نقد قانون و طرح عملیات بانکی بدون ربا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه حقوق انرژی و تجارت بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

بخش اقتصاد قانون اساسی جمهوری اسلامی اقتضا داشت که نظام بانکداری به عنوان قلب اقتصاد کشور متحول شود. به همین دلیل «قانون عملیات بانکی بدون ربا» در سال 1362 تصویب شد و با تجهیز و تخصیص منابع از نظر قانونی به شکل نوینی درآمد؛ به این امید که اقامه یک نظام پولی و بانکی صحیح می‌تواند موجب رشد اقتصادی مناسب، رافع فقر و بی‌کاری، مهارکنندۀ تورم، رونق‌بخش بازار سرمایه، و کاهندۀ بازار پول باشد و الگوی موفقی از اقدامات اقتصادی بدون ربا را در دنیای امروز نشان دهد. ارزیابی نه‌چندان پیچیده از عملکرد نظام بانکی گویای آن است که متأسفانه این قانون نتوانسته است در عمل به نحو مورد انتظار به اهداف تصریح‌شده در خود قانون دست یابد. آیا آیین‌نامه‌های اجرایی هماهنگ نبوده یا قراردادهای نمونه مبتنی بر آیین‌نامه‌ها با قانون هماهنگ نشده یا قوانین دیگر با این قانون هماهنگ نشده است؟ پیرو بررسی‌های شایسته، طرحی از ناحیۀ نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی دورۀ نهم برای تکمیل و جایگزینی ارائه شده است. آیا این طرح رافع کاستی‌های احتمالی و تکمیل‌کنندۀ محسّنات آن است؟ نهاد ناظر مطرح گشایندۀ مشکل‌ها خواهد بود؟ نگاشتۀ پیش رو به مطالب پیش‌گفته می‌پردازد. به‌علاوه، مدتی این مثنوی تأخیر شد تاکنون که آن طرح در جریان تصویب قرار گرفته است گویا برخی از نقاط ضعف برطرف، با پیش‌بینی نهاد ناظر و ظرفیت‌های نو مشکل حل شده است که در فرصتی دیگر به آن خواهیم پرداخت. این زمان بگذار تا وقت دگر به امید امید ناامیدان.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Criticism of Law and Plan of Interest-Free Banking Operation

نویسنده [English]

  • Seyyed 'Ali Mohammad Yathrebi Qomi
Department of Energy Law and International Trade, Department of Law, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

The economy section of the constitution of Islamic Republic of Iran requires that the system of banking, as the heart of economy of the country, be changed.  Therefore, the law of "interest-free banking operation" was passed in 1983 and as for the law it gained a new form by mobilizing and allocating resources. It is hoped that establishment of a correct banking and monetary system can cause proper economy growth, removal of poverty and unemployment, curbing inflation, booming capital market, and decreasing money market. And it can show a successful pattern of interest-free economy measures in the modern world. A less complicated evaluation of the performance of the banking system indicates that unfortunately it could not practically achieve the expected aims stipulated in the law. What is the problem? Whether the executive regulations are not in harmony with the law, or the sample contracts based on regulations are not in agreement with the law or other laws are not in harmony with this law. After good studies and researches, a complementary plan is proposed by the honorable representatives of the tenth Islamic Parliament to replace it. Can this plan remove its possible shortcomings and complete its advantages? The considered supervisory authority can resolve problems. The Present article discusses the above-mentioned matters. In addition, this issue has been delayed for a while. Now that the plan is to be passed, it sounds that a number of shortcomings are removed and by the prevision of the supervisory authority and the new capabilities, the problem is removed which will be discussed in another time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Economy
  • Bank
  • usury
  • interest-free banking
  • mobilization
  • Allocation of money
بروجردی، سید حسن (1429). جامع احادیث شیعه. قم: فرهنگ.
تسخیری، محمدعلی (1390). اقتصاد اسلامی. تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
توتونچیان، ایرج (1384). پول و بانکداری اسلامی. تهران: توانگران.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
خمینی، روح‌الله (بی‌تا). تحریر الوسیله. قم: دارالعلم.
سبحانی، حسن (1384). گسترۀ اقتصاد اسلامی. تهران: سمت.
صدر، سید محمدباقر (1428). الاسلام یقود الحیات. قم: دارالصدر.
طباطبایی، سید محمدحسین (1372). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
طبرسی، فضل بن حسن (1408). مجمع‌ البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1407). اصول کافی. تهران: دار الکتب الاسلامی.
گلپایگانی، محمدرضا (1405). مجمع‌ المسائل. قم: دار القرآن.
موسوی بجنوردی، محمد (1382). مشروعیت خسارت تأدیه. متین، 5(19)، 3 ـ 22.
موسویان، سید عباس (1384). بررسی فقهی‌ـ حقوقی قوانین مربوط به خسارت تأخیر تأدیه در ایران. فقه و حقوق، 1(4)، 11 ـ 38.
ـــــــــــــــــــ (1392). طرح تحول نظام بانکی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
میرزای‌ قمی، ابوالقاسم (1417). غنائم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
نراقی، ملامهدی (1417). عوائد الایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
واعظ‌زاده، محمد (1382). بانکداری بدون ربا (مجموعه مقالات). مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس. ج 3.
وهاب، قلیچ و عیوض‌لو، حسن (1393). بانکداری اسلامی با رویکرد اخلاقی. تهران: پژوهشکدۀ بانکی.
The Holy Qur'an.
Boroojerdi, SH. (2008). Jame' Ahadis al-Shie. Qom: Farhang. (in Arabic)
Golpaygani, MR. (1984). Majma' al-Masa'el. Qom: Dar al-Quran. (in Persian)
Ja'fari Langroudi, MJ. (2002). Mabsoot Dictionary Terms of Law. Tehran: Gang-e-Danesh. (in Persian)
Koleini, M. (1986). Osul Kafi. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamia. (in Arabic)
Mirzaye Qomi, AQ. (1996). Ghana'em. Qom: Islamic Propagation Office. (in Arabic)
Moosawi Khomeini, SR. (n.d). Tahrir al-Wasila. Qom: Dar al-elm. (in Arabic)
Musavi Bjnoordi, M. (2003). Legitimacy of compensation. Journal of Mateen, 5(19), 3-22. (in Persian)
Musavian, SA. (2005). Jurisprudential-legal review of laws related to Legitimacy of compensation in Iran. Fiqh and Law Quarterly, 1(4), 11-38. (in Persian)
-----------------. (2013). Banking system transformation plan. Tehran: Publishing Organization of Islamic Culture and Thought Research Institute. (in Persian)
Naraqi, MM. (1996). Qom: 'Ava'ed al-Ayyam. Qom: Islamic Propagation Office. (in Arabic)
Sadr, SMB. (2007). Al-Islam Yaqood al-Hayat. Qom: Dar al-Sadr. (in Arabic)
Sobhani, H. (2005). Scope of Islamic economy. Tehran: Samt. (in Persian)
Tabarsi, F.H. (1987). Majma' al-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. Beyrut: Dar al-Marefa. (in Arabic)
Tabatabayee, SMH. (1993). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamia. (in Arabic)
Taskhiri, MA. (2011). Islamic economy. Tehran: World Assembly of Ahl al-Bayt. (in Persian)
Tootoonchian, I. (2005). Money and Islamic Banking. Tehran: Tavangaran. (in Persian)
Vaezzadeh, M. (2003). Interest-free banking (Researches). Mashhad: Astan Quds Research Foundation. (in Persian)
Vahhab, Q. & 'Eyvazloo, H. (2014). Islamic banking with an ethical approach. Tehran: Banking Research Institute. (in Persian)