اشاعۀ تسلیحات تهاجمی خودکار در حقوق بین‌ا‌لملل بشردوستانۀ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق بین‌الملل، دانشکدۀ حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

2 گروه حقوق اسلامی، دانشکدۀ حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، تهران، ایران

چکیده

پیشرفت‌های روز‌افزون دولت‌ها در عرصۀ نظامی و تمایل آن‌ها به تولید و اشاعۀ ابزارها و روش‌های نوین جنگی مسائل مستحدثه و چالش‌های فراوانی را فراروی نظام‌های حقوقی قرار داده است. یکی از این مسائل و چالش‌ها، اشاعۀ تسلیحات تهاجمی خودکار است. اسلام و نظام حقوقی منبعَث از آن نیز به‌عنوان یکی از نظام‌های حقوقی، پرچم‌دار آموزه‌های مبتنی بر صلح و امنیت جهانی است. رسالت و آرمان پیامبر خاتم(ص) برای بشریت، تحقق صلح جهانی است. با توجه به جامعیت دین اسلام، توقع بیان و تعیین تکلیف در مسائل مستحدثه امری بیهوده و گزاف نیست. فقهای اسلامی با رجوع به منابع و اصول و قواعد فقهی، حکم مسائل مستحدثه را استخراج می‌نمایند. وفق یافته‌های پژوهش، در بین ادلۀ اربعۀ فقه اسلامی، قرآن کریم، روایات و عقل، منابع سه‌گانه‌ای هستند که اشاعۀ تسلیحات تهاجمی خودکار را ممنوع و حرام اعلام می‌دارند. با توجه به نبود نص صریح از فقهای اسلامی، ادعای اجماع محصّل یا منقول به خبر واحد در بحث اشاعۀ تسلیحات تهاجمی خودکار کارایی ندارد. در این نوشتار، نگارندگان برآن‌اند که با رویکردی توصیفی- تحلیلی، به بررسی اشاعۀ سیستم‌های تسلیحاتی تهاجمی خودکار از رهگذر نظام حقوقی اسلام در ساحت حقوق بین‌الملل بشردوستانۀ اسلامی بپردازند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Proliferation of Autonomous Offensive Weapons in Islamic International Humanitarian Law

نویسندگان [English]

  • Esma'il Khalife 1
  • Ahmad Esma'iltabar 2
1 Department of International Law, Faculty of Judicial Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran
2 Department of Islamic Law, Faculty of Judicial Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran
چکیده [English]

The increasing progress of states in the military field and their desire to produce and proliferate new war tools and methods have brought new issues and many challenges to the legal systems. One of these issues and challenges is the proliferation of Autonomous Offensive Weapons. Islam and the legal system derived from it, as one of the legal systems, is the flagship of teachings based on global peace and security. The mission and ideal of the Last Prophet, Muhammad (PBUH) for humanity is the realization of world peace. Considering the comprehensiveness of the Islamic religion, it is not unreasonable and excessive to expect to express and determine the task in the newly created issues. Islamic jurists, referring to jurisprudential sources and jurisprudential principles and rules, derive rulings on new issues. According to the findings of the research, among the four evidences of Islamic jurisprudence, the Holy Quran, traditions and reason, are three sources that declare that the proliferation of autonomous Offensive weapons is prohibited and unlawful. Due to the absence of an explicit text from Islamic jurists, the claim of a consensus reached or conveyed by a single news is not effective in the discussion of the proliferation of autonomous offensive weapons. This article, using a descriptive-analytical approach, intends to investigate the proliferation of autonomous offensive weapons systems through the Islamic legal system in the Islamic international humanitarian law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autonomous Offensive Weapons
  • Proliferation
  • International Humanitarian Law
  • Islamic Jurisprudence
  • prohibition
ـ قرآن کریم. ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای (1380). چ 2. قم: نشر فاطمة الزهراء.
ـ قرآن کریم. ترجمۀ حسین انصاریان (1395). قم: نشر فاطمة الزهراء.
ایزدهی، سید سجاد (1391). ممنوعیت استفاده از سلاح کشتارجمعی. علوم سیاسی (باقرالعلوم)، سال پانزدهم (60)، 67-85.
جوادی آملی، عبدالله (1387). تسنیم. چ 2. قم: مرکز نشر اسراء. ج 2.
علیدوست، ابوالقاسم (1397). فقه هسته‌ای. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1392). تولید و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی از دیدگاه فقه اسلامی. قم: نشر مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
قربان‌نیا، ناصر (1392). ممنوعیت مطلق کاربست سلاح هسته‌ای. حقوق اسلامی، سال دهم (39)، 46-62.
لطفی، عبدالرضا؛ فقهی، محمدرضا؛ اخگری بناب، نادر (1395). تسلیحات کشتار جمعی از دیدگاه اسلام و حقوق بین الملل بشردوستانه. تهران: میزان. ج 3.
مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه. ج 2.
الأنصاری الرویفعى الإفریقى، ابن منظور (1414). لسان العرب. چ 3. بیروت: دار صادر. ج 2.
الانصاری، شیخ مرتضی (1428). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی. ج 1.
ابومیثم، الشبیب (1421). الجهاد (تقریراً لبحث آیة الله محمد مهدی الاصفی). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن ابی شیبة، عبدالله ‌بن محمد (1409). المصنف. تحقیق سعید اللحام. بیروت: دارالفکر. ج 7.
ابن زهره، حمزه‌ بن علی (1417). غنیة النزوع الی علمَی الاصول و الفروع. قم: مؤسسۀ الامام الصادق(ع).
الاصفهانی، شیخ الشریعة (1410). قاعدة لاضرر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
الإیروانی، الشیخ محمدباقر (1432). دروس تمهیدیّة فی القواعد الفقهیّة. چ 5. قم: دارالفقه للطباعة و النشر. ج 1.
الحائری الاصفهانی (صاحب فصول)، محمدحسین (1404). الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
الحرّ العاملی، محمد‌بن الحسن (1414). وسائل الشیعه. چ 3. قم: مؤسسۀ آل البیت(ع). ج 15.
الحلی، جعفر‌بن حسن (بی‌تا). المختصر النافع فی فقه الامامیه. قم: کتاب فروشی مصطفوی.
الحلی، محمد‌بن ادریس (1410). السرائر. چ 2. قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی. ج 2.
السیوطی، جلال الدین عبدالرحمن ابی بکر (1389). تنویر الحوالک شرح موطأ مالک. مصر: المکتبة التجاریة الکبرى. ج 2.
الشهید الاول، شمس‌الدین محمد‌ بن علی مکی عاملی (1417 ق). الدروس الشرعیة فی فقه الامامیه. قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی. ج 2.
الشیخ الطوسی، محمد‌ بن حسن (1411). مصباح المتهجد. بیروت: مؤسسة فقه الشیعة بیروت. ج 2.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1390). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
الطوسی، ابوجعفر محمد‌بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. با مقدمۀ شیخ آقا بزرگ تهرانی و تحقیق احمد قصیر عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ج 1.
الطوسی، محمد‌ بن الحسن (شیخ الطائفه) (1364). تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة للشیخ المفید رضوان الله علیه. چ 4. تهران: دار الکتب الإسلامیة. ج 6.
العلامه الحلی، حسن ‌بن یوسف (1982). نهج الحق و کشف الصدق. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
الکراجکی الطرابلسی، شیخ ابوالفتح محمد ‌بن علی (1410). کنزالفوائد. قم: دارالذخائر.
الکلینی الرازی، ابی جعفر محمد ‌بن یعقوب (1407). الکافی. چ 4. تهران:‌ دار الکتب الاسلامیة. تهران: ج 5.
المجلسی، محمدباقر (1938). بحار الانوار. بیروت: موسسة الوفاء. ج 21.
المحدث الاسترابادی، محمدامین (1426). الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیة. چ 2. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
المحدث البحرانی، یوسف ‌بن احمد (1363). الحدائق الناضرة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی. ج 1.
المحقق الثانی، علی‌ بن حسین کرکی (1411). جامع المقاصد فی شرح القواعد. بیروت: مؤسسۀ آل البیت(ع). ج 3.
المحقق الطوسی، نصیرالدین (1413). کشف المراد. مقصد سوم، فصل سوم، مبحث حسن و قبح. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
المظفر، محمدرضا (1387). اصول الفقه (با تعلیقه زارعی سبزواری). چ 5. قم: بوستان کتاب.
الموسوی خویی، ابوالقاسم (1410). منهاج الصالحین. چ 28. قم: مدینة العلم. ج 1.
الموسوی السبزواری، السید عبدالاعلی (1409). مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسۀ اهل بیت(ع). ج 3.
الناصر، المکارم الشیرازی (1370). القواعد الفقهیه. چ 3. قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب(ع). ج 2.
النجفی، محمدحسن (1392). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب الجهاد). چ 7. تهران: دارالکتب الاسلامیة. ج 21.
النوری، المیرزا حسین (1313). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیت(ع). ج 11.
 
Abu Maitham, Al-Shabib (2000); Al-Jihad (reportedly for the discussion of Ayatollah Muhammad Mahdi Al-Asfi), first edition, publications of the Office of Islamic Propaganda. (in Arabic)
Al-Allameh Al-Hali, Hassan bin Yusuf (1982); Nahj al-Haq and Kashf al-Sadeq, Dar al-Kitab al-Labbani, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Ansari Al-Raifi al-Afriki, Ibn Manzoor (1993); Lasan al-Arab, vol. 2, third edition, Dar Sadir, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Ansari, Sheikh Morteza (2007); Faraid al-Asul, vol. 1, first edition, Jamal al-Fikr al-Islami, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Hairi Al-Isfahani (the owner of the seasons), Mohammad Hossein (1983); Al-Fusul al-Gharwiyyah in Usul al-Fiqhiya, first edition, Dar Ahyaya Uloom al-Islamiya, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Hali, Jafar bin Hassan (bita); Mukhastar al-nafi fi fiqh al-Umamiyah; Qom, Mustafavi bookstore. (in Arabic)
Al-Hali, Muhammad bin Idris (1989); Al-Raer, vol.2, second edition, Al-Nashar al-Islami Institute, Qom. (in Arabic)
Al-Hurrah al-Amili, Muhammad bin Al-Hassan (1993); Al-Wasal al-Shia, vol. 15, 3rd edition, Al-Al-Bayt Institute (peace be upon him), Qom. (in Arabic)
Al-Irwani, Sheikh Mohammad Baqir (2010); Introductory lessons in jurisprudence, vol. 1, fifth edition, Dar al-Fiqh for printing and publishing, Qom. (in Arabic)
Al-Isfahani, Sheikh Al-Sharia (1989); Al-Qa'ad al-Harm, first edition, Al-Nashar Islamic Publishing House of Jama'at al-Madrasin, Qom, Iran. (in Arabic)
Alkalini al-Razi, Abi Jafar Muhammad bin Yaqub (1986); Al-Kafi, vol. 5, 4th edition, Dar Al-Kitab al-Islamiya, Tehran, Iran. (in Arabic)
Al-Karajki Al-Trabalsi, Sheikh Abul-Fath Mohammad Bin Ali (1989); Kanzalfouad, first edition, Dar al-Zhakhar, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Majlisi, Mohammad Bagher (1983); Bihar al-Anwar, vol. 21, Al-Wafa Institute, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Mousavi Al-Sabzwari, Al-Sayed Abdul-Ali (1988); The gifts of al-Rahman fi Tafsir al-Qur'an, vol. 3, first edition, Ahl al-Bayt Institute (AS), Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Mousavi Khoei, Abul-Qasim (1989); Minhaj al-Salehin, vol. 1, Ch. 28, Medina of Knowledge, Qom. (in Arabic)
Al-Muhaddath Al-Strabadi, Mohammad Amin (2005); Al-Fawad al-Al-Al-Shawahid al-Makkah, second edition, Al-Nashar Islamic Publishing House, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Muhaddith al-Bahrani, Yusuf bin Ahmad (1946); Al-Hadaiq al-Nadrah, Volume 1, Al-Nashar Islamic Publishing House, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Muhaqq al-Thani, Ali bin Hossein Karki (1990); Jami al-Maqasid in the description of the rules vol. 3, first edition, Al-Al-Bayt Institute (peace be upon him), Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Muhaqq al-Tousi, Nasiruddin (1992); Kafsh al-Murad, the third destination, the third chapter, the topic of good and evil, Al-Nashar Islamic Publishing House, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Muzaffar (RA), Mohammad Reza (1967); Principles of Fiqh (with Zaree Sabzevari's commentary), fifth edition, Bostan Kitab, Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Najafi, Mohammad Hassan (2013); Jawaharlal Kalam in the description of Islamic Laws (Kitab al-Jihad), vol. 21, 7th edition, Dar al-Kitab al-Islamiya, Tehran. (in Arabic)
Al-Nasser, Al-Makaram Al-Shirazi (1950); Al-Qasas al-Fiqhiyyah, vol. 2, 3rd edition, Madrasa al-Imam Ali bin Abi Talib (a.s.), Qom, Iran. (in Arabic)
Al-Nuri, Al-Mirza Hossein (1895); Mostadrak al-Wasail, vol. 11, first edition, Al-Al-Bayt Institute (peace be upon him), Qom. (in Arabic)
Al-Shaheed Al-Awal, Shamsuddin Muhammad Bin Ali Makki Ameli (1996); Al-Sharia lessons in al-Umamiyah jurisprudence; vol. 2, first edition, Al-Nashar al-Islami Institute, Qom. (in Arabic)
Al-Sheikh al-Tousi, Muhammad bin Hassan (1970); Al-Nahiya fi single fiqh and al-fatawi; First edition, Dar al-Kutb al-Alamiya, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
-------------------------------------------------------; Misbah al-Mutahjad; vol 2, first edition, Shia Fiqh Foundation, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Al-Suyuti, Jalaluddin Abdurrahman Abi Bakr (1969); Tanweer al-Hawalik, Commentary on Mota Malik, vol. 2, first edition, Al-Kubarah Trading Library, Egypt. (in Arabic)
Al-Tawsi, Muhammad bin Al-Hasan (Sheikh Al-Taifah)(1944), Tahdib al-Ahkam fi Sharh Al-Muqnaa by Sheikh Al-Mufid Rizwanullah alaihi, vol. 6, 4th edition, Dar Al-Katb al-Islamiyya, Tehran, Iran. (in Arabic)
Al-Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hasan (bita); Al-Tabyan fi Tafsir al-Qur'an, with an introduction by Sheikh Agha Bozor Tehrani and research by Ahmed Qasir Ameli, vol. 1, first edition, Dar Ahya Al-Trath al-Arabi, Beirut. (in Arabic)
Ansarian, Hossein (2015); Translation of the Holy Quran, Fatima Al-Zahra Publishing House, Qom, Iran. (in persion)
Britannica, (2023). The Editors of Encyclopaedia. “weapon of mass destruction”. Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/technology/weapon-of-mass-destruction. Accessed 10 March 2023.
British Ministry of Defence (2017). Development, Concepts and Doctrine Centre (DCDC), Joint Doctrine Publication 0.30.2: Unmanned Aircraft Systems.
Elahi Qomshaei, Mahdi (1960), Translation of the Qur'an, Ch2, Fatima Al-Zahra Publishing House, Qom, Iran. (in persion)
Fazel Lankarani, Mohammad Javad (2013); Production and use of weapons of mass destruction from the point of view of Islamic jurisprudence, first edition, published by the Jurisprudential Center of Imams Athar (AS), Qom. (in persion)
Government of Switzerland (2016). ‘Towards a “compliance-based” approach to LAWS’, Informal Working Paper (2016), CCW Informal Meeting of Experts on Lethal Autonomous Weapon Systems.
Handbook of International Humanitarian Law (2016). Inter-Parliamentary Union (IPU) and International Committee of the Red Cross (ICRC).
Human Rights Watch (2012). Losing Humanity: The Case against Killer Robots.
Ibn Abi Shaiba, Abdullah bin Muhammad (1988); Al-Mansaf, Saeed al-Laham research, vol.7, first edition, Dar al-Fikr, Beirut, Lebanon. (in Arabic)
Ibn Zahra, Hamzah bin Ali (1996); Ghaniy al-Nizwa al-Ulami al-Asul and al-Faroo; First edition, Institute of Imam al-Sadiq (peace be upon him), Qom. (in Arabic)
ICRC, Customary IHL Database, ‘Rule 70. Weapons of a nature to cause superfluous injury or unnecessary suffering’.
International Committee of the Red Cross (ICRC)(2015). ‘Autonomous weapon systems: is it morally acceptable for a machine to make life and death decisions?’ CCW Meeting of Experts on Lethal Autonomous Weapon Systems.
Javadi Amoli, Abdullah (2017); Tasnim, vol. 2, second edition, Isra Publishing Center, Qom. (in persion)
Lotfi, Abdul Reza; Faqihi, Mohammadreza; Ashgari bonab (2015), rare; Weapons of Mass Destruction from the Perspective of Islam and International Humanitarian Law, vol. 3, First Edition, Mizan Publishing House, Tehran, Iran. (in persion)
Makarem Shirazi, Naser (1995); Sample Commentary, vol. 2, First Edition, Darul Kitab al-Islamiya, Tehran. (in persion)
Peter Singer (2009). Wired for War (Penguin Group (USA) Incorporated.
Protocol I Additional to the 1949 Geneva Conventions (1978). and Relating to the Protection of Victims of International Armed Conflicts.
Special Rapporteur on Extrajudicial, Summary or Arbitrary Executions (2013). Report, 38, U.N. Doc. A/HRC/23/47 (by Christof Heyns).
US Department of Defense Directive (2012). “Autonomy in Weapons Systems”, Number 3000.09 of Glossary Part II.