تحلیل حجیت بر پایه مفاد ادله برائت شرعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و مبانی حقوق، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

3 گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی، مدرس خارج فقه و اصول حوزة تهران، ایران

4 گروه فقه و حقوق، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

10.22059/jorr.2024.377516.1009470

چکیده

این نوشتار به بررسی نظریات مختلف دربارة مفاد و مضمون ادلة اصل برائت شرعی می‌پردازد. در صد سال اخیر نظریه‌پردازی دربارة مفاد ادلة امارات و اصول عملیه تحت عناوینی همچون «مجعول در امارات و اصول عملیه» یا «وجه تنجیز آن‌ها» اهمیتی ویژه در مباحث اصول فقه پیدا کرده است. با وجود این سهم اصول عملیه، به غیر از استصحاب، در این مباحث ناچیز بوده است. نوشتار حاضر تلاش کرده این خلأ را نسبت به اصل برائت شرعی پر کند. در این زمینه با کنکاش «ادلة حجیت برائت شرعی» و «اقوال اصولیان» دربارة آن و با استفاده از روش‌شناسی ابتکاری، مبتنی بر در نظر گرفتن «سطوح مختلف فرایند حجیت و جعل حکم»، هشت نظریه استخراج و صورت‌بندی شده است. این هشت نظریه که برخی دارای تقاریب اثباتی متفاوت نیز هستند در سه دسته نظریات «رفع محور»، «جعل حکم تکلیفی»، و «ارشاد و امضا» تبیین و بررسی شده‌اند. در نهایت نظریة رفع وجوب احتیاط با اصلاحات و اضافاتی با عنوان جدید «عدم ایجاب احتیاط» کممؤونه‌ترین نظریه شناخته شد. در بیان جزئیات نظریة مختار از برخی مزایا و ظرفیت‌های سایر نظریات نیز استفاده شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of Validity Based on the Content of the Proofs of Al-Barā’a Al-Shar‘īyya

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hoseyn Soheili 1
  • Mohammad Kazem Rahman Setayesh 2
  • Ali Akbar Rashad 3
  • Sayyed Abolghasem Naqibi 4
1 Department of Jurisprudence and Law, theology, jurisprudence and fundamentals of law, science and research branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Department of Quranic & Hadith Studies, University of Qom, Qom, Iran
3 Department of Logic of Comprehending Religion, Research Institute of Culture and Islamic Thought, Tehran, Iran
4 Department of Jurisprudence and Law, Shahid Motahari University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This article discusses various theories about the content of authoritative evidence of "the presumption of relegious Innocence" (al-Barā’a al-Shar‘īyya). In the last two centuries, theorizing about the contents of the "Authorized Conjectural evidence (al-Amarat al-Sharʿiyyah)" and "Practical Principles (al-usul al-'amaliyya)" has gained special importance in studies and research on the Principles Of Jurisprudence (usul al-fiqh).
Despite this, the share of practical principles -with the exception of Asala al-Istishab (Principle of Continuity)- has been insignificant in these discussions. This article attempts to fill this gap regarding the "the presumption of religious innocence. "
For this purpose, through efforts to carefully examine the evidence of "presumption of religious innocence ," "the sayings of scholars of usul al-fiqh ," and with an innovative methodology, eight theories were extracted and formulated.These eight theories have been explained and analyzed in three categories: "Raf~ basis," "Legislate and establish the Mandatory Rule (al-hukm al-Taklifi)," and "recommendate (al-Emza)," and approval (al-Ershad)."
Finally, the theory of "Removing the necessity of precaution" was recognized as the least defective theory, with amendments and additions, and under the new title "Not legislating precaution."Of course, Some advantages and capacities of other theories were also used in explaining the details of the chosen theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • al-Barā’a al-Shar‘īyya
  • Content of evidences
  • maj’ul
  • Relegious Clearance
  • The Raf’ Tradition

مراجع

قرآن کریم
ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین (1403 ق). عَوالِی اللَّئالی العَزیزیة فی الأحادیث الدّینیة. قم: سیدالشهداء.
آخوند خراسانى، محمدکاظم (1429 ق). کفایة الأصول. تعلیقات: عباس‌علی زارعی سبزواری. چ 6. قم: مؤسسه النشر الاسلامی‏.
آملی، میرزاهاشم (1370 ق). بدائع الأفکار فی الأصول (تقریرات درس محقق عراقی). نجف: المطبعه العلمیه.
انصارى، مرتضى (1428 ق). فرائد الأصول. چ 9. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
بحرالعلوم، سید علاء‌الدین (1431 ق). مصابیح الأصول (تقریرات درس آیت‌الله خویی). چ 3. بیروت: دار الزهراء.
بروجردى نجفى‏، محمدتقى (1417 ق). نهایة الأفکار (تقریرات درس محقق عراقی). چ 3. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
جلالی مازندرانی، سید محمود (1414 ق). المحصول فی علم الاُصول (تقریرات درس آیت‌الله سبحانی). قم: مؤسسة امام صادق(ع).
حر عاملی، محمد بن حسن (1409 ق‏). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیت(ع)‏.
حسینی حائری، سید کاظم (1408 ق). مباحث الاصول، القسم الثانی (تقریرات درس خارج صدر). قم: بی‌نا.
حکیم، عبدالصاحب (1413 ق). منتقی الاصول (تقریرات درس خارج آیت‌الله سید محمد روحانی). قم: دفتر آیت‌الله سید محمد حسینی روحانی.
خمینى، سید مصطفی (1418 ق). تحریرات فی الأصول. قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خویی، سید ابوالقاسم (1352). أجود التقریرات (تقریرات درس محقق نائینی). قم: مطبعه العرفان‏.
صدر، سید محمدباقر (1418 ق). دروس فی علم الأصول. چ 5. قم: مؤسسه النشر الاسلامی‏.
طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا). حاشیة الکفایة (للعلامة الطباطبایی). قم: بنیاد علمى و فکرى علامه طباطبایی.
عبدالساتر، حسن (1417). بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس خارج محمدباقر صدر). بیروت: الدار الاسلامیه.
کاظمی خراسانی، محمدعلی (1376). فوائد الاُصول (تقریرات درس محقق نائینی). تعلیقات: آغا ضیاءالدین عراقی. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم‏.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407 ق). الکافی. چ 4. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
مرتضوی لنگرودی، محمدحسن (1376). جواهر الاصول (تقریرات درس امام خمینی). تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
مشکینی اردبیلی، ابوالحسن (1413 ق). کفایة الاصول (با حواشی مشکینی). قم: لقمان.
منتظری، حسین‌علی (1415 ق). نهایة الأصول (تقریرات درس آیت‌الله بروجردی). تهران: تفکر.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1417 ق). بحوث فی علم الاصول (تقریرات درس خارج صدر). چ 2. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1431ق). أضواء و آراء (تعلیقات علی کتابنا بحوث فی علم الأصول). قم: مؤسسة دائره‌المعارف الفقه الإسلامی.
واعظ حسینی بهسودی، محمدسرور (1417 ق). مصباح الاصول (تقریرات درس خارج آیت‌الله خویی). چ 5. قم: کتابفروشی داوری.
The Holy Quran
Abd al-Satir, H. (1996). Buhouth fi Ilm al-Usoul. Beirut: Dar al-Islamiyyah. (in Arabic)
Akhund Khorasani, M.K. (2008). Kifayah al-Usoul. Qom: al-Nashr al-Islami Institute. (in Arabic)
Amoli, M. H. (1950). Bada'i al-Afkar fi al-Usoul. Najaf: Ilmiyyah Press. (in Arabic)
Ansari, M. (2007). Fara'id al-Usoul. Qom: Majma al-Fikr al-Islami. (in Arabic)
Araqi, D. D. (1999). Maqalat al-Usoul. Qom: Majma al-Fikr al-Islami. (in Arabic)
Bahr al-Uloum, A. D. (1921). Masabih al-Usoul. Tehran: Markaz-e Nash-re Ketab. (in Arabic)
Borujerdi Najafi, M.T. (1996). Nihayah al-Afkar fi Mabahith al-Alfaz. Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
Hakim, A. S. (1992). Muntaqa al-Usoul. Qom: Office of Ayatollah Sayyid Mohammad Husayni Rawhani. (in Arabic)
Hashemi Shahroudi, M. (1996). Buhouth fi Ilm al-Usoul. Qom: Institute for Encyclopedia of Islamic Jurisprudence. (in Arabic)
--------------------------. (2009). Adwa' wa Ara'. Qom: Islamic Jurisprudence Encyclopedia Institute. (in Arabic)
Hor Ameli, M. (1988). Wasail al-shia. Qom: Al al-bayt institue. (in Arabic)
Husayni Haeri, K. (1987). Mabahith al-Usoul. Qom: Indications and proofs-Practical principles. (in Arabic)
Ibn-Abi-Jumhour, M. (1982). Awali al-la'ali. Qom: Sayed al-Shuhada Publications. (in Arabic)
Jalali mazandarani, M.H. (1993). al-Mahsoul fi Ilm al-Usoul. Qom: Imam Sadiq Institute. (in Arabic)
Khoei, A.Q. (1973). Ajwad al-Taqrirat. Qom: al-Irfan Press. (in Arabic)
Khomeini, M. (1997). Tahrirat fi al-Usoul. Qom: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (in Arabic)
Koleini, M. (2028). Al- Kafi. Tehran: Dar al-kotob al-Islamiyya publication. (in Arabic)
Meshkini Ardabili, A.H. (1992). Kifayah al-Usoul (ma` Hawashi al-Mishkini). Qom: Luqman Press. (in Arabic)
Montazari, H.A. (1994). Nihayah al-Usoul. Tehran: Tafakkur Press. (in Arabic)
Mortazavi Langarudi, M.H. (1997). Jawahir al-Usoul. Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (in Arabic)
Sadr, M.B. (1997). Durous fi Ilm al-Usoul. Qom: al-Nashr al-Islami Institute. (in Arabic)
Tabatabaei, M.H. (n.d). Hashiyah al-Kifayah. Qom: Allamah Tabatabaei Scientific and Intelectual Foundation. (in Arabic)
Vaez Husyani Behsoudi, M.S. (1996). Misbah al-Usoul. Qom: Davari Bookstore. (in Arabic)
مجله علمی
دوره 20، شماره 4
دی 1403
صفحه 259-272

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 خرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 16 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 17 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار