بررسی علقۀ زوجیت پس از وفات مرد، جهت تلقیح مصنوعی به زوجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه حقوق، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران، دانش آموخته مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، ایران

چکیده

ثابت شده که تلقیح ‌مصنوعی زن با اسپرم شوهر با رعایت موازین شرعی آن هم در زمان حیات هر دو جایز است. اما آیا تلقیح‌ مصنوعی زن با اسپرم شوهر متوفایش نیز جایز است؟ پاسخ به ‌این پرسش مبتنی بر تعیین گسترۀ زوجیّت است؛ به این معنا که آیا دامنه و گسترۀ زوجیّت مختصّ به‌ زمان حیات زوجین است و با مرگ یکی پیوند زوجیّت منقطع می‏شود یا بعد از مرگ هم ادامه ‌دارد؟ اگر منقطع شود، تلقیح جایز نیست و اگر باقی باشد، جایز. این بحث به صورت مستقل در کتب فقهی مطرح نشده. اما می‌توان از روایاتی که در ابوابی مانند تغسیل و تکفین زوجه وارد شده حکم مسئله را استنباط کرد. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی اجتهادی ادله و نقد اقوال ‌موجود پرداخته و به این ‌نتیجه دست‌ یافته که دلالت ادلّۀ دالّ بر بقای پیوند زوجیّت، پس از مرگ یکی‌ از زوجین، قوی‏تر است. از این ‌رو تلقیح‌ مصنوعی زوجه با اسپرم شوهر متوفّایش اشکالی‌ ندارد. مگر آنکه به ‌اقتضای ادلۀ لزوم احتیاط در فروج و أعراض به پرهیز از تعمیم جواز حکم شود؛ ضمن آنکه اقتضای اصل در فرض یادشده نیز عدم رابطۀ زوجیت است و استصحاب بقای زوجیت هم مخدوش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Marital Status after the Death of the Man, in Order to Artificially Inseminate the Wife

نویسندگان [English]

  • Mahdi Movahhedi Moheb 1
  • Ali Eslamifar 2
1 Department of Law, Faculty of Humanities, University of Semnan, Semnan, Iran
2 Ph.D Student of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Department of Law, Faculty of Humanities, University of Semnan, Semnan, Iran
چکیده [English]

It has been proved that artificial insemination of a woman with her husband's sperm during their lifetime is permissible in accordance with the Shari'a. However, is it also permissible for a woman to be artificially inseminated with her husband's sperm after his death? The answer to this question is based on determining the scope of the marriage; in other words, is the scope of marriage specific to the time of the couple's life and with the death of one, the marriage bond is terminated, or continues after death? Insemination is not allowed if the marriage bond is dissolved and it is allowed if it remains. This issue has not been discussed independently in jurisprudential books, but the ruling can be obtained from the narrations included in chapters such as taghsil and takfin of the wife. Using a descriptive-analytical method, this research studies the ijtihad of arguments and critique of opinions. The study finds that the evidence for the survival of the marital bond after the death of one of the spouses is stronger, so there is no problem in artificial insemination of the wife with the sperm of her deceased husband, unless based on the evidences that necessitate precaution of fruj and i'raz, it is ruled that the permission should not be generalized. Meanwhile, the requirement of the principle in the above-mentioned assumption, is the absence of a marital relationship and the presumed continuity of the marriage bond is also canceled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conjugality
  • artificial insemination
  • medical law
  • marriage
  • medical jurisprudence
ـ قرآن کریم
ایروانی، باقر (1427 ق). دروس تمهیدیۀ فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری‌. قم: بی‌نا.
آملی، محمدتقی (1380 ق). مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی. تهران: بی‌نا.
حکیم، سید ‌محسن (1416 ق). مستمسک العروه الوثقى. قم،‌ دار التفسیر.
حلی (علامه حلی)، حسن بن یوسف (1419 ق). نهایه الإحکام فی معرفه الأحکام. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ  (1407 ق). المعتبر فی شرح المختصر. ‌قم: مؤسسۀ سید الشهداء.
حلّى (محقق حلی)، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
خامنه‌ای، سید علی (1396). اجوبه الاستفتائات. تهران: فقه روز.
خمینى، سید روح‌اللّه (بی‌تا). کتاب البیع. ‌تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
خوئی، سید ابوالقاسم (1413 ق). معجم رجال الحدیث. بی‌جا: بی‌نا.
ـــــــــــــــــــــ (بی‌تا)‌. المسائل الشرعیۀ. بی‌جا: مؤسسۀ الخوئی الاسلامیه.
سیّد ابن طاووس، رضى‌الدین على (بی‌تا). فلاح السائل و نجاح المسائل. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
سیستانی، سید علی (1433 ق). رساله توضیح المسائل. مشهد: دفتر معظم له.
سیستانی، محمدرضا (1428 ق). وسائل الانجاب الصناعی. بیروت: دار المورخ العربی.
شبیری زنجانی، سید موسی (1419 ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسۀ پژوهشى راى‌پرداز.
صدر، محمدباقر (1418 ق). دروس فی علم الأصول. قم: اسلامى.
صدری، سید محمد و نبی‌نیا، خالد (1394). درنگی در حکم فقهی تلقیح ‌مصنوعی اسپرم شوهر متوفی به زن. مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دورۀ 7، شمارۀ 13، 119 ـ 134.
صدوق، ‏محمد بن على بن بابویه (1395 ق). کمال الدین و تمام النعمۀ. تهران‏: اسلامیه‏.
طوسى، ‌محمد بن حسن (1365). ‌تهذیب الأحکام (المشیخه). تهران: دارالکتب الإسلامیه.
ــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). ‌تهذیب الأحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
ــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). العده فی أصول الفقه. قم: علاقبندیان.
ــــــــــــــــــــــــ (1427 ق). رجال الطوسی. قم: انتشارات اسلامی.  
ــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الفهرست. ‌نجف: المکتبه الرضویه.
عاملی (صاحب معالم)، ابن شهید ثانى حسن بن زین‌الدین (1362). منتقى الجمان فى الاحادیث الصحاح و الحسان. قم: جامعۀ مدرسین.
عاملی (صاحب وسائل)، شیخ حرّ محمد بن حسن (1438 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسۀ آل البیت(ع).
قائنی، محمد (1432 ق). المبسوط فی فقه المسائل المعاصرۀ المسائل الطبیۀ. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
کشّى، محمّد بن عمر (1409 ق). رجال الکشی. مشهد: نشر دانشگاه مشهد.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407 ق). ‌‌الکافی. تهران: دار الکتب.
مرتضوی، سید محسن (1398). تلقیح ‌مصنوعی در آینۀ فقه. قم: بوستان کتاب.
نجاشى، احمد بن على (1407 ق). رجال النجاشی. قم: اسلامى.
نجفى (صاحب جواهر)، محمدحسن (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌.
هاشمی، احمد (1386). جواهر البلاغه. قم: مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
The Holy Quran. (in Arabic)
Al-Hurr al-Amili, M. (2016). Vasael al-Shiah. Qom: Ahl al-Bayt (pbut) Foundation. (in Arabic)
Amili (Sahib Maealimi), H. (1983). Muntaqaa Aljuman fi Alahadyth Alsehah w Alhesan. Qom: Publications of the University of Teachers. (in Arabic)
Amoli, M.T. (1960). Misbah al-Hadi fi Sharh al-Arwa al-Waghti. Tehran: n.pn. (in Arabic)
Coleini, M. (1987). Al-Kafi. Dar al-Kitab. (in Arabic)
Hakim, S. M. (1995). Mustamsik Alearwah Alwuthiqaa. Qom: dar altafsiri. (in Arabic)
Hashemi, A. (2007). Javaher Al-Balaghah. Qom: Management Center of Qom Seminary. (in Arabic)
Helli (Allama), H. (1998). Nihayat Al'iihkam fi Maerifat Al'ahkami. Qom: Aal al-Bayt (pbut) Foundation. (in Arabic)
Helli (Mohaqeq), J. (1986). Almuetabar fi Sharh Almukhtasar. Qom: The Syed Al-Shuhada Foundation. (in Arabic)
-------------------------- (1987). Sharae al-Islam fi Masael al-Halal va al-Haram. Qom: Ismaeilian Foundation. (in Arabic)
Irvani, B. (2006). Duruson Tamhidiah fi Alfiqh Aliastidlalii ala Almazhab Aljafari. Qom: n.pn. (in Arabic)
Kashshi, M. (1988). Rijal al-Kushi. Mashhad: Mashhad University Press. (in Arabic)
Khamenei, S. A. (2017). Ajvabatol Esteftaat. Tehran: Fiqh Rouz Publishing House. (in Persian)
Khoei, S. A. (1992). Mojamo Rejal Alhadith. n.p: n.pn. (in Arabic)
-------------- (n.d). Almasayil Alshareayta. n.pn: Al-Khoei Islamic Foundation. (in Arabic)
Khomeini, S. R. (2017). Kitab Albaye. Tehran: Organization for the Organization and Publishing of the Antiquities of Imam Khomeini. (in Arabic)
Mortazavi, S. M. (2018). Artificial Insemination in the Mirror of Jurisprudence. Qom: Bostan Book. (in Persian)
Najafi, M.H. (n.d). Javaher al-Kalam. Beirut: Dar Al-Ihyaa Al-Tarath Al-Arabi. (in Arabic)
Najashi, A. (1986). Rijal Alnajashi. Qom: Islamic publications. (in Arabic)
Qaini, M. (2010). Almabsut fi Fiqh Almasael Almueaserah Almasael Altabyah. Qom: The Fiqh Center of the Immaculate Imams. (in Arabic)
Sadr, M. B. (1997). Duruson fi Elme Alusul. Qom: Islamic publications. (in Arabic)
Sadri, S. M. & Nabinia, Kh. (2015). Controversy in the Jurisprudential Ruling of Artificial Insemination of a deceased Husband's Sperm to a Woman. Studies of Islamic Jurisprudence and Law, No. 13, 119-134. (in Persian)
Saduq (Ibn Babevayh), M. (1975). Kamal al-Din wa Tamamo al-Nama. Tehran: Islamiyeh. (in Arabic)
Seyyed Ibn Tawus, A. (n.d). Flah Alsaayil wa Najah Almasayil. Qom: Islamic Notification Book Publications. (in Arabic)
Shibyry Zinjany, S. M. (1998). Ktab Nkah, Qom: Rai Pardaz Research Institute. (in Persian)
Sistani, M. R. (2007). Wasayil Alianijab Alsinaeiy. Beirut: Dar Al-Morkh Al-Arabi. (in Arabic)
Sistani, S. A. (2012). Tawdih al-Masa'il. Mashhad: Office of His Highness. (in Persian)
Tusi, M. H. (1986). Tahzib al-Ahkam (al-mashikheh). Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiya. (in Arabic)
--------------. (1986). Tahzib al-Ahkam. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiya. (in Arabic)
--------------. (1996). Alodah fi 'Usul Alfiqah. Qom: Allaqbandian Distributions. (in Arabic)
---------------. (2006). Rijal Al-tusi. Qom: Islamic publications. (in Arabic)
--------------. (n.d). Alfehrest. Najaf: Razavi Library. (in Arabic)