟ این نوشتار با شیوة توصیفی‌ـ تحلیلی و با بررسی تأثیر تأخیر در اعمال خیار عیب بر حق فسخ و ارش نشان داد تأخیر به‌خودی‌خود موجب سقوط این حقوق نمی‌شود، مگر آنکه حاکی از رضایت ضمنی خریدار باشد و در صورت تأخیر غیر موجه و تضرر فروشنده حق فسخ ساقط می‌شود، اما حق ارش تا زمانی که خریدار صریحاً از آن صرف‌نظر نکرده یا فروشنده را ابرا نکند باقی می‌ماند. این دیدگاه می‌تواند در حمایت از خریداران در معاملات آنلاین و تعیین زمان مرجوعی کالا نقش مهمی ایفا کند. پیشنهاد می‌شود قانون‌گذار با به‌روزرسانی مقررات مربوط به خیار عیب، از جمله تعریف دقیق‌تر مفهوم فوریت، تعیین مدت‌ زمان مشخص برای اعمال خیار، و تعیین ضمانت اجراهای روشن برای عدم اعمال به‌موقع آن به شفافیت بیشتر در روابط تجاری و جلوگیری از تضییع حقوق متعاملین کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Option of Defect and the Challenge of Delay in its Exercise: A Jurisprudential and Legal Analysis

نویسندگان [English]

  • Ahmad Saberi Majd 1
  • Mahdi Miri 2
1 Department of Jurisprudence and Law, Faculty of Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 Department of Private Law, Faculty of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
چکیده [English]

The option of defect is a right that allows the buyer to rescind the transaction or receive compensation in the event of a defect in the goods. This research examines whether the buyer's delay in exercising the option of defect leads to the lapse of their right to rescind and claim compensation. This study employs a descriptive-analytical method and examines the impact of delay in exercising the option of defect on the rights of rescission and compensation. The findings show that a delay does not, in itself, lead to the lapse of these rights unless it indicates the buyer's implied consent to the defect. In case of an unreasonable delay that causes detriment to the seller, the right of rescission lapses; however, the right to claim compensation remains valid as long as the buyer does not explicitly waive it or release the seller from the obligation. This approach can play an important role in protecting buyers in online transactions and determining the return period for goods. It is recommended that the legislator update the regulations concerning the option of defect, including providing a clearer definition of "immediacy," specifying a time limit for exercising the option, and setting clear sanctions for failure to exercise it in a timely manner. This contributes to greater transparency in commercial relations and prevents the violation of the rights of the parties involved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Option of Defect
  • Buyer'
  • s Delay
  • Right to Compensation
  • Right to Rescind
ابن‌فارس، زکریا (1404). معجم مقاییس اللغه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد (1388). المغنی. قاهره: مکتبه القاهره.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
اردبیلی، احمد بن محمد (1403). مجمع‌ الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
اصفهانی، محمدحسین (1418). حاشیه کتاب المکاسب. قم: انوار الهدی.
امامی، سید حسن (بی‌تا). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه.
انصاری، مرتضی (1411). المکاسب. قم: دار الذخائر.
ــــــــــــــ (1415). المکاسب. قم: کنگرة جهانی بزرگ‌داشت شیخ اعظم انصاری.
البجیرمی، سلیمان بن محمد (1415). تحفه الحبیب علی شرح الخطیب. بیروت: دار الفکر.
بحرانی، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضره فی احکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
بهوتی، منصور بن یونس (1402). کشف القناع عن متن الاقناع. بیروت: دار الفکر.
توحیدی، محمدعلی (1417). مصباح الفقاهه فی المعاملات. قم: مؤسسة انصاریان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1363). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
ـــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). تئوری موازنه.
حلبی، حمزه بن علی (1417). غنینه النزوع الی علمی الاصول و الفروع. قم: مؤسسة امام صادق.
حنفی، ابن عابدین (1412). رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دار الفکر.
حنفی، زین‌الدین بن نجم (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دار المعرفه.
خوئی، ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین (خویی). قم: مدینه العلم.
دسوقی، محمد (بی‌تا). حاشیه الدسوقی علی شرح الکبیر. مصر: دار احیاء الکتب العربیه.
الرافعی، عبدالکریم بن محمد (1417). العزیز شرح الوجیز. بیروت: دار الکتب العلمیه.
روحانی، سید محمدصادق (بی‌تا). فقه الصادق علیه السلام. قم: مؤلف.
سبحانی، جعفر (1414). المختار فی احکام الخیار. قم: مؤسسة امام صادق.
سبزواری، عبدالاعلی (1413). مهذب الاحکام. قم: دار التفسیر.
سبزواری، محقق (1423). کفایه الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شربینی، الخطیب (بی‌تا). مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج. بیروت: دار المعرفه.
شهید اول، محمد بن مکی (1410). اللمعه الدمشقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1403). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. بیروت: دار احیاء.
شهیدی، مهدی (1388). حقوق مدنی (عقود معین). تهران: مجد.
صفایی، سید حسین (1401). دورة مقدماتی حقوق مدنی، تعهدات و قراردادها. تهران: میزان.
طاهری، حبیب‌الله (1418). حقوق مدنی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد بن علی (1408). الوسیله الی نیل الفضیله. قم: مرعشی نجفی.
عاملی، حر محمد بن حسن (1409). تفصیل وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت.
عاملی، شهید ثانی (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتاب‌فروشی داوری.
ـــــــــــــــ (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
عاملی، محقق ثانی (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل البیت.
عاملی، محمد بن علی (1411). مدارک الاحکام. بیروت: مؤسسة آل البیت.
فخرالمحققین، محمد بن حسن (1389). ایضاح الفوائد فی شرح القواعد. قم: بینا.
فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دار الرضی.
کاتوزیان، ناصر (1387). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
گروهی از نویسندگان (1427). الموسوعه الفقهیه الکویتیه. کویت: وزاره الأوقاف.
محمد حسین النائینی (بی‌تا). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب‌. الناشر: المکتبه المحمدیه.
منهاج الصالحین، الشیخ حسین الوحید الخراسانی (بی‌تا). الناشر: مدرسه الإمام باقر العلوم(ع).
موسوی خمینی، روح‌الله (1421). کتاب البیع. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نجفی، محمدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
نووی، محیی‌الدین (بی‌تا). تکمله المجموع شرح المهذب. بیروت: دار الفکر.
ــــــــــــــــ (بی‌تا الف). روضه الطالبین و عمده المفتین. بیروت: دار الکتب العلمیه.
هاشمی شاهرودی، محمود (2011). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیت‌الله العظمی السید محمود الهاشمی.
یزدی، سید محمدکاظم (1421). حاشیه المکاسب. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
Amali, H. M. H. (1989). Tafsil Wasail al-Shi’ah [Detailed Means of the Shi’a]. Qom: Al-al al-Bait Institute. (in Arabic)
Amali, M. A. (1991). Madarik al-Ahkam. Beirut: Al-al al-Bait Institute. (in Arabic)
Amali, M. Th. (1994). Jami’ al-Maqasid fi Sharh al-Qawa’id. Qom: Al-al al-Bait Institute. (in Arabic)
Amali, Sh. Th. (1990). Al-Rawdah al-Bahiyah fi Sharh al-Lum’ah al-Dimashqiyah]. Qom: Davari Bookstore. (in Arabic)
----------------. (1993). Masalik al-Afham ila Tanqiḥ Sharay’ al-Islam. Qom: Al-Ma’arif al-Islamiyah Institute. (in Arabic)
Ansari, M. (1995). Al-Makasib [Earnings]. Qom: World Congress for Commemorating Shaykh al-Azam Ansari. (in Arabic)
----------------. (1991). Al-Makasib [Earnings]. Qom: Dar al-Dhakha'ir. (in Arabic)
Ardabili, A. M. (1983). Majma' al-Fawa'id wa'l-Burhan. Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
Bahrani, Y. A. (1985). Al-Hadiqat al-Nadirah fi Ahkam al-‘Atrat al-Tahira [The Fresh Gardens in the Rulings of the Pure Household]. Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
Bajjiri, S. M. (1995). Tuḥfat al-ḥabīb ‘alā sharḥ al-khāṭib [The Gift of the Beloved on the Explanation of al-Khatib]. Beirut: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Buhti, M. Y. (1982). Kashf al-Qina’ ‘an Mattn al-Iqna’ [Unveiling the Mask from the Text of al-Iqna’]. Beirut: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Dasuqi, M. (n.d.). Hashiya al-Dasuqi ‘ala Sharh al-Kabir. Egypt: Dar Ihya’ al-Kutub al-‘Arabiya. (in Arabic)
Faris, Z. (1984). Al-Mu'jam al-Maqaysis al-Lughah [The Dictionary of Linguistic Scales]. Qom: Islamic Publicity Office. (in Arabic)
Fuyumi, A. M. (n.d.). Al-Misbah al-Munir fi Gharib al-Sharh al-Kabir lil-Rafi’i. Qom: Dar al-Radi. (in Arabic)
Halabi, H. A. (1997). Ghaninat al-Naz‘ ilā ‘Ilm al-Usul wa’l-Furu‘. Qom: Imam Sadiq Institute. (in Arabic)
Hanfi, I. ‘A. (1992). Radd al-Muhtar ‘ala al-Durr al-Mukhtar [The Replier to the Chosen Pearl]. Beirut: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Hanfi, Z. N. (n.d.). Al-Bahr al-Ra’iq Sharh Kanz al-Daqa’iq [The Clear Sea: Explanation of the Treasure of Subtleties]. Beirut: Dar al-Ma’rifah. (in Arabic)
Imami, S. H. (n.d.). Huquq Madani. Tehran: Islamiyeh Publications. (in Persian)
Isfahani, M. H. (1998). Hashiya Kitab al-Makasib. Qom: Anvar al-Hadi. (in Arabic)
Jafari Langroudi, M. J. (n.d.). Theory of Balance. (in Persian)
Katozian, N. (1968). Qawa’id ‘Amm al-Uqud [General Principles of Contracts]. Tehran: Sharekat Sahami Enteshar. (in Persian)
Ministry of Awqaf and Islamic Affairs. (2007). Al-Mawsu’ah al-Fiqhiyah al-Kuwaytiyah. Kuwait: Ministry of Awqaf. (in Arabic)
Mosavi Khomeini, R. (2001). Kitab al-Bay‘. Tehran: Institute for Compilation and Publication of the Works of Imam Khomeini. (in Arabic)
Najafi, M. H. (1984). Jawahir al-Kalām fi Sharh Sharā’i’ al-Islām. Beirut: Dar Ihya’ al-Tu\rath al-‘Arabi. (in Arabic)
Nawawi, M. D. (n.d.). Raudat al-Talibin wa ‘Umdah al-Muftiyin. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiya. (in Arabic)
------------------. (n.d.). Takmilat al-Majmu’ Sharh al-Muhadhdhab. Beirut: Dar al-Fikr. (in Arabic)
Qudamah, A. b. A. (1968). Al-Mughn]. Cairo: Dar al-Kutub al-Misriya. (in Arabic).
Rafi’i, ‘A. M. (1997). Al-‘Aziz Sharh al-Wajiz. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiya. (in Arabic)
Sabhani, J. (1994). Al-Mukhtar fi Ahkam al-Khiyar [The Chosen in the Rulings of Option]. Qom: Imam Sadiq Institute. (in Arabic)
Sabzvari, M. (2003). Kafayat al-Ahkam [Sufficiency of the Rulings]. Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
Safa'i, S. H. (2021). Doreh Moghaddamati Huquq Madani, Ta'ahhodāt va Qarārdādhā [Introductory Course in Civil Law, Obligations, and Contracts]. Tehran: Mizan. (in Arabic)
Shahidi, M. (1999). Huquq Madani (Uqud Ma'in) [Civil Law (Specific Contracts)]. Tehran: Majd. (in Arabic)
Sharbini, al-Khatib. (n.d.). Mughni al-muḥtāj ilā ma‘rifat ma‘ānī al-alfāẓ al-manhaj [The Sufficient for the Needy to Know the Meanings of the Words of the Method]. Beirut: Dar al-Ma’rifah. (in Arabic)
Taheri, H. (1998). Huquq Madani [Civil Law]. Qom: Islamic Publications Office. (in Persian)
Tuhidi, M. A. (1997). The Lamp of Jurisprudence in Transactions. Qom: Ansariyan Institute. (in Arabic).
Tusi, A. J. M. H. (1968). Al-Mabsut fi Fiqh al-Imamiya [The Comprehensive in Imami Jurisprudence]. Tehran: Al-Maktabah al-Murtadaviyah. (in Arabic)
Tusi, M. A. (1988). Al-Wasilah ila Nil al-Fadhilah [The Means to Attain Virtue]. Qom: Mar’ashi Najafi. (in Arabic)
Yazdi, S. M. K. (2001). Hashiyah al-Makasib. Qom: Isma’iliyan Institute. (in Persian)