نقد و بررسی ثمره‌های دو نظریۀ زوجیت حقیقی و زوجیت حکمی در طلاق رجعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

وضعیت مطلقۀ رجعیه در ایام عده از مباحث مهم فقه و حقوق است و دو نظریه در بین فقها مطرح شده است که عبارت‌اند از زوجیت حقیقی و زوجیت حکمی مطلقۀ رجعیه. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی ثمرات مطرح‌شده بر دو نظریۀ مطرح‌شده را بررسی و ارزیابی کرده است. 9 ثمرۀ بین دو نظریۀ مذکور در کلام حقوقدانان و فقها مطرح شده‌اند که برخی از آنها هیچ تأثیر عملی ندارند، مانند اینکه ماهیت طلاق رجعی مانند بیع صرف است یا عقد جایز، ترتب احکام زوجیت در ایام عده، تعبدی است یا مطابق قاعده و اینکه رجوع سبب اعادۀ زوجیت  یا مانع افتراق زوجین می‌شود. بعضی از احکامی که به‌عنوان ثمرۀ بحث ذکر شده‌اند، اساساً ارتباطی به زوجیت حقیقی و حکمی ندارند، مانند حق یا حکم بودن ماهیت رجوع. بعضی از ثمرات مطرح‌شده، احکام عملی مهمی‌اند، اما در ترتب آنها فرقی بین زوجیت حقیقی و حکمی نیست و بنابر هر دو مبنی مترتب می‌شوند، مانند جواز استمتاع زوجین در ایام عده، حرمت ابدی در صورت زنا با مطلقۀ رجعیه. بررسی عبارات فقها در مورد مطلقۀ رجعیه حاکی از این است که تمامی احکامی که بر زوجه مترتب می‌شوند، بر مطلقۀ رجعیه نیز مترتب می‌شوند. بر اساس شواهد مذکور، نتیجه‌ای که جستار حاضر به آن دست یافته این است که دو نظریۀ زوجیت حقیقی و حکمی در مقام عمل هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reviewing the Results of Two Theories of Real Conjugality and Judicial Conjugality in Revocable Divorce

نویسندگان [English]

  • 'Ali Ja'fari
  • Mostafa Dehghan
Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, College of Farabi, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The status of revocable divorced wife during the waiting period after divorce is one of the most important issues in jurisprudence and law. Two theories have been proposed among the jurists: real conjugality and judicial conjugality of revocable divorced wife. The present study, using a descriptive-analytical method, has examined the fruits of the two theories. Nine results of the two theories have been proposed in the words of the jurists and the lawyers, some of which have no practical effect, such as the question of whether the revocable divorce is an absolute sale or a lawful contract, whether the arrangement of conjugality rules in the waiting period after divorce is devotional or rule-governed, or whether referring to the divorced wife results in the restoration of the marriage or prevention of separation between couples. Some of the rulings mentioned as the results of the debate are not essentially related to the real conjugality and judicial conjugality, such as the question of whether the referring to the divorced wife is a right or a ruling. Some of the proposed results are important practical rulings, but there is no difference in the arrangement between real conjugality and judicial conjugality; in other words they are arranged according to both theories, such as the permission of sexual pleasure during the waiting period and eternal sanctity in case of adultery with revocable divorced wife. Examination of the jurists' statements about the revocable divorced wife indicates that all the rulings applied to the wife are also applied to the revocable divorced wife. According to the above-mentioned evidences, it is found that there is no practical difference between the two theories of real conjugality and judicial conjugality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Real Wife
  • Judicial Wife
  • Revocable Divorced Wife
  • Family Jurisprudence
  1. ـ قران کریم

    1. ابو الحسین، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقائیس اللغه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    2. اشتهاردی، علی‌پناه (1417ق). مدارک العروة (للإشتهاردی). تهران: دار الاسوه للطباعه و النشر.
    3. بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی (1403ق). بلغه الفقیه. تهران: منشورات مکتبه الصادق.
    4. جوهری، اسماعیل بن حماد (1410ق). الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
    5. حاجی ده‌آبادی، احمد (1385). مطلقه رجعیه زوجۀ حقیقی یا حکمی؟. فقه و حقوق، 61-88.
    6. حائری طباطبائی، سید علی (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسۀ آل البیت عل(ع).
    7. خوئی، سید ابوالقاسم (1418ق). موسوعه الامام الخوئی. قم: مؤسسۀ احیاء آثار امام خوئی.
    8. شبیری زنجانی، سید جواد. زوجیت حقیقی یا حکمی مطلقه رجعیه، مدرسۀ فقاهت. مشاهده در تاریخ 13/11/1401 از
    9. شبیری زنجانی، سید موسی (1419ق). کتاب نکاح. قم: مؤسسۀ پژوهشی رأی‌پرداز.
    10. صالحی مازندرانی ، محمد و عبدالمجیدی، حسینعلی (1395). بررسی آثار و احکام طلاق رجعی با در نظر گرفتن وضعیت حقوقی مطلقۀ رجعیه. آموزه‌های فقه مدنی، 157- 184.
    11. طباطبائی یزدی، سید محمدکاظم (1419ق). العروة الوثقى (المحشی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    12. طریحی، فخرالدین (1416ق). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    13. عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر). قم: کتابفروشی داوری.
    14. عاملی، شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
    15. عاملی، محمد بن حسن (1409ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    16. علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
    17. فاضل لنکرانی، محمد (1418ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله-الحج. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    18. فاضل هندی، محمد بن حسن (1416ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    19. فیومی، احمد بن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: منشورات دار الرضی.
    20. مصطفوی، حسن (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
    21. موسوی خمینی، سید روح‌الله (1434ق). تحریر الوسیله. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    22. نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    23. هاشمی شاهرودی، سید محمود (1387). فرهنگ فقه فارسی. قم: مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی.

    References  

    - The Holy Quran

    1. Abu al-Hussein, A. B. F. (1976). The dictionary of comparisons. Qom: Islamic Propaganda Office of Qom Seminary. (in Arabic)
    2. Allameh Hali, H. B. Y. (1985). The rules of Al-Ahkam in the knowledge of Halal and Haram. Qom: Islamic Publications Office affiliated with Qom Seminary Teachers Society. (in Arabic)
    3. Ameli, M. B. H. (1981). Details of Shi'a tools to the study of Shari'a issues. Qom: Al-Al-Bayt Institute, peace be upon him. (in Arabic)
    4. Ameli, Shahid Thani, Z. B. A. (1982). Al-Rawda al-Bahiyyah in the description of al-Lama' al-Damashqiyyah (Al-Mahsh) - Sheriff. Qom: Davari bookstore. (in Arabic)
    5. Ameli, Shahid Thani, Z. Elin B. A.. (1985). Issues of understanding to revise Islamic laws. Qom: Islamic Encyclopaedia Institute. (in Arabic)
    6. Bahrul Uloom, M. B. M.T. (1977). Bolghat al-Faqih. Tehran: Al-Sadegh School Charters. (in Arabic)
    7. Eshtreddi, A. P. (1991). Al-Arwa documents (for Ishtahardi). Tehran: Dar al-Asaweh for printing and publishing. (in Arabic)
    8. Fayoumi, Ahmed bin Mohammad. Without date. Al-Masbah al-Munir in Gharib al-Sharh al-Kabir by Al-Rafa'i. Qom: Dar al-Razi's manifestos. (in Arabic)
    9. Fazel Handi, M. B. H. (1986). Kashf Al-Latham and Ilabham about the rules of Al-Ahkam. Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
    10. Fazel Lankarani, M. (1990). The description of the Shari'ah in the description of Tahrir al-Wasila-al-Hajj. Beirut: Dar al-Taqqin Lalmahabat. (in Arabic)
    11. Haeri Tabatabai, S. A. (1992). Riyad al-Masal. Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them. (in Arabic)
    12. Haji Dehabadi, A. (2015) . Maltaqa rejieh of a real or legal wife?. Jurisprudence and law 61 to 88. (in Persain)
    13. Hashemi Shahroudi, S. M. (2008). Persian jurisprudence culture. Qom: Islamic Jurisprudence Institute Publications. (in Persain)
    14. Johari, I. B. H. (1982). Al-Sahah - Taj al-Lagha and Sahah al-Arabiya. Beirut: Dar al-Alam Lalmalayin. (in Arabic)
    15. Khoi, S. A. (1992). Al-Imam al-Khoei encyclopedia. Qom: Institute for Revival of Imam Khoi's Works. (in Arabic)
    16. Mostafavi, H. (1974). Researching the words of the Holy Qur'an. Tehran: Al-Kitab center for translation and publishing. (in Arabic)
    17. Mousavi Khomeini, S. R. (2008). Tahrir al-Wasila. Qom: Islamic Publishing Institute. (in Arabic)
    18. Najafi, M. H. (1976). Jawaharlal Kalam in the explanation of the laws of Islam. Beirut: The Revival of Arab Heritage. (in Arabic)
    19. Salehi Mazandarani, M., & Abdul Majidi H. A. (2015) . Examination of the effects and decrees of reversionary divorce considering the legal status of reversionary divorce. Teachings of civil jurisprudence, 157 -184. (in Persain)
    20. Shabiri Zanjani, S. J. (No date). http://www.eshia.ir/. http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/shobeiry_ mohammad/feqh/97/971113/. (in Persain)
    21. Shabiri Zanjani, S. M. (1991). Marriage book. Qom: Rai Pardaz Research Institute. (in Arabic)
    22. Tabatabai Yazdi, S. M.K. (1991). Al-Arwa Al-Wathqi (Al-Mahshi). Qom: Islamic Publications Office. (in Arabic)
    23. Tarihi, F. (1988). AH Bahrain Assembly. Tehran: Mortazavi bookstore. (in Arabic)