بازپژوهی معناشناختی «قمار» در فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه شهید مطهری(ره)، تهران، ایران

3 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، پژوهشکدة امام خمینی(ره)، تهران، ایران

چکیده

«قِمار» به مثابة پدیده‌ای اقتصادی از دیرباز در حیات بشر رواج داشته و به دلیل آثار زیان‌بار فردی و اجتماعی آن در قرآن کریم به‌صراحت از آن با عنوان «مَیسِر» نهی شده است. رواج شکل پیچیده و مدرن بازی‌ها، به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان، خطر گرفتار شدن در دام اثرهای ویران‌کنندة قمار را افزایش داده است. اما اختلاف در تعریف قمار و نبود سنجه‌های مشخص در این زمینه شناخت مصادیق قمار را بعضاً با مشکل مواجه ساخته است. به‌علاوه، احتمال انطباق پدیده‌های نوظهوری همچون «استخراج کوین‌ها» با قمار بیش‌ازپیش ضرورت تعیین ضابطة آن را آشکار می‌سازد. این پژوهش با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به تعریفی جامع‌ومانع از قمار دست‌ یافته است. همچنین نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که اولاً مقوّمات اصلی قمار «لعب»، «غلبه»، و به‌ویژه «رِهان» و «مخاطره» است و اساساً وجود ابزار قمار ـبرخلاف آنچه بسیاری ادعا کرده‌اند‌ـ مدخلیتی در تحقق مفهوم قمار ندارد؛ هرچند منشأ حرمت بازی با ابزار قمار بدون رهان و گروگذاری (مانند بازی با پاسور به شکل تفریحی) را می‌توان در دلایل دیگری همچون حرمت اشاعة فحشا جست‌وجو کرد. ثانیاً برخلاف تعاریف متداول قمار به بازی‌های دونفره اختصاص ندارد و می‌تواند طرف‌های بیشتری داشته باشد. ثالثاً «گرو» در قمار ـبرخلاف آنچه از کلام مشهور فقها برمی‌آیدـ تنها در مال خلاصه نمی‌شود، بلکه می‌تواند تعهدی بر انجام دادن کاری باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Semantic Reexamination of "Gambling" in Imami Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Alireza Hodaee 1
  • Javad Soltanifard 2
  • Ahmad Mohamadi 3
1 Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of Jurisprudence and Private Law, Shahid Motahari University, Tehran, Iran
3 Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

Gambling as an economic phenomenon has been prevalent in human life for a long time. Due to its harmful personal and social effects, it has been explicitly prohibited in the Holy Qur'an with the title of "Mayser". The prevalence of sophisticated and modern forms of gaming, especially among teenagers and young adults, has increased the risk of falling into the trap of the destructive effects of gambling. However, the difference of opinion in the definition of gambling and the lack of specific criteria in this field have sometimes made it difficult to recognize examples of gambling. In addition, the possibility of adaptation of emerging phenomena, such as "cryptomining" with gambling reveals the necessity of determining its rules more than ever. This research has achieved a precise definition of gambling using a descriptive-analytical method. The results obtained show that, firstly, the main characteristics of gambling are "game", "overcoming" and especially "wagering" and "risk." Essentially, there is no gambling tool in the concept of gambling. Of course, the origin of the sanctity of playing with gambling tools without wagering (such as playing with Passor in a recreational way) can be found in other reasons, such as the sanctity of Prevalence the ugly work. Secondly, contrary to common definitions, gambling is not specific to a two-player game. Thirdly, "wagering" in gambling - contrary to what comes from the famous words of jurists - is not limited to money, but can also include a commitment to do something.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gambling. Mayser
  • Wagering
  • Gambling tools
  • Winning

مراجع

قرآن کریم
ابن‌اثیر، مبارک بن محمد (1399). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. بیروت: المکتبة العلمیة.
ابن‌تیمیه، احمد (1408). الفتاوى الکبرى. بی‌جا: دار الکتب العلمیة.
ابن‌شعبه حرانى، حسن (1404). تحف العقول‏. قم: جامعه مدرسین‏.
ابن‌فارس، احمد (1404). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
ابن‌منظور، محمد (1414). لسان‌العرب. بیروت: دار الفکر.
اعرافی، علیرضا (1400). مکاسب محرمه. قم: مؤسسة فرهنگی هنری اشراق و عرفان.
امینی، عبدالحسین (1416). الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب. قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
انصاری، مرتضی (1410). کتاب المکاسب. با تحقیق و تعلیق سید محمد کلانتر. قم: دار الکتاب.
ــــــــــــــ (بی‌تا). کتاب المکاسب. بی‌جا: تراث الشیخ الأعظم.
ایروانی نجفی، علی (1384).حاشیة المکاسب. تهران: کیا.
بحرانی، یوسف (بی‌تا). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
بروجردی، سید حسین (1415). جامع أحادیث الشیعة. قم: بی‌نا.
تبریزی، جواد (1399). إرشاد الطالب الی تعلیق المکاسب. قم: مطبعه مهر.
جعفرفرد، محسن (1398). ماهیت قمار در فقه امامیه با تطبیق بر مصادیق نوظهور در رسانه ملی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
چگنی، مهدی و موسوی، سید احمد (1398). قماربازی در فضای مجازی از نظر حقوق کیفری. مجلس و راهبرد، سال 26، شمارة 100، 331-358.
حر عاملى، محمد (1409). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
حسین‌زاده، جواد و موسی زاده، فرنوش (1392). مقایسة قرارداد اختیار معامله با قمار در حقوق ایران و انگلیس. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، سال 17، شمارة 4، 63-84.
حسینی زبیدی، محمدمرتضى‏ (1414). تاج‌العروس من جواهر القاموس‏. بیروت: دارالفکر.
حسینی عاملی، محمدجواد (بی‌تا). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة للفقیه. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
حکمت‌نیا، محمود و نظری‌علوم، میثم (1396). واکاوی مفهوم مخاطره در قراردادها با تأکید بر مفاهیم قمار و غرر. پژوهشنامة حقوق اسلامی، سال 18، شمارة 46، 5-26.
حلی، حسن (1412). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب‌. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
ــــــــــــــ (بی‌تا). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
خمینی، سید روح‌الله (1392). استفتائات امام خمینی. قم: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ــــــــــــــ (1434). المکاسب المحرمة. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
ــــــــــــــ (بی‌تا). رسالة توضیح المسائل (مراجع). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خویی، سید ابوالقاسم (1377). مصباح الفقاهة. قم: مکتبة الداوری.
دانشگاه آکسفورد (2001). فرهنگ آکسفورد المنتری. بی‌جا: مؤسسة انتشارات یادوارة کتاب.
دهخدا، علی‌اکبر (1372). لغت‌نامة دهخدا. تهران: روزنه.
راغب اصفهانى، حسین (1412). مفردات ألفاظ القرآن‏. بیروت: دار القلم.
زمخشری، محمود (1399). أساس‌البلاغة. بیروت: دار صادر.
ــــــــــــــ (بی‌تا). الفائق فی غریب الحدیث. ‌بی‌جا: دار الکتب العلمیة‌.
سالم، کمال بن سید (بی‌تا). صحیح فقه السنة و أدلته و توضیح مذاهب الأئمة. قاهره: المکتبة التوفیقیة.
سبحانی، جعفر (1416). المواهب فی تحریر احکام المکاسب. قم: مؤسسة الإمام الصادق(ع).
سعدی، محمد (1432). مجموع مؤلفات الشیخ العلامة عبدالرحمن بن ناصر السعدی رحمة الله. ریاض: دار المیمان.
شهیدثانی، زین‌الدین (1413). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شوکانی، محمد (1414). فتح القدیر. دمشق: دار ابن‌کثیر.
صاحب بن عبّاد، اسماعیل (1414). المحیط فی اللغة. بیروت: عالم الکتاب‏.
صافی، لطف‌الله (1428). هدایة السائل. قم: مکتب سماحة آیة الله العظمی الصافی الگلپایگانی.
صانعی، یوسف (1385). قمار، مسابقات و سرگرمی. قم: میثم تمار.
صدر، محمدباقر (1417). إقتصادنا. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
صدوق، محمد بن على‏ (1362). الخصال. قم: جامعه مدرسین.
طباطبایی کربلایی، سید علی (1404). ریاض المسائل فی بیان الأحکام بالدلائل. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
طبرسی، فضل بن حسن (1415). مجمع ‌البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین و مطلع النیرین. تهران: مرتضوی.
طوسی، محمد (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة. تهران: المکتبة المرتضویة.
عیاشى، محمد (1380). تفسیر العیّاشی‏. تهران: المطبعة العلمیة.
فخر رازی، محمد (1420). التفسیر الکبیر. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
فراهیدى، خلیل (1409). کتاب العین. قم: نشر هجرت‏.
فیومى، احمد (1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم: مؤسسة دار الهجرة.
قبولی درافشان، سید محمدهادی و بخشی، رقیه (1401). بررسی صدق موضوعی قمار بر شرط‌بندی‌های اینترنتی با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی(ره). متین، سال 24، شمارة 96، 119-150.
قرطبی، محمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
قمى، على بن ابراهیم‏ (1404). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب‏.
کلینى، محمد (1407). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کاتوزیان، ناصر (1393). حقوق مدنی (مشارکت‌ها – صلح). تهران: گنج دانش.
کاشف‌الغطاء، جعفر (1420). شرح الشیخ جعفر علی قواعد العلامة ابن المطهر. نجف: الذخائر.
مجددی برکتی، محمد (2009). التعریفات الفقهیة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
محقق حلی، جعفر (1409). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تهران: استقلال.
محقق کرکی، علی (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
محمدی، احمد و سلطانی‌فرد، جواد (1402). انطباق‌سنجی «استخراج رمز ارزها در بستر بلاک‌چین» با «قمار» از منظر فقه امامیه. پژوهش‌نامة حقوق اسلامی، سال 24، شمارة 62، 781-814.
مسعودی، علی (1409). مروج الذهب و معادن الجوهر. قم: مؤسسة دارالهجرة.
مصطفوى، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مقدس اردبیلی، احمد (بی‌تا). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه‏. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
ملحم، سلیمان (بی‌تا). القمار حقیقته و احکامه. ریاض: دار کنوز اشبیلیا.
موسوی خوانساری، سید احمد (1355). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. تهران: مکتبة الصدوق.
موسوی سبزواری، سید عبدالأعلی (بی‌تا). مهذب الأحکام فی بیان حلال و الحرام. قم: دار التفسیر.
نجفی، محمدحسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، احمد (1415). مستند الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
ــــــــــــــ (1425). الحاشیة علی الروضة البهیة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
نکونام، محمدرضا (1391). قمار. تهران: صبح فردا.
نورى، حسین (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: مؤسسة آل‌البیت(ع).
هاشمی شاهرودی، محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع). قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع).
The Holy Quran.
Al- Mas'oodi, A. (1988). Murooj uz-Zahab. Qom: Dār al-Hijrah Institute. (in Arabic)
Amīnī, A. Ḥ. (1995). Al-Ḡadīr. Qom: Al-Ḡadīr Center for Islamic Studies. (in Arabic)
Ansārī, M. (1989). Kitāb al-Makāsib. Qom: Dār al-Ketāb. (in Arabic)
------------- (n.d.). Kitāb al-Makāsib. n.p.: Torāṯ. (in Arabic)
Aʿrafī, ʿA.R. (2021). Makāsib Muḥarramah. Qom: Eshrāq va ʿErfān Institute. (in Persian)
Ayyashi, M. (2001). Tafsir al-Ayyashi. Tehrān: al-Maṭbaʿa al-ʿElmīya. (in Arabic)
Baḥrānī, Y. (n.d.). Al-Ḥadā'iq al-Nāḍirah. Qom: al-Nashr al-Islāmī Institute. (in Arabic)
Borujerdi, S. Ḥ. (1994). Jami' ahadith al-Shi'a. Qom: No Publisher. (in Arabic)
Čegīnī, M. (2019). Gambling in Cyberspace from the Perspective of Criminal Law. Majles va Rāhbord, 26 (100). (in Persian)
Dehkhodā, A.A. (1993). Loghatnameh Dehkhoda. Tehran: Rozaneh. (in Persian)
Fakhr Rāzī, M. (1999). Al-Tafsīr al-Kabīr. Bayrūt: Dār Eḥyāʾ al-Torāṯ al-ʿArabī. (in Arabic)
Farāhīdī, Ḵ. (1988). Ketāb al-ʿAyn. Qom: Hejrat. (in Arabic)
Fayyūmī, A. (1993). Al-Miṣbāḥ Al-Monīr. Qom: Dār al-Hejra Institute. (in Arabic)
Ghaboli Dorafshān, S. M. H. (2022). A Study of Thematic Truth of Gambling Concerning Internet Betting with an Emphasis on Imam Khomeini’s Views. Matin, 24 (96). (in Persian)
Hāšemī Šāhrūdī, M. (2003). Farhang-e Feqah-e Motābeq ba Mazhab-e Ahl-e Bayt (Jurisprudence Dictionary According to the School of Ahl al-Bayt). Qom: Dāyerat al-Maʿāref-e Feqah-e Eslāmī Institute. (in Persian)
Ḥekmat-Nīā, M. (2017). Explaining the concept of risk in Islamic legal system with emphasis on Gharar and gamble conecpts. Journal of Islamic Law Research, 18 (2). (in Persian)
Helli, H. (1991). Muntaha Al-Matlab. Mashhad: Islamic Research Academy. (in Arabic)
------------- (n.d.). Tadhkirat al-fuqahāʾ. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Ḥorrr ʿĀmelī, M. (1988). Tafṣīl Wasāʾel al-Šīʿa. Qom: Āl al-Bayt Institute. (in Arabic)
Ḥosaynī ʿĀmelī, M. J. (n.d.). Miftāḥ al-Karāma. Qom: al-Našr al-Eslāmī Institute. (in Arabic)
Ḥosaynī Zobaīdī, M. M. (1993). Tāj al-ʿArūs. Bayrūt: Dār al-Fekr. (in Arabic)
Ḥosaynzadeh, J. (2013). A Comparison of Option Contract and Gamble in Iranian and English Legal Systems. Comparative Law Research, 17 (4). (in Persian)
Ibn Āthīr, M. (1978). Al-Nihāyah fī Gharīb al-Ḥadīth val Athar. Bayrūt: Al-Maktaba al-ʿIlmīyah. (in Arabic)
Ibn Fāris, A. (1983). Mo'jam-e Magha'is-al Loghah. Qom: Islamic Information Office. (in Arabic)
Ibn Manzur, M. (1993). Lisan Al-Arab. Bayrūt: Dār al-Fikr. (in Arabic)
Ibn Shuʿba al- Ḥarrānī, H. (1983). Tuhaf al-'uqul. Qom: A Notebook of Islamic Publications and the University of Teachers’ Seminary in Qom. (in Arabic)
Ibn Taymiyyah, A. (1987). Al-Fatāwā al-Kubrā. n.p.: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyah. (in Arabic)
Īrvānī Najafī, M.A. (2005). Ḥāshīyah al-Makāsib. Tehrān: Kīā. (in Arabic)
Jafarfard, M. (2019). Mahiat-e Ghomar. Tehran: Imam Sadiq University. (in Persian)
Jāfarī Langarūdī, M.J. (1999). Mabsūṭ Dar Terminology-e Ḥoqūq (Terminology of Law). Tehrān: Gang-e Danesh. (in Persian)
Kāšef al-Ḡeṭā, J. (1999). Šarḥ al-Šeyḵ Jaʿfar. Najaf: al-Żaḵāʾer. (in Arabic)
Katouzian, N. (2014). Hoghogh-e madani. Tehran: Ganj-e Dānesh. (in Persian)
Khomeini, S. R. (2013). Estiftāat. Qom: Imam Al-Khomeini Editing and Publishing Institute. (in Persian)
-------------. (2012). Al- Makāsib Al- Muḥarramah. Tehrān: Imam Al-Khomeini Editing and Publishing Institute. (in Arabic)
-------------. (n.d.). Tozih Al-masāil. Qom: Islamic Publications Office. (in Persian)
Kolaynī, M. (1986). Al-Kāfī. Tehrān: Dār al-Ketāb al-Eslāmīya. (in Arabic)
Ḵūʾī, S. A.Q. (1998). Misbāḥ al-Feqaha. Qom: Maktabat al-Dāvarī. (in Arabic)
Majlesī, M.B. (1982). Behār al-Anwār. Bayrūt: Dār Eḥyāʾ al-Torāṯ al-ʿArabī. (in Arabic)
Makārem Šīrāzī, N. (1992). Tafsīr-e Nemūne. Tehrān: Dār al-Ketāb al-Eslāmīya. (in Persian)
Mohagheq Helli, J. (1988). Shraye al-Islam. Tehrān: Istighlāl. (in Arabic)
Moḥaqqeq Karakī, ʿA. (1993). Jāmeʿ al-Maqāṣed. Qom: Āl al-Bayt Institute. (in Arabic)
Mojaddedi Barakati, M. (2009) Al-Ta'rifat al-Fiqhiyya. Bayrūt: Dar al-Kutub al-Ilmiyya. (in Arabic)
Moqaddas Ardabīlī, A. (n.d.). Majmaʿ al-Fāʾeda va al-Borhān. Qom: Moʾassesat al-Našr al-Eslāmī. (in Arabic)
Mostafavī, Ḥ. (1989). Al-Taḥqīq. Tehrān: Vezārat-e Farhang va Eršād-e Eslāmī. (in Arabic)
Mohammadi, A. & Soltanifard, J. (1981). Assessing the Conformity of "Cryptocurrency Mining on Blockchain" with "Gambling" [Ghomar] from the Perspective of Imamia Jurisprudence. Journal of  Islamic Law Research, 24 (62). (in Persian)
Mulḥim, S. (n.d.). Al-Qomār Ḥaqīqatoh va Aḥkāmoh. Rīyāż: Dār Konūz Ešbīlīyā. (in Arabic)
Mūsavī Ḵonsārī, S. A. (1976). Jāmeʿ al-Madārek. Tehrān: Maktabat al-Ṣadūq. (in Arabic)
Mūsavī Sabzevārī, S. ʿA.Aʿ. (n.d.). Mohażab al-Aḥkām. Qom: Dār al-Tafsīr. (in Arabic)
Najafī, M.Ḥ. (1983). Javāher al-Kalām. Bayrūt: Dār Eḥyāʾ al-Torāṯ al-ʿArabī. (in Arabic)
Narāqī, A. (1994). Mostanad al-Šīʿa. Qom: Moʾassesat Āl al-Bayt. (in Arabic)
------------- (2004). Al-Hāshya Al al-Rawdah Al-Bahiya. Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
Nekūnām, M. R. (2012). Qomār (Gambling). Tehrān: Sobh-e Fardā. (in Persian)
Nūrī, Ḥ. (1987). Mostadrak al-Vasāʾel. Qom: Moʾassesat Āl al-Bayt. (in Arabic)
Qommi, A. (1983). Tafsir Al- Ghommi. Qom: Dār al-Kitab. (in arabic)
Qurtubi, M. (1985). Al-Jami' li-Ahkām al-Qur'an. Tehrān: Naser Khosrow. (in Arabic)
Rāḡeb Eṣfahānī, Ḥ. (1991). Mofradāt Alfāẓ al-Qurʾān. Bayrūt: Dār al-Qalam. (in Arabic)
Sa’di, M. (2010). Majmu’ Mu’allafat. Riyadh: Dar al-Maimān. (in Arabic)
Ṣadr, M.B. (1996). Eqteṣādonā. Qom: Maktab al-Eʿlām al-Eslāmī. (in Arabic)
Ṣaduq, M. (1983). Al Khisal. Qom: A Notebook of Islamic Publications and the University of Teachers’ Seminary in Qom. (in Arabic)
Ṣāfī, L. (2007). Hedāyat al-Sāʾel. Qom: Maktab Samāḥat Āyatollāh al-ʿOẓmā al-Ṣāfī al-Golpāyegānī. (in Arabic)
Ṣāḥib b. ʿAbbād, E. (1993). Al-Moḥīṯ fī al-Loḡa. Bayrūt: ʿĀlam al-Ketāb. (in Arabic)
Šahīd Ṯānī, Z.D. (1992). Masālek al-Afhām. Qom: al-Maʿāref al-Eslāmīya Institute. (in Arabic)
Sālim, Kamāl (n.d.). Sahih Fiqh al-Sunnah. Cairo: Al-Maktaba Al-Tawfiqiyya. (in Arabic)
Ṣānei, Y. (2006). Ghomār. Qom: Meysam Tamār. (in Persian)
Shokāni, M. (1993). Fath al-Qadir. Damascus: Dar Ibn Kathir. (in Arabic)
Subhāni, J. (1995). Al-Mawahib. Qom: Imam Sadiq Institute. (in Arabic)
Ṭabāṭabāʾī, S. A. (1983). Riyadh al-Masa'il. Qom: Al al-Bayt Institute. (in Arabic)
Ṭabāṭabāʾī, S. M.Ḥ. (2011). Al-Mīzān. Lobnān: al-Aʿlamī lel-Maṭbūʿāt Institute. (in Arabic)
Ṭabresī, F.Ḥ (1994). Majmaʿ al-Bayān. Bayrūt: al-Aʿlamī lel-Maṭbūʿāt Institute. (in Arabic)
Tabrīzī, J. (1978). Irshād al-Ṭālib. Qom: Maṭbaʿah Mehr. (in Arabic)
Ṭurayḥī, F.D. M. (1996). Majmaʿ al-Baḥrayn. Tehrān: Mortaḍawī. (in Arabic)
Ṭusi, M. (2008). Al-Mabsoot. Tehrān: Al-Maktaba al-Murtadawiyya. (in Arabic)
University of Oxford (2001). The Oxford Elementary Dictionary. n.p.: Yadavāre -ye kitāb Institute.
Zamaḵšarī, M. (1978). Asās al-Balāḡa. Bayrūt: Dār Ṣāder. (in Arabic)
------------- (n.d.). Al-Fa'iq Fi Gharib Al-Hadith. n.p.: Dar al-Kutub al-Ilmiyah. (in Arabic)
 
مجله علمی
دوره 20، شماره 3
مهر 1403
صفحه 193-211

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 اسفند 1401
  • تاریخ بازنگری: 07 مهر 1402
  • تاریخ پذیرش: 16 مهر 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار