حق زنان در باروری در روایت عزل از دیدگاه امامیه و اهل سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

حق زنان در باروری و انعقاد نطفه در رحم در ازدواج از نظر روایت و هم از منظر حقوق انسانی در عصر کنونی محل بحث و نظر است. بسا یکی از زوجین بعد از ازدواج تمایل و یا عدم تمایل به فرزندآوری، تأخیر، تنظیم و یا تحدید نسل بدون مشورت و هماهنگی از طریق عزل یا یکی از روش‌های متداول امروزی دارد که موجب نزاع در میان زوجین و سبب ایجاد پرونده‌های قطور در مراجع قضایی گاهی نیز به طلاق در میان زوجین  منجر خواهد شد. به‌دلیل عدم اهمیت آن در زمان گذشته، فقهای متأخرین در کتاب‌های فقهی باب مستقلی به آن اختصاص نداده‌اند. اما امروزه با پدیدة دنیای مجازی، دهکدة جهانی و تهاجم رسانه‌های غربی به نادیده گرفتن حق زنان در اسلام، بیان اهمیت موضوع در عصر حاضر ضرورت دارد. این تحقیق با احصا و تحلیل دیدگاه مذاهب چهارگانۀ اهل سنت و امامیه و نظرهای فقهای معاصر فریقین با بررسی ادلة عقلی و استنباط از روایات نقلی، درصدد جواب این مسئله است که آیا با ازدواج، حقی برای زن در فرزندآوری ایجاد خواهد شد یا خیر؟ نتیجة تحقیقات نشان می‌دهد که زنان در باروری ذی‌حق‌اند و فرزندآوری حق مشترک بین زوجین است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Women's Right to Fertility in the Narrative of Dismissal from Imami and Sunni Perspective

نویسندگان [English]

  • Muhammad Sarmasti 1
  • Aliakbar Jahahni 2
1 Department of Islamic jurisprudence and legal fundamentals, Theology and Islamic studies, Unuversity of Mazandaran, Babolsar, Iran
2 Department of Islamic jurisprudence and legal fundamentals, Theology and Islamic studies, Unuversity of Mazandaran, Babolsar, Iran
چکیده [English]

The women’s right to fertility and coagulation of sperm in the womb in marriage is a matter of debate in terms of narrative and human rights in the present era. Maybe, one of the spouses intends to have a child, to delay having child, or to control birth without counseling and making agreement through dismissal or any other modern conventional methods. This may cause dispute among the spouses and create voluminous cases in judicial authorities and sometimes may lead to divorce. Due to its lack of importance in the past, no independent section has been dedicated to this subject by the earlier jurists. But today, the phenomenon of the virtual world, the global village, and the invasion of the western media to ignore the rights of women in Islam, make it necessary to explain the importance of the issue in the present era. This research gathers and analyzes the views of four Sunni and Imami schools of thought as well as the opinions of the modern jurists of the two Islamic sects. It also reviews the rational evidences and narrations in order to address the question of whether the woman will be given any right to have a child through marriage contact. The results of the research show that women have the right to be fertility and having child is a shared right between couples.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dismissal
  • Fertility
  • Permission
  • Wife
  1. - القرآن الکریم.

    1. آبی، فاضل، حسن بن ابی‌طالب یوسفی (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
    2. ابن‌نجیم، زین‌الدین بن إبراهیم (1422ق-2002م). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. لبنان: دار احیاء التراث العربی.
    3. ابن‌عابدین، محمد أمین بن عمر،(1252ق)، رد المختار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
    4. ابن‌جزی الغرناطی، محمد بن أحمد،(741ق)، القوانین الفقهیة.
    5. ابن‌دقیق العید، إحکام الإحکام شرح عمدة الأحکام،(702ق)، مطبعةالسنةالمحمدیة.
    6. ابن‌قدامة، عبد الرحمن بن محمد،(620ق)، الشرح الکبیر علی متن المقنع. بیروت: دارالکتاب العربی للنشر والتوزیع.
    7. أبوإسحاق، إبراهیم ابن مفلح (1418ق - 199م). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    8. أبوالفضل، عبدالله بن محمود (1356ق- 1937 م). الاختیار لتعلیل المختار. تحقیق: عبد اللطیف محمد عبدالرحمن، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    9. البهوتی، منصور بن یونس (1421ق- 2000 م). کشاف القناع عن متن الاقناع. المحقق: لجنة متخصصة فی وزارةالعدل، دارالنشر: وزارةالعدل، المملکةالعربیةالسعودیة.
    10. البهوتی، منصور بن یونس (1414ق- 1993م). دقائق أولی النهی لشرح المنتهی المعروف بشرح منتهی الإرادات. عالم الکتب.
    11. الحِصْنی، محمد بن علی ( 1423ق ـ- 2002م). الدر المختار شرح تنویر الأبصار وجامع البحار. المحقق: عبدالمنعم خلیل إبراهیم، الناشر: دار الکتب العلمیة.
    12. الرافعی، عبد الکریم بن محمد، فتح العزیز بشرح الوجیز. بیروت: دار الفکر.
    13. الإسنوی، عبدالرحیم بن الحسن (2009م). الهدایة إلی أوهام الکفایة. المحقق: مجدی محمد سرور باسلوم، دارالکتب العلمی.
    14. اسکافی، ابن جنید، محمد بن احمد کاتب بغدادی (1416ق). مجموعة فتاوی ابن جنید. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    15. اشتهاردی، علی پناه ( 1417ق). مدارک العروة (للإشتهاردی). تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
    16. الشافعی، محمد بن إدریس (1410ق-1990م). الأم. بیروت: دارالمعرفة.
    17. الأنصاری، زکریا بن محمد (1422ق-2000م). أسنی المطالب فی شرح روض الطالب. تحقیق: محمد محمد تامر، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    18. الماوردی، علی بن محمد (1419ق -1999م). الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی. المحقق: الشیخ علی محمد معوض - الشیخ عادل أحمد عبد الموجود. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    19. الصلابی، علی‌محمد ( 2007م). السیرة النبویة. بیروت: دار ابن کثیر.
    20. النووی، أبو زکریا، یحیی بن شرف،(676ق)، المجموع شرح المهذب. بیروت: دارالفکر.
    21. العینی، محمود بن أحمد (1420ق - 2000م). البنایة شرح الهدایة. دار الکتب العلمیة - بیروت، لبنان
    22. العزالی، محمد بن الغزالی، إحیاء علوم الدین. بیروت: دارالمعرفة.
    23. القرطبی، محمد بن أحمد بن رشد (1408ق - 1988م). البیان والتحصیل. حققه: د محمد حجی وآخرون، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
    24. العبدری، محمد بن یوسف (1416ق ـ-1994م). التاج والإکلیل لمختصر خلیل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
    25. القرافی، أحمد بن إدریس، الذخیرة. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
    26. المقدسی، موسی بن أحمد، الإقناع فی فقه الإمام أحمد بن حنبل. المحقق: عبد اللطیف محمد موسی السبکی، بیروت: دار المعرفة.
    27. المَرْداوی، علی بن سلیمان (1415ق- 1995م). الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، تحقیق: الدکتور عبدالله بن عبد المحسن الترکی - الدکتور عبد الفتاح محمد الحلو، قاهره: هجر للطباعة والنشر والتوزیع والإعلان.
    28. المرداوی، احمد ابن عوض (2011). فتح وهاب المآرب، تحقیق: أحمد بن عبد العزیز الجماز، دار أطلس الخضراء م
    29. الرویانی، عبدالواحد بن اسماعیل ( 2009ق). بحرالمذهب. دارالکتب العلمیة.
    30. أفندی، عبدالرحمن بن محمد،(1069ق)، مجمع الأنهر فی شرح ملتقی الأبحر، دار إحیاء التراث العربی.
    31. اصفهانی، سید ابوالحسن (1422ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی). قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    32. بحرانی، محمد سند،(م 1382ق)، فقه الطب والتضخم النقدی. بیروت: مؤسسۀ ام القرا للتحقیق والنشر.
    33. جمعی از مؤلفان، مجلة فقه أهل البیت علیهم السلام (بالعربیة)، 52 جلد، قم: مؤسسۀ دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
    34. حائری، سید علی بن محمد طباطبایی ( 1418ق). ریاض المسائل (ط - الحدیثة). 16 جلد، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    35. حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1388ق). تذکرة الفقهاء (ط - القدیمة). قم: مؤسسه آل‌البیت (ع).
    36. حلّی، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، 9 جلد، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    37. خویی، سید ابو القاسم موسوی و تبریزی، جواد بن علی (1427ق). فقه الأعذار الشرعیة و المسائل الطبیة (المحشّی). قم: دارالصدیقة الشهیدة سلام الله علیها.
    38. زیدان، عبدالکریم ( 1417ق). المفصل. بیروت: مؤسسة الرسالة.
    39. دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری (1415ق). کتاب النکاح (للشیخ الأنصاری). قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
    40. سیستانی، سید علی حسینی (1422ق). المسائل المنتخبة (للسیستانی). قم: دفتر حضرت آیة‌الله سیستانی.
    41. شمس‌الدین، محمد بن ابی العباس (1404ق). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، بیروت: دار الفکر.
    42. شیرازی مکارم، ناصر (1426ق). أحکام النساء (لمکارم). قم: انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی طالب (ع).
    43. صیمری، مفلح بن حسن (حسین) (1420ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام. 4 جلد، بیروت: دار الهادی.
    44. طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. 8 جلد، قم: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    45. طباطبایی، سید محسن (1410ق). منهاج الصالحین. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
    46. عثمان بن عبداللّه (1424ق- 2003م). الفوائد المنتخبات فی شرح أخصر المختصرات. المحقق: عبدالسلام بن برجس آل عبدالکریم، عبداللَّه بن محمد بن ناصر البشر،(1425ق)، بیروت: مؤسسة الرسالة للطباعة والنشر والتوزیع.
    47. عبدالله بن فهد (1434ق - 2013م). اشتراط عدم الإنجاب فی عقد النکاح، مجلة العدل.
    48. عاملی، کرکی، محقق ثانی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    49. لنکرانی، محمدفاضل ( 1425ق). جامع المسائل. قم: امیرقلم.
    50. ملا، محمد بن فرامرز، 885ق، درر الحکام شرح غرر الأحکام. دار إحیاء الکتب العربیة.
    51. محمد الأمیر المالکی (1426ق- 2005 م). ضوء الشموع شرح المجموع فی الفقه المالکی. المحقق: محمد محمود المسومی، دار یوسف بن تاشفین - مکتبة الإمام مالک [موریتانیا - نواکشوط]
    52. محمد بن أحمد الشریف (1419ق- 1998م). الإرشاد إلی سبیل الرشاد، المحقق: عبدالله بن عبد المحسن الترکی، مؤسسة الرسالة
    53. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام. محقق/مصحح عباش قوچانی، علی آخوندی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
    54. یزدی طباطبایی، سید محمدکاظم (1422ق). العروة الوثقی مع تعالیق الإمام الخمینی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

     

    References

    The holy Quran.(in Arabic)

    1. _e_ Jazi Al_ Gharnati, Mohammad Ebn_e_ Ahmad,1874, Al_ Ghawanin Al_ Fegh'hieh. (in Arabic)
    2. Abdolkarim, 1996,(Al-Mofassal,Resalat institute,Beiroot).
    3. Abdorrahman ben Mohammad Majma'ol Anharfi Sharhi Moltaghal Abhar,Dare Ahya'o Torath,Al arabi(in Arabic)
    4. Abdri,Mohammad Ebn-e-Yoosef, 1994, (Al Ta)walEklil Li Mokhtasar/khalil,DarolKotobel Elmieh. (in Arabic)
    5. Abi, Fazel, Hasan ebn_e_Abi Taleb_e_ Yoosefi, 1996, Kashfo Roomooz Fi Sharhe Mokhtasar_ e_ Nafe'e, Islamic publishing office affiliated with Qom seminary community of teachers, Qom, Iran. (in Arabic)
    6. Abolfazl, Abdollah Ebn_e_ Mohammad, 1937, Al_ Ekhtiar Li Ta'elil Al_ Mokhtar, researcher: Abdollatif Mohammad Abdorrahman, Dar Al_ Kotobel Elmieh, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    7. Aboo Eshagh, Ibrahim Ebn_e_Mofleh, 1999, Al_ Mobde'e Fi Sharh Al_ Moghne'e, Dar Al_ Kotobel Elmieh, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    8. Aboo Ja'e far,Mohammad ben Hasan, 1967,(Al-Mabsoot Fi Faghhel Imamiah,8 volumes,Al-Maktabol Mortazawiah Li Ahya'e Al-athor Al-Jafariah,Tehran,Iran. (in Arabic)
    9. Ahmad Hasan ben Yoosef ben Matahar Asadi, 1992, (Mokhtalefo Shina Fi Ahkami Shariat,9volumes,publishing office affiliated with Qom seminary community of teachers,Qom,Iran. (in Arabic)
    10. Ahmad Hasan ben Yoosef ben Motahar Asadi, 1968,(Tazkeratol Foghaha'e,T-Al-Ghadimieh),in one volume,Al-e-Bayt institute,Qom,Iran. (in Arabic)
    11. Al Gharafi,Ahman Ebn-e-Edris, 1306, Al zakhira,Darol-gharbel Eslami,Beiroot. (in Arabic)
    12. Al_ Ansari, Zakaria ebn_e_ Mohammad, 2000, Asna Al_ Mataleb Fi Sharh _ e_ Rawza Al_ Taleb, researcher: Mohammadmorad , Dar Al _ Kotobel Elmieh, Beiroot. (in Arabic)
    13. Al_ Bohooti, Mansoor ebn_e_ Yoones, 1993, Daghaegh Oola Nahi Li Sharh Al_ Montaha Al_ Maroof Bi Sharh_e_ Montal Eradat, Alam Al_ Kotob. (in Arabic)
    14. Al_ Bohooti, Mansoor ebn_e_ Yoones, 2000, Kashfol Ghane'e An Matnel Eghna'e, researcher: Lojnate Motakhases Fi Wezarat Al _ Adl , publications: Department of justice, Arabic Saudi. (in Arabic)
    15. Al_ Nawawi, Aboo Zakaria, 1298, Yahya ebn_e_ Sharaf , Al_Majmoo_e_ Sharh Al_ Mazhab , Darolfekr, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    16. Al_ Rafe'ee , Abdolkarim ebn_e_ Mohammad, 1245, Fath Al_ Aziz Bi Sharh Al_ Wajiz, Darolfekr, Beiroot. (in Arabic)
    17. Al_ Shafe'ee , Mohammad ebn_e_ Edris , 1990 , Al _ Om , Dar Al _ Ma'erefat , Beiroot. (in Arabic)
    18. Al_ Sollabi , Ali Mohammad, 2007, Al _ Sirat Al_ Nabawiah Dar _e _ ebn _ e _ Kathir , Beiroot. (in Arabic)
    19. Al_Asnawi , Abdorrahim ebn Al _ Hasan , 2009, Al_ Hidayat Ila Awham Al_Kifayat , researcher: Majdi Mohammad Soroor Basloom, Dar Al _ Kotobel Elmi. (in Arabic)
    20. Al_Hawi, Ali ebn_e_ Mohammad, 1999, Al_ Hawi Al_ Kabir Fi feghh Al _ Mazaheb Al _ Imam Shafe'ee , researcher: Al_ Sheikh Mohammad Ma'ewaz, Al_ Sheikh Adel Ahmad Abdolmawjood, Dar Al _ Kotobel Elmieh, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    21. Al_Hesni , Mohammad ebn_e_ Ali , 2002, Al_ Dor Al_ Mokhtar Sharh _e _ Tanwir Al _ Absar Wa Jame'e Al _ Behar, researcher: Abdolmonem Khalil Ibrahim, publisher: Dar Al _ kotobel Elmieh. (in Arabic)
    22. Ali Akbar, 2017, Tangheeb Al osool ,Eksir-e-Qalam,Babol(in Arabic)
    23. Ali Eini, Mahmood ebn_e_ Ahmad, 2000, Al _ Binayat _e _ Sharh Al _ Hidayat, Dar Al _ Kotobel Elmieh, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    24. ben Abdollah, 2003, Al Fawaed Al Montakhabat Fi sharh Akhsar Al-Mokhtasarat,researcher:Abdolsalam ben Berjes Ale-Abdol karim,Abdollah ben Mohammad ben Naser Al-Bashar Al-Resalat Li Toba'at wa Nashr wa Tawzi'e institute,Beiroot,Lebonan. (in Arabic)
    25. ben Fahad, 2013, Ishterat Adam Al-Anjab Fi Aghde Nikah Adl magazine. (in Arabic)
    26. Dezfooli,Morteza ben Mohammad Amin Ansari , 1994,(Ketabo Nikah(Sheikh Ansari),in one volume,world congress of honoring Sheikh Azam Ansari,Qom,Iran. (in Arabic)
    27. Ebn_ e_ Abedin, Mohammad Amin Ebn_e_ Omar, Raed Al_ Mokhtar Alal Darel Mokhtar, Darolfekr, Beiroot. (in Arabic)
    28. Ebn_e_ Daghigh Al_ Eed, 1324, Ahkam Al_ Ahkam Sharh_ e_ Omdatolahkam, Matba'ato Sunnat Al_ Mohammadiah. (in Arabic)
    29. Ebn_e_ Najim, Zinedin Ebn_e_ Ebrahim, 2002, ( Al_ Bahr_ o_ Raegh Sharh_e_ Kanzo Al_ Daghaegh , Dar_e_ Ehya_e_ Torath Al_ Arabi, Lebanon. (in Arabic)
    30. Ebn_e_ Qodamah , Abdorrahman Ebn_e_ Mohammad, 1242, Al_ Sharh Al_ Kabir Ala Matn Al_ Moghna'e , Dar Al_ Ketab Al_ Arabi li Nashr Wa Tawzi'e , Beiroot. (in Arabic)
    31. Eshtehardi, Alipanah, 1996, Madarek Al_ Orwat Li Eshtehardi, 30 volumes, Dar Al_ Oswah Li Taba'at Wa Nashr , Tehran, Iran. (in Arabic)
    32. Ghazali,Mohammad Ebn-e-Ghazali, 1127,Ayha-e-olom-e-Deen,Darolma'erefat,Beiroot(in Arabic)
    33. group of authors,Majalate Fighhi Alhi Beyt(in Arabic),52 volumes,Islamic juris prudence encyclopedia institute on the religion of Ahl Al-Beyt,Qom,Iran. (in Arabic)
    34. Iskafi, Ebn_e_ Jonayd, Mohammad ebn_e_ Kateb _e _ Baghdadi, 1995, lunar year, Majmoo' e Fatawa _e _ ebn_e Jonayd in one volume, publishing office affiliated with Qom seminary community of teachers, Qom, Iran.(in Persian)
    35. Korki,the second researcher(Mohaghegh-e-thani),Ali ben Hossein, 1993,Jameolmaghased Fi sharh Al-Qawaed,the 13th institute of Al-Al Bayt-Qom,Iran. (in Arabic)
    36. Mardawi,Ahmad ben Ewaz,2011(Fath wahab Al Ma'arib,researcher:Ahmad ben Abdol Aziz Alghamaz,Dari Atlas Alkhazra'e. (in Arabic)
    37. Marolawi,Ali ben Salman, 1995, (Al Ensaf Fi Ma'refati Rajeh Minal Khalif,researcher:Dr. Abdollah ben Abdolmohsen Al Torki,Dr.Abdolfattah Mohammad Alhoo,Hejr Litaba'at wa nashr wa Tawzi'e wal E'elan Cairo. (in Arabic)
    38. Moghadasi,Moosa ben Ahmad, 1242, Al Eghna'e Fi Feghhel Imam Ahmad ben Hanbal,Researcher:Ablollatif Mohammad Moosa Al sabki,Darolma'erefat,Beiroot,Lebanan. (in Arabic)
    39. Mohammad Al_ Amir Al_ Maleki , 2005, Zaw_o_ Shamoo'e , Sharh Al_ Majmoo'e Fi Al_Feghh Al_ Maleki, researcher: Mohammad Mahmood Al_ Masmoomi, Daar _e _ Yoosef ebn _e _ Tashfin , Maktabat Al _ Imam Malek [ Mauritania, Nouakchott]. (in Arabic)
    40. Mohammad ben Abil Abbas, 1983, (Nahayatol Mahta)ila Sharel Menhaj,Darolfekr,Beiroot. (in Arabic)
    41. Mohammad ben Faramarz,1480, Darorol Hekam Sharhe Ghororol Ahkam,Dare Ehyael kotob Al-Arabia. (in Arabic)
    42. Mohammad ebn_ e_ Ahmad Al_ Sharif , 1998, Al_Irshad Ila Sabil Al_ Rashad , researcher: Dr. Abdollah ebn_e_ Abd Al _ Mohsen Al_ Torki , Al_ Risalat institute. (in Arabic)
    43. Mohammad Fazel, 2004, Jameol Masael,Amir Qalam,Qom. (in Arabic)
    44. Mohammad Hasan , 1984, Jawaher Al_ Kalam Fi Sharh _e _ Sharae'e Al _ Islam , researcher/ editor: Abbas Ghoochani , Ali Akhoondi , Dar_e _ Ehya'e Al _ Torath Al _ Arabi, Beiroot, Lebanon. (in Arabic)
    45. Mohammad, 1963, Sanad Figh-e-Teb wa Tazkhim Al Naghdi Omol Qora'e Li Tahghigh wa nashr institute,Beiroot,Lebabon. (in Arabic)
    46. Molfeh ben Hasan(Hossein), 1999,Ghaytol Maram Fi Sharh Sharayeol Islam,4 volumes,Darol-Hadi,Beiroot. (in Arabic)
    47. Naser Makarem, 2005, (Ahkam-o-Nisa'e),in one volume,Ali ben Abi Taleb's school publications,Qom,Iran. (in Arabic)
    48. Qortobi ,Mohammad Ebn-e-Roshd,1988,Albayan wa tahsil,researcher:Dr.Mohammad Haji wa Akharoon,Darol-gharbel Eslami,Beiroot,Lenanon(in Arabic)
    49. Royani,Abdol Wahed,ben Ismaeel,2009,Bahrol Mazahab,Darol Kotobel Elmieh. (in Arabic)
    50. Seyyed Abdol Hasan, 2001,Wasilato Najat(ma'a Hawashiel Khomeini)in one volume,Khomeini publishing and editing institute,Qom,Iran. (in Arabic)
    51. Seyyed Abdolghasem,Mousavi-e-Tabrizi,Jawad ben Ali, 2006,(Feghh-lo A'ezar-e-shariat wal Masaelo Tayyebat (Al-Mohashi)in an volume,Daro Sedighate Shahidat,Qom,Iran(in Arabic)
    52. Seyyed Ali ben Mohammad Tabataba'e, 1997, Riazol Masael(Ti-AlHadithah),16 voloumes,Al Al_Bayt institute,Qom,Iran (in Arabic)
    53. Seyyed Ali Hosseini, 2001, Al-Masaeolol Montakhabat(Sistani's book)in one volumes Sistani's office,Qom,Iran. (in Arabic)
    54. Seyyed Mohsen, 1989, (Menha) Al Salehin,Daro Al Ta'aref lil Matbooat,Beiroot,Lebanon. (in Arabic)
    55. Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem Tabatabaee , 2001, Al _ Orwat Al _ Wothgha Ma'a Ta'eligh Al_ Khomeini, institute for editing and publishing Khomeini's works, Tehran, Iran. (in Arabic)