تحلیل انتقادی عبارت «صَوتُ المَرأةِ عَورَةٌ» به مثابۀ حدیث و قاعده‌ای فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشجوی کارشناسی‌ارشد علوم حدیث، گرایش نهج‌البلاغه، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

3 گروه علوم قرآن و حدیث، عضو هیئت علمی دانشگاه حضرت معصومه(س)، قم، ایران

چکیده

گفت‌وگوی زن و مرد و شنیدن صدای نامحرم از مقتضیات جامعۀ امروزی است که دربارۀ تعیین حدود و احکام آن اقوال مختلفی از فقهای متقدم و متأخر صادر شده است. این اقوال بر پایۀ روایات و گاه عباراتی است که به مثابۀ روایت در نظر گرفته شده است. بنابراین بررسی اصالت و اعتبارسنجی سندی و دلالی آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد. زیرا در میان مشهورات عباراتی وجود دارد که فاقد هر گونه اصل و ریشه‌اند که به آن‌ها عبارات حدیث‌نما هم گفته می‌شود. از جملۀ چنین احکامی موضوع حرمت سخن گفتن زن در حضور نامحرم است که فقها تلاش کرده‌اند آن را از عبارت «صَوتُ المَرأة عَورَة» استخراج کنند. در این تحقیق، که به روش کتابخانه‌ای با رویکردی تحلیلی‌ـ انتقادی به سامان رسیده است، کوشش شد ضمن بیان اقوال فقها به نقد و بررسی و میزان اعتبار این عبارت پرداخته شود. فقدان عبارت در منابع کهن روایی، نقل آن با صیغۀ تمریض «رُوِیَ»، و مردود دانستن آن توسط جمعی از فقها از قرائنی است که اصالت این روایت را با مشکل جدّی مواجه می‌سازد. کهن‌ترین منبع که این روایت‌انگاره در آن یافت می‌شود کتاب المسائل المهنّائیۀ الاولی علامه حلی است و محتمل است که علامه این تعبیر را از حکم برخی فقها آورده یا برداشت ایشان از روایت «المَرأة عَورَة» و سرایت عورت بودن به همۀ جنبه‌ها و ابعاد زن از جمله صدای او بوده باشد. وجود برخی روایات و آیات معارض با این مفهوم و سیرۀ معصومان(ع) نیز موجب تردید در این حرمت است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of the Phrase "Ṣaut al-Mar`ah 'Aurah" As a Hadith and Jurisprudential Principle

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Niroumand 1
  • Mohsen Raf'at 2
  • Fatemeh Zhian 3
1 MSc. Student, Department of Quranic and Hadith Sciences, College of Humanities, Hazrat-e Ma'soumeh University, Qom, Iran
2 Department of Quran and Hadith Sciences, College of Humanities, Hazrat-e Ma'soumeh University, Qom, Iran
3 Department of Quran and Hadith Sciences, Hazrat-e Ma'soumeh University, Qom, Iran
چکیده [English]

The conversation between men and women and listening to alien voices is one of the requirements of today's society. Different opinions have been stated by earlier and later Islamic jurists on the designation of its limits and rules. These opinions are based on narrations and sometimes phrases considered as tradition. Therefore, it seems necessary to examine the authenticity and validation of their documents and implication, because there are some baseless statements among the famous ones which are also called hadith-like phrases. Among these rulings is the issue of prohibition of a woman speaking in the presence of aliens, which has been extracted by jurists from the phrase " Ṣaut al-Mar`ah 'Aurah". This research, which has been organized with a library method and an analytical-critical approach, tries to criticize and evaluate the validity of the opinions of jurists. The absence of the phrase in the ancient narrative sources, its citation with the passive verb (ruvīa), and its rejection by a group of jurists are among evidences that make the authenticity of this narration a serious problem; The oldest available source in which this hadith-like narration is found is Allamah Hilli's Al-Masā`il Al-Muhannā`iyyah Al-ūlā. It is possible that Allamah brought this interpretation from the ruling of some jurists or his interpretation of the narration of "Al-Mar`ah 'Aurah" has been generalized to all aspects and dimensions of woman including her voice. The existence of some hadiths and verses that contradict this concept and the conduct of the Ahl al-Bayt also cast doubts about this prohibition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Voice of a strange woman
  • Ṣaut al-mar`ah
  • Ṣaut al-mar`ah 'aurah
  • Woman's voice is sensual
ـ قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
ابن سعد، محمد(1410)، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على(1404ق)، تحف العقول، تحقیق على اکبرغفارى، قم‏، جامعه مدرسین.
ابن طاووس، علی بن موسی(1348)، اللهوف علی قتلی الطفوف، ترجمه احمد فهری زنجانی، تهران، انتشارات جهان، چاپ اول.
ابن طاووس، علی بن موسی (1411ق)، مهج الدعوات و منهج العبادات، دارالذخائر.
ابن طیفور، ابوالفضل بن ابی طاهر (بی تا)، بلاغات النساء،  قم، مکتبة بصیرتی.
ابن عبّاد، صاحب و اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، ج3، بیروت، عالم الکتب.
ابن‌حنبل، احمد بن محمد (1412ق)، مسند احمد بن حنبل، بیروت، موسسه الرسالة.
ابن نما، حلی، جعفربن محمد (1406)، مثیرالاحزان، تحقیق مدرسه الامام المهدی(عج).
ابوداوود، سلیمان بن اشعث (بی‌تا )، سنن ابی داوود، بیروت، المکتبه العصریة.
اردبیلی، احمد بن محمد معروف به مقدس اردبیلی (1403ق)، مجمع الفائدة و البرهان، قم، انتشارات جامعه مدرسین حوزه.
انصاری، شیخ مرتضی (بی‌تا)، کتاب النکاح،  نشر تراث الشیخ الاعظم.
بحرانی، محمد: صنقورعلی (1426ق)، المعجم الاصولی، منشورات نقش المطبعه عترت.
بحرانی، یوسف بن احمد مشهور به شیخ یوسف بحرانی (1380ش)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة،  قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
بروجردی، مرتضی، تقریر ابحاث ابوالقاسم الموسوی الخوئی (1414ق)، المستند فی شرح العروة الوثقی،  قم، موسسه احیاء آثار الامام خوئی.
تمیمى­آمدى، عبدالواحدبن­محمد (1410)، غررالحکم­ودررالکلم، قم، دارالکتاب­الإسلامی‏.
جمعی از محققان (1389ش)، فرهنگ نامه اصول فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1381ش)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، نشر اسراء.
جوهری فارابی، ابو نصر اسماعیل بن حماد مشهور به جوهری (1404ق)، الصحاح، تاج اللغة و الصحاح العربیه  مشهور به «الصحاح العربیة»، :ج6، بیروت، نشر دار العلم.
حرعاملی، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت،.
حلی، حسن بن یوسف (1401ق)، اجوبة المسائل المهنائیة، قم، مطبعة الخیام.
حلی، حسن بن یوسف (1414ق)، تذکرة الفقهاء، قم، نشر موسسه آل البیت علیهم السلام.
حلی، حسن بن یوسف (1413ق)، مختلف الشیعة فی احکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حلی، حسن بن یوسف (1412ق)، منتهی المطلب، مشهد،  مجمع البحوث الاسلامیة.
حلی، حسن بن یوسف (1413ق)، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
خمینی، سیدروح الله (1392ش)، تحریر الوسیله،  قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خوئی، ابوالقاسم (1410ق)،  منهاج الصالحین، قم، مدینة العلم.
رجبیان، زهره (1397ش)، بررسی متن شناختی روایت «النساء عی و عورة»، نشریه علوم حدیث، سال23، شماره3،  147ـ168.
ریعان، معصومه (1396ش)، بررسی علل ظهور روایات مذمت حضور اجتماعی زنان، دومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در علوم انسانی.
الزبیدی، سید محمد مرتضی (1306ش)، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، منشورات دار مکتبة الحیاة.
سبزواری، ملامحمد باقر (بی تا)، ذخیرة المعاد فی شرح الارشاد،  قم، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
سبزواری، ملامحمد باقر (بی تا)، کفایه الاحکام، موسسه نشر اسلامی.
سید العاملی، صاحب مدارک (بی‌تا)، نهایه المرام فی تتمیم مجمع الفائده و البرهان، قم، موسسه نشر اسلامی.
سیفی مازندرانی، علی اکبر (1417ق)، دلیل تحریرالوسیلة، قم، موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
شبیری زنجانی، سید موسی (1419ق)، کتاب نکاح‌،  قم، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز‌.
شهرستانی، هبة الدین ؛ حائری شهرستانی، محمد علی؛ حسینی (1377ق)، الدلائل و المسائل، بغداد، مکتبة الحوارین العامة.
شهید اول، محمد بن مکى (1419ق)‌، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌.
شهید ثانی، زین الدین علی (بی تا)، تمهید القواعد الاصولیه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
شهید ثانی، زین الدین علی (1413 ق)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة‌.
صفار، محمد بن حسن (1404ق)، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، تحقیق محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم،کتبة آیة الله مرعشی نجفی.
طاهری نیا، احمد (1386ش)، ارتباط گفتاری زن و مرد نامحرم از دیدگاه کتاب و سنت، مجله معرفت،  شماره 122.
طباطبایی حائری، سید علی بن محمد بن المعالی (1412ق)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالذلائل، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی حکیم، سید محسن (1374ش)، مستمسک العروة الوثقی، قم، موسسه دارالتفسیر.
طباطبایی، محمد حسین (1402ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1347ش)، عروة الوثقی، نشرمکتب آیت الله العظمی السید السیستانی.
طبرسی، احمد بن علی (1403ق)، الاحتجاج علی اهل االجاج،  تحقیق محمد باقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی.
طبرسی، امین الاسلام ابو علی فضل بن حسن (بی تا)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات فراهانی.
طبری آملی، محمد بن جریر (بی تا)، دلائل الامامه، قم، دار الذخائر.
طوسی، ابوجعفرمحمد بن حسن معروف به شیخ الطائفه (1387ق)، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه .
طوسی، نصیرالدین بن حمزه (1412ق)، الثاقب فی المناقب، قم، انصاریان.
طیبی، ناهید ؛ صفری، نعمت الله ؛ مهریزی، مهدی (1413ق)، رابطه روایت «النساء عی و عورة» و وجوب حجاب شرعی تا قرن پنجم، علوم حدیث تطبیقی، سال هشتم، شماره 14،  93ـ135.
شهید ثانی، زین الدین علی بن احمد عاملی جبعی (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، موسسة المعارف الاسلامیه.
غزالی، ابوحامد محمد بن محمد (1390ق)، احیاء علوم الدین، تحقیق عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، دارالکتاب العربی.
فاضل هندی، بهاء الدین محمد (بی تا)، کشف اللثام و الایهام عن قواعد الاحکام، قم، موسسه نشر اسلامی.
فراهیدی، ابوعبدالرحمن الخلیل (بی تا)، العین، دارالمکتبة الهلال.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1406ق)، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمومنین علی علیه السلام.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1401ق)، مفاتیح الشرائع، قم، کتابخانه عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
کاظمی خراسانی، شیخ محمد علی (1411ق)، تقریر بحث المیرزا نائینی، کتاب الصلوة، قم، انتشارات جامعه مدرسین قم.
کرکی (محقق کرکی)، علی بن الحسین (1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القوائد، ج1، قم، انتشارات آل البیت لاحیاء التراث.
کلینی، محمد بن یعقوب (1403ق)، الکافی، بیروت، دار احیاء التراث العربیة.
لیثى­واسطى، على­بن­محمد (1376ش)، عیون­الحکم­والمواعظ،  قم، دارالحدیث‏.
مجلسی، محمد باقر (1403ق)، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربیة.
مجلسی، محمدتقی (1406ق)، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه،  قم،  موسسه فرهنگی اسلامی کوشانبور.
محقق حلی، نجم الدین، جعفربن حسن (1408ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه اسماعیلیان.
مختارى، رضا ؛ صادقى، محسن (1419ق)، غنا، موسییقی،  قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه.
مغربی، قاضی نعمان بن محمد 1385ق)، دعائم الإسلام،  قم، آل البیت.
مغربی، قاضی نعمان (1409ق)، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار(ع)، تحقیق محمد حسین حسینی جلالی، قم، جامعه مدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر (1370ش)، القواعد الفقهیة، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب (ع).
موسوی خمینی، سید روح الله (1415ق) ، مناهج الوصول الی علم الاصول، قم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
نجفی جواهری، شیخ محمد حسن معروف به صاحب جواهر (1362ش)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،  بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
نراقی کاشانی، احمد بن محمد، رسائل و مسائل، قم، کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد‌، 1422ق.
نراقی، مولی احمد (1415ق)، مستند الشیعة، قم، موسسه آل البیت.
نورمفیدی، سید مجتبی (1400ش)، ادله حرمت سماع، درس خارج فقه، جلسه 55، مسأله 29.
نوری، میرزا حسین(محدث نوری) (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
نیشابوری، مسلم به حجاج (1412ق)، صحیح المسلم، تحقیق محمد فواد عبدالباقی، قاهره دارالحدیث.
همدانی، آقا رضا (بی تا)، مصباح الفقیه،  موسسة الجعفریة لاحیاء التراث.
- Quran.
Abī Dāwūd, S. )n.d.( . Sonan Abī Dāwūd: Beirut , al-Maktab al- Aṣrīa. [in Arabic]
Anṣārī, M. )n.d.( .Kitāb al- Nikāḥ. Torāth al-Shiykh Azam. [in Arabic]
Ardibīlī, A. )1982(. Majmaʻ al-Fā’idah wa al-Burhān. Qom: Jāmiʻah al-Mudarrisīn. First Edition. [in Arabic]
Bahrānī, M. )2047 (Almujam al-Osūlī. Manshūrāt Nashr Almatba, a Etrat. [in Arabic]
Bahrānī, Y. (2001), Hadāyigh al-Naḍirah fī Ahkām al-Etrat al-Ṭāherah. Qum: Daftar Enteshārāt Eslāmī. [in Arabic]
Burūjirdī, M, Taqrīr Abhāth Abulqāsim al-Musawī Alkhūy, (1993), Almustanad Fī Sharh Urvah al-Vosqā, Qom: Mu’assisah Ehyā, Athār Emām khumiynī. [in Arabic]
Fāḍil, Hindī, B. (1995). Kashf al-Lithām ʻan Qawāʻid al-Aḥkām (Removing the Veil from the Principles of Rulings), Qom: Al-Nashr al-Islāmī Institute, First Edition. [in Arabic]
Farāhīdī, Kh. (1998). Al-ʻIyn, Qom: Hijrat Institute. [in Arabic]
Fiyḍ Kāshānī, M. (1981), Mafātīḥ al-Sharāyiʻ. Qum: Kitābkhāni Āyat Allāh Marʻashī Najafī. [in Arabic]
Ghazālī, A. H. (1970). Iḥyāʼ Ulūm al-Dīn. Researched by Abd al-Raḥīm Ibn Ḥusiyn Ḥāfiẓ Arāqī, Dār al-Kitāb al-ʻarabī. [in Arabic]
Hamidānī, A. R. (n.d.). Misbāḥ al-faqīh: Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt li Eḥyāʼi al-Turāth. [in Arabic]
Ḥillī, Abū Ṭālib M. (1999). Sharā’iʻ al-Islam (Rulings of Islam), Najaf: Maṭbaʻah al-Ᾱdāb. [in Arabic]
Ḥillī, Ḥ. (1981). Ajwabat al-Masā,il al-Mhnā,ī,ah. Qum: Matba, ah al-Khayyām. [in Arabic]
Ḥillī, Ḥ. (1993). Nahāyah al-Ahkām fi Marifah al-Ahkāk. Qum:  Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt. [in Arabic]
Ḥillī, Ḥ. (1994), Tazkirah al-Fuqahā. Qum: Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt. [in Arabic]
Ḥillī, Ḥ. (1991). Muntahā al-Maṭlab fī Taḥqīq al-Madhhab, Mashhad: Ᾱstān Quds Raḍawī Research Foundation. [in Arabic]
Ḥillī, Ḥ. (n.d.) Mukhtalif al-Shīʻah fī Aḥkām al-Sharīʻah (Differences among Shias about the rules of Sharia), Qom: Maktab al-Aʻlām al-Islāmī. [in Arabic]
Ḥurr ʻᾹmilī, M. (1988). Tafṣīl Wasā’il al-Shīʻah ilā Taḥṣil Masāʼil al-Sharī‘ah (Details on Shiite Means of Accessing Sharia Issues), Qom: Mu’assisah Ᾱl al-bayt. [in Arabic]
Ibn Bābiwayh al-Qumī, M. (1992). Man Lāyaḥḍuruh al-Faqīh (The One Who Doesn’t Have Access to a Jurist), Qom: Islamic Publications Office Affiliated with Qom Seminary Teachers Association, First Edition. [in Arabic]
Ibn Ḥanbal, A, Musnad, Beirut: Dar Ṣāder. [in Arabic]
Ibn Namā, Hillī, J. (1985), Mothīr al-Aḥzān, Researched by Madrisi al-Emām Mahdī. [in Arabic]
Ibn Sa‘d, M. (1957). Al-Ṭabaqāt al-Kubrā, n.p. Dār al-Kutub al-ʻIlmīyah, Manshūrāt Muḥammad ‘Alī Biyḍūn. [in Arabic]
Ibn Ṭāwūs, S. (1990). Mahj Addaʻawāt  va  Manhaj al-IbCdāt: Dār Aldhakhā‘yr. [in Arabic]
Ibn Ṭāwūs, S. (n.d.). Al-Luhūf ‘alā Qatlā al-Ṭufūf, Translated by Aḥmad Fahrī, Tehran: Nashr Jahān. [in Arabic]
Ibn Tiyfūr, A. (n.d,) Balāqāt Annisā. Qom: Maktabat Basīrat. [in Arabic]
Ibni Shubi Harrānī, H. (1983). Tuhaf al-Uqūl, Researched by Alī Akbar Qaffārī, Qom: Jāmiʻi Mudarrisīn. [in Arabic]
Jam, ī az Muhaqqiqān. (2010). Farhang Nāmi Usūl Figh. PajChishgāh Olūm va Farhang Eslāmī. [in Farsi]
Javādī Ᾱmulī, ʻA. (2002). Tafsīr Muzū,y Qurān Karīm. Qum: Nashr Asrā. . [in Farsi]
Joharī Fārābī, I. (1984). Tāj al-Loqah va Sihāh al-Arabīah. Jild 6 , Biyrūt: Dār al-Elm. [in Arabic]
Karakī, A, (1988). jāmiʻ al-Maqāsid fi Sharḥi al-Qawāid. Jild 1, Qum: Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt li Eḥyāʼi al-Turāth. [in Arabic]
Kāẓimī Khurāsānī, M.A. (1991). Taqrīr Baḥth al-Mīrza Nāʼīnī, Kitāb al-Salāt: Qum: Enteshārāt Jāmiʻi Mudarrisīn. [in Arabic]
Khu’ī, A. (1990). al-Minhāj al-Șālihīn. Qum: Madīnah al-Elm. [in Arabic]
Khumiynī, S.R. (2014). Taḥrīr al-Wasīli. Qum: Mu’assisah Tanẓīm wa Nashr Ᾱthār Imām Khumiynī. [in Arabic]
Khumiynī, S.R. (1995). Manāhij al-Wusūl elā Elm Ușūl. Qum: Mu’assisah Tanẓīm wa Nashr Ᾱthār Imām Khumiynī. [in Arabic]
Kuliynī, M. (1986). Al-Kāfī, Tehran: Dār al-Kutub al-Islāmīyah. [in Arabic]
Liythī al-Wāsitī, A. (1998). Uyūn al-Ḥikam wa Al-Mawāʻiț. Qum: Dār al-Ḥadīth. [in Arabic]
Majlisi, M. B. (2025). Baḥār al-Anwār: Biyrūt: Dār Eḥyā al-Turāth al-Arabīyah. [in Arabic]
Majlisī, M.T. (1986). Ruḑah al-Muttaqīn fi Sharḥ Man Lā Yaḥḑur al-Faqīh. Qum: Mu’assisah Farhangī Eslāmī Kūshanpūr. [in Arabic]
Makārim Shīrāzī, N. (1992). al-Qawāid al-Fiqhīah. Qum: Madrisi Emām Alī Ibn Abī Tālib. [in Arabic]
Maqribī, Q.N.(1965). daʻāim al-Eslām. Qum: Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt li Eḥyāʼi al-Turāth. [in Arabic]
Maqribī, Q.N. (1989) Sharḥ al-Akhbār fī Fazāʼil al-Aʼimmah al-Ațhā. Recearched by Muḥammad Ḥusiyn Ḥusiynī Jalālī, Qum: Jāmiʻi Mudarrisīn. [in Arabic]
Muḥaddith Nūrī, H. (1988). Mustadrak al-Wasāʼil wa Mustabiț al-Masāʼil. Biyrūt: Ᾱl al-Bayt li Eḥyāʼi al-Turāth. [in Arabic]
Mukhtārī, R wa Șādiqī, M. (1998). Qinā wa Mūsīqī. Qum: Daftar Tablīqāt Eslāmī. . [in Farsi]
Najafī, M.Ḥ. (n.d.). Jawāhir al-Kalām fī Sharḥ Sharā’iʻ al-Islām (The Jewel of the Words in the Explanation of Islamic Law), Beirut: Dār Iḥyā’ al-Turāth al-ʻArabī, Ninth Edition. [in Arabic]
Narāqī, M. A. (1995). Mustanad al-Shīʻi. Qum: Mu’assisah, Ᾱl al-Bayt. [in Arabic]
Narāqī Kāshānī, A. (2001). Rasāʼil wa Masāʻil. Qum: Kungiri Narāqīīn Mullā Mahdī wa Mullā Aḥmad. [in Farsi]
Nishābūrī, M. (1992). Saḥīḥ Muslim.  Researched by Muḥammad Fuʼād Abdulbāqī, Qāhiri: Dār al-Hadīth. [in Arabic]
Nūr Mufīdī, S.M. (2022). Adili Ḥurmat Samāʻ: Dars Khārij Fiqh, Jalasi 55, masʼali 29. [in Farsi]
Rajabīyān, Z. (2019). Barrasī Matn Shinākhtī Riwāyat "al-Nissā ʻī wa ʻūrah" : Nashrīah ʼulūm Ḥadīth, Sāli 23, Nām. 3, page 147-168. [in Farsi]
Rīʻān, M. (2018). Barrasī ʻilali ẓuhūr Riwāyāt Madhimat Huḑūr Ejtimāʻī Zanān, Duwumīn Konfirāns Biynulmalalī Pajūhishhāyi Nuwīn dar Olūm Ensānī. [in Farsi]
Sabziwārī, M. B. (n.d.).  Dhakhīrah Almaʻād fi Sharḥi al-Ershād. Qum: Ᾱl al-Bayt li Eḥyāʼi al-Turāth. [in Arabic]
Saffār, M. (1984). Basāʼir al-Darajāt fi Faḑāʻil Āl Muḥammad. Researched by Muḥsin Ibn Abās ʻalī Kūchi Bāqī, Qum: Maktabah Ayat Allāh Marʻashi Najafī. [in Arabic]
Ṣāhib ibn ʻIbād, I. )1993(. Al-Muḥīṭ fī al-Lughah, Beirut: ‘Ᾱlim al-Kitāb. [in Arabic]
Shahīd Awal, M, )1998(, Dhikrā al-Shīʻi fi Aḥkām al-Sharīʻ.Qum:  Ᾱl al-Bayt. [in Arabic]
Shahīd Thānī, Z.A. )1993(. Masālik al-Afhām elā Tanqīḥ Sharāʼeʻ al-Eslām. al-Maʻāref  al-Eslāmīah. [in Arabic]
Shahīd Thānī, Z.A. )1993(. Masālik al-Afhām ilā Tanqīḥ Sharāyiʻ al-Eslām. Qum: maʻārif al-Eslāmīah. [in Arabic]
Shahīd Thānī, Z. A. )n.d.( .Tamhīd al-Qawāʻid al-Usūlīah. Qum: Maktab al-Aʻlām al-Eslāmī.
Shahristānī, H, va Hāʼirī Shahristānī, M.A. (1958( .al-Dalāʻil va al-Masāʼil. Baqdād, Maktabah al-Hawārīn al-Āmmah. [in Arabic]
Shubiyrī Zanjānī, S.M. )1998(. Kitāb Nikāḥ (Marriage Book), Qom: Ra’ypardāz Research Institute, First Edition. [in Arabic]
Siyfī Māzandarānī, A. A. (1996). Dalīl Taḥrīr al-Wasīli. Qum:  Tanẓīm wa Nashr Ᾱthār Imām Khumiynī. [in Arabic]
Tabarī Āmulī, M. )n.d,( .Dalāʼil al-Emāmah. Qum: Dār al-dhakhāir. [in Arabic]
Ṭabāṭabāyī Ḥakīm, S.M. )1996( .Mustamsik al-Urvah al-Vuthqā.  Qum: Dār al-Tafsīr.  [in Arabic]
Ṭabāṭabāyī, M.Ḥ. )1991(. Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qurān (The Yardstick of the Interpretation of the Qurān), Qom: ‘Allāmih Ṭabāṭabāyī Scientific and Intellectual Foundation. [in Arabic]
Ṭabāṭabāyī, S.A. )1998(. Rīyāḍ al-Masā’il fī Taḥqīq al-Aḥkām bi al-Dalā’il (Garden of Issues in Studying Rulings with Reasons), Qom: Al-Nashr al-Islāmī, First Edition. [in Arabic]
Ṭabāṭabāyī, Yazdī, S. M (1928). Urwah al-Wuthqā. Maktab Āyat Allāh Sīstānī. [in Arabic]
Ṭabbarsī, A).1983(, al-Eḥtijāj ʻalā Ahl al-Llijāj.  Researched by Muḥammad Bāqir Kharsān, Mashhad: Nashr al-Murtaḑā. [in Arabic]
Ṭabbarsī, A.A. )n.d,( Majmaʻ  al-Bayān fi Tafsīr al-Qurān. Tehrān: Intishārāt Farāhānī. [in Arabic]
Tāhirī Nīā, A.(2008). Ertibāt Ghuftārī Zan va Mard az Dīdgāh Kitāb va Sunnat: Majalli Maʻrifat, number 122. [in Farsi]
Tamīmī Amidī, A.W. )1990(, Qurar al-Ḥikam va Dorar al-Kalim. Qum: Dār al-Ktāb al-Eslāmī. [in Arabic]
Tayibī, N. va Șafarī, N va Mihrīzī, M1). 980(, Rābiti Riwāyat "al-Nisā ʻī va ʻurah" va Vujūb Ḥijāb Sharʻī ta Qarn Panjum. Ulūm Ḥadīth Tatbīqī, Sāl Hashtum, Number 14, 93-135. [in Farsi]
Ṭūsī, M. )2008(. Al-Mabsūṭ (The Extended), Tehran: Al-Maktabah al-Murtaḍawīyah. [in Arabic]
Țūsī, N). 1992(, Athāqib fi al-Manāqib. Qum: Anșārīān. [in Arabic]
Zabīdī, S. M ).1888(, Tāj al-Arūs Men Jawāhir al-Qāmūs. Biyrūt: Manshūrāt Dār al-Maktabah al-Hyāt. [in Arabic]