تحلیل کیفر شناختی نهاد محرومیت از حقوق اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

چکیده

محرومیت از حقوق اجتماعی کیفری است که با هدف اصلاح و بازاجتماعی کردن مرتکب و جلوگیری از تکرار جرم به دو صورت مجازات مستقل (اصلی) و مجازات مضاعف (تکمیلی و تبعی) در قانون مجازات اسلامی پیش‏بینی شده است. در این کیفر قانون‏گذار با تمرکز بر کاهش توان مرتکب از طریق محروم کردن وی از حقوق اجتماعی از قرار گرفتن مجرم در محیط جرم‏زا جلوگیری کرده و ضریب احتمال تکرار جرم را کاهش داده است. اما اعمال طیف وسیعی از موارد محرومیت موجب شده کارآمدی این کیفر مورد تردید قرار بگیرد و از جهات مختلف ایراداتی بر آن وارد شود. با وجود رابطۀ مستقیم کارآمدی قوانین با تعالی جایگاه قانون‏گذار در افکار عمومی، مقالۀ پیش رو با اتخاذ روش توصیفی‌ـ تحلیلی، به منظور ارائۀ گزارشی از کارآمدی کیفر محرومیت، نحوۀ اعمال مجازات‏های محرومیت و دلایل مدافعان و مخالفان آن را مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاکی از آن است که مجازات محرومیت بالذات و اصالتاً کیفری کارآمد تلقی می‏شود و علت ایرادات وارده چیزی جز برخورد دوگانۀ قانون‏گذار در صور مختلف این کیفر نبوده است که مستلزم اصلاح و بازنگری خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The penological analysis of the social rights deprivation structure

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohamad Asadinezhad 1
  • Jamal Nikkar 2
1 Department of law, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Guilan, Iran
2 Ph.D. Student of Private law, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Guilan, Iran
چکیده [English]

Social deprivation is a punishment which is predicted for the guilty with the purpose of reforming and resocialization. This structure is anticipated in two forms (independent sentence and subordinate sentence). In this punishment legislator prevent perpetrator from being in the criminal environment with the concentration of the perpetrator ability through deprivation of social rights, and decrease the  possibility of recidivism, however, using   the wide range  of  the social rights deprivation leads to  be doubted and objected  it’s efficiency in various aspects Therefore,  the direct function of law enforcement with the exalted position of law- maker in the public opinion caused this following article  use descriptive and analytical methods in order to present a report for  the influential of  this deprivation sentence also, this  article has  examined  the way for  using  this sentence and studied both defendants and  opponents point of view about  this matter. Results show that deprivation punishment is effective and practical in origin, however, the reason of the objection in this form of punishment returns in binary attitude which is performed by legislator in different forms. Hence, law- maker needs to reform and review this problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • subordinate punishment
  • double punishment
  • human dignity
  • deprivation of social rights
آشوری، محمد (1383). آیین دادرسی کیفری. چ 8. تهران: سمت. ج 1.
ابن‌ادریس (1410). السرائر. چ 2. قم: جامعۀ مدرسین.
اردبیلی، احمد (1412). مجمع الفائدی و البرهان. قم: جامعۀ مدرسین. ج 3.
اردبیلی، محمدعلی (1387). حقوق جزای عمومی. تهران: مجد.
ـــــــــــــــــ (1397). کلیات حقوق جزا. تهران: میزان.
بیهقی، ابوبکر (بی‏تا). السنن الکبرى. چ 3. بیروت: دار الکتب العلمیه.
حاجی‌تبار فیروزجایی، حسن (1387). جایگاه جایگزین‏های حبس در نظام عدالت کیفری ایران (حال و آینده). مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 64، 67 ـ 88.
حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409). تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسۀ آل بیت(ع).
حلبی، ابوصلاح (1403). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبه الامام امیر المؤمنین(ع).
خالقی، ابوالفتح (1380). مبانی نظری و جایگاه علمی محرومیت از حقوق اجتماعی و خدمات عمومی به عنوان جایگزین کیفر سالب آزادی. رسالۀ دکتری. رشتۀ حقوق جزا و جرم‌شناسی. دانشگاه تربیت مدرس.
دانش‏پژوه، وهاب (1378). محرومیت از حقوق اجتماعی در حقـوق کیفـری ایران و فقه امامیه. پایان‏نامۀ کارشناسـی‌ارشـد. رشتۀ حقـوق جـزا و جـرم‌شناسـی. دانشـگاه امـام صادق(ع).
رایجیان اصلی، مهرداد (1398). درآمدی بر جرم‏شناسی. چ 4. تهران: سمت.
رحیمی‌نژاد، اسماعیل (1387). کرامت انسانی در حقوق کیفری. تهران: میزان.
رستمی تبریزی، لمیاء و محتشمی، ندا (1392). نظریۀ تعامل‏گرایی و تحلیل انتقادی آن. مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ 5، شمارۀ‏ 2، 60 ـ 103.
رهامی، محسن (1380). ماهیت، آثار، و مبانی شرعی مجـازات محرومیـت از حقوق اجتماعی. مجلۀ مجتمع آموزش عالی قم، دورۀ 2، شمارۀ 11، 5 ـ 30.
ستوده، هدایت‌الله (1384). آسیب‏شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). چ 13. تهران: آوای نور.
شهید ثانی (1410). الروضی البهیه (شرح لمعه). قم: داوری. ج 9.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1407). تهذیب الاحکام. چ 4. تهران: دار الکتب الاسلامیه. ج 10.
شیخ طوسی، محمد بن حسن (1417). الخلاف. قم: نشر اسلامی. ج 5.
شیری، عباس (1397). دانشنامۀ جرم‌شناسی محکومان. تهران: میران.
صبری، نورمحمد (1383). درآمدی بر روش تحقیق در حقوق. چ 2. تهران: میزان.
صلاحی، جاوید (1391). اساس و مبانی جرم‏شناسی. تهران: جنگل.
عدالــت‌جو، اعظم و جعفرپور صادق، الهام (1393).بزه­پوشی و تأثیر آن در پیش‌گیری از انحراف ثانویه. تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل، شمارۀ 23، 17 ـ 37.
غلامی، حسین (1382). تکرار جرم. تهران: میزان.
فرج‌اللهی، رضا (1389). جرم‌شناسی و مسئولیت کیفری. تهران: میزان.
فضل‌الله، سید محمدحسین (1419). تفسیر من وحی القرآن. بیروت: دار الملاک.
قیاسی، جلال‏الدین؛ خسروشاهی، قدرت‌الله و دهقان، حمید (1385). مطالعۀ تطبیقی حقوق جزای عمومی (اسلام و حقوق موضوعه). قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ج 1.
کاشانی، فتح‌الله (1336). تفسیر منهج الصادقین. تهران: کتاب‌فروشی علمی.
کاوادینو، دیگنان (1385). توجیه یا دلیل‏آوری برای مجازات. مترجم: علی صفاری. تحقیقات حقوقی، شمارۀ 42، 287 ـ 324.
کوشا، جعفر و شاملو، باقر (1376). نوآوری‏های حقوق جزای جدید فرانسه. تحقیقات حقوقی، شمارۀ 19 ـ 20.
گرجی، ابوالقاسم (1381). حـدود، تعزیـرات، و قصـاص. تهـران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
گلدوزیــان، ایرج (1389). محشــای قانون مجازات اسلامی. چ 13. تهران: مجد.
متولی‌زادۀ نائینی، نفیســه و حســینی، محمد (1391). بررسی نظریۀ برچسب‌زنی با نگاه به منابع اسلامی. مطالعات حقوق خصوصی، شمارۀ 4، 117 ـ 136.
مجلسی، شیخ محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. چ 2. تهران: مؤسسۀ وفاء. ج 6 و 42.
محقق داماد، مصطفی (1385). قواعد فقه (بخش جزایی). چ 6. تهران: مرکز نشر اسلامی.
مشکوری نجفی، احمد (1359). بررسی تطبیقی کیفرهای تبعی و تکمیلی در حقوق ایران و فرانسه. رسالۀ دکتری. رشتۀ حقـوق کیفـری و جـرم‏شناسـی. دانشـکدۀ حقـوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (1379). تحریر الوسیله. قم: مؤسسۀ نشر و تنظیم آثار امام خمینی. ج 2.
نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین و هاشم‌بیگی، حمید (1395). دانشنامۀ جرم‏شناسی. چ 13. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
نجفی ابرند آبادی، علی حسین (1383). علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری). تهران: سمت.
نجفی، شیخ محمدحسن (1423). جواهر الکلام. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی. ج 41.
نوربها، رضا (1385). زمینۀ حقوق جزای عمومی. چ 17. تهران: گنج دانش.
هاشمی‏ شاهرودی، سید محمود (1387). بایسته‏های فقه جزا. تهران: میزان.
همایی چراغی، پیمان؛ حبیبی‌تبار، حسین و قیوم‌زاده، محمود (1398). بررسی کرامت ذاتی انســان در مجازات‏های محرومیت از حقوق اجتماعی. تعالی حقوق، شمارۀ 3، 22 ـ 60.
Ardebily, A. (1991). Majmae al-favaed al-borhan. Qom: Jamee modaresin Publications. (in Arabic)
Ardebily, M.A. (2008). General criminal law. Tehran: Majd publications. Vol. 1. (in Persian)
------------------. (2018). General criminal law. 1nd edition. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Ashory, M. (2004). Criminal procedure. 8nd edition. Tehran: Samt Publications. Vol. 1. (in Persian)
Bihaghi, A. (2003). Alsonan al-kobra. 3nd edition. Beirut: Publisher of Al-Kutub Al-Elamiya books. (in Arabic)
Danesh Pajo, V. (1999). Deprivation of social rights in Iranian criminal law and Imami jurisprudence. Master's thesis. Criminal law and criminology of Imam Sadegh University. (in Persian)
Ebn-edrise (1989). Al-saraer. 2nd edition. Qom: Jamee modaresin Publications. (in Arabic)
Edalatjo, A. & Jafar-Por Sadegh, E. (2014). Dressing and its effect in preventing secondary deviation. Iranian and International Comparative Legal Research Journal, (23), 17-37. (in Persian)
Faraj al-lahi, R. (2010). Criminology and criminal liability. Tehran: Mizan Publications. Vol. 1. (in Persian)
Fazl al-lah, S. M.H. (1998). Tafsir men vahi al-ghoran. Beirut: dar al-malaek Publications. (in Arabic)
Ghiasi, J., Khosroshahi, Gh., & Dehghan, H. (2006). Comparative study of general criminal law. 2nd edition. Qom: Publications of the research institute of the field and the university. Vol. 1. (in Persian)
Gholami, H. (2003). Recidivism. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Goldoziyan, E. (2010). An example of the Islamic Penal Code. 13nd edition. Tehran: Majd publications. (in Persian)
Gorgy, A. (2002). Hodoud and Taezirat and Qesas. Tehran: University of Tehran Publishing and Printing Institute. Vol. 1. (in Persian)
Haji-Tabar Firoze-Jayi, H (2008). The position of alternatives to imprisonment in the criminal justice system of Iran. Legal Journal of Justice, 64, 67-88. (in Persian)
Halabi, A. (1982). Al-kafi al-feghe. Esfehan: Publications of the School of Imam Amir al-Mominin. (in Arabic)
Hashemi shahrodi, M. (2008). Requirements of criminal jurisprudence. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Homaie Cheraghi, P., Habibi-Tabar, H., & Ghayom-Zade, M. (2019). Investigating the inherent dignity of human beings in the punishments of deprivation of social rights. The Journal of Excellence in Law, 3, 22-60. (in Persian)
Hor Ameli, M. H. (1988). Vasael al-shiea. Qom: Al-Bayt publications. (in Arabic)
Hungerford, W. P. (2009). Criminal Procedure and Sentencing, Routledge- Cavendish. 7th edition. London.
Kant, I. (1984). Groundwork of the methaphysics of morals. Trans by h.j. pato. London: Hutchinson.
Kashani, F. (1957). Tafsir menhaj al-salehin. Tehran: Elmi publications. (in Persian)
Kavadino, D. (2004). Justification or reason for punishment. Trans by Ali Safari. Journal of legal research, 42, 287-324. (in Persian)
Khaleghi, A. (2001). The theoretical foundations and scientific status of deprivation of social rights and public services as an alternative to deprivation of liberty. Doctoral thesis. Criminal Law and criminology. Tarbiat Modares University. (in Persian)
Kosha, J. & Shamlo, B. (1997). The innovations of the new French criminal law. Journal of legal research, 19, 277-340. (in Persian)
Majlesi, M.B. (1403). Bahar Al- Anvar, Nashr-e Asar-e Islami Institute. 2nd edition. Tehran: Publications of Wafa Institute. Vol. 6. (in Arabic)
Makarem Shirazi, N. et al. (1995). Tafsire nemone. Tehran: Dar AlKotob Al-Islamiyah. (in Arabic)
Mashkori Najafi, A. (1980). Comparative study of secondary and supplementary punishments in Iranian and French laws. Doctoral dissertation. Criminal law and criminology. Faculty of Law and Political Science. University of Tehran. (in Persian)
Mohaghegh Damad, S. M. (2006). Rules of Jurisprudence. 6nd edition. Tehran: Islamic publication center. (in Persian)
Mosavi khominy, R. (2000). Tahrir al-vasile. Qom: Imam Khomeini Publishing and Editing Institute. Vol. 2. (in Arabic)
Motaveli-zade naini, N. & Hosini, M. (2012). Examining the theory of labeling by looking at Islamic sources. Private Law Studies Quarterly, 4, 117-136. (in Persian)
Najafi Abrand-abadi, A.H. & Hashem-bigi, H. (2016). Encyclopedia of criminology. 19nd edition. Tehran: Publications of Shahid Beheshti University.
Najafi Abrand-abadi, A.H. (2004). Criminal science (A Collection of articles in honor of professor Dr. Mohammad Ashuri). Tehran: Side Publications. (in Persian)
Najafi, M.H. (2002). Javaher kalam. Qom: Islamic publication Institute. Vol. 41. (in Arabic)
Norbahae, R. (2006). Context general criminal law. 17nd edition. Tehran: Ganj Danesh Publications. (in Persian)
Rahami, M. (2001). The nature, effects foundations of the sanctions of deprivation of social rights. Qom Higher Education Complex Magazine, 2 (11), 5-30. (in Persian)
Rahimi nezhad, E. (2008). Human dignity in the criminal law. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Raijan Asli, M. (2019). An introduction to criminology. 4nd edition. Tehran: Samt Publications. (in Persian)
Rostami Tabrizi, l. & Mohtashami, N. (2013). The theory of interactionism and its critical analysis. Journal of Legal Studies of Shiraz University, 2, 60-103. (in Persian)
Sabry, N.M. (2004). An introduction to research methods in law. 2nd edition. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Salahi, J. (2012). The basis and basics of criminology. Tehran: Jangal Publications. (in Persian)
Shahid, S. (1989). Al-rozai al-behine. Vol. 9. Qom: davari Publications. (in Arabic)
Shiri, A. (2018). Criminology encyclopedia of convicts. Tehran: Mizan Publications. (in Persian)
Sotode, H. (2005). Social pathology. 13nd edition. Tehran: Avai Noor Publications. (in Persian)
Tosi, M. H. (1986). Tahzib al- ahkam. 4nd edition. Tehran: Dar AlKotob Al-Islamiyah. Vol. 10. (in Arabic)
-------------- (1996). Al- Khalaf. Qom: Islamic Publications. Vol. 5. (in Arabic)