بازخوانی حکم قضای روزۀ حائض در ماه رمضان با تکیه بر قرآن و روایات با رویکرد تحلیلی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تفسیر و علوم قرآن، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران

2 گروه زبان و ادبیات عرب،کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه، ایران

چکیده

یکی از احکامی که به‌طور مشهور میان فقها و مردم رایج است، وجوب قضای روزۀ حائض ماه رمضان است. اساس این حکم، روایات است و برای آن هیچ استدلال و مراجعه‌ای به قرآن صورت نگرفته است. این پژوهش، در آغاز با بررسی روایات و آیات، مشخص می‌کند که این حکم در حد شهرت فقهایی است و از پشتوانۀ تواتر یا تظافر و حتی کثرت روایی برخوردار نیست. در این باره فقط چهار روایت مستقیم و غیرمستقیم بدین موضوع توجه داده‌اند. نیمی از روایات چهارگانه در این‌ باره از ضعف سندی و ارسال رنج می‌برند. دو روایت باقی‌مانده به‌دلیل مخالفت با قرآن از حیّز اعتبار ساقط می‌شوند. در قرآن نیز از آنجا که به‌جا آوردن قضای روزه در دو گروه یعنی مسافر و بیمار حصر شده، و خبر واحد نمی‌تواند حصر قرآن را عمومیت بخشد، ازاین‌رو وجوب قضای روزۀ حائض، محل تردید قرار می‌گیرد. در اشکال بدین احتمال که حیض در قرآن بیماری محسوب شود و باید قضا را بجا آورد، براساس واکاوی لغتی و قرآنی مشخص شد که خداوند زن حائض را از شمار بیماران خارج ساخته و آن را نوعی تشویش روحی به‌شمار آورده است، بر این اساس وجوب قضای روزۀ رمضان طبق قرآن محل اشکال است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rereading of the Verdict of Performing the Menstruating Woman’s Lapsed Fasting of Ramadan Based on Qur’an and Hadith; A Critical Analytical Study

نویسندگان [English]

  • Zohreh Narimani 1
  • Jafar Firoozmandi Bandpey 2
1 Faculty of Qur’anic Sciences, University of Qur’anic Sciences and Studies, Kermanshah, Iran
2 Faculty of Qur’anic Sciences, University of Qur’anic Sciences and Studies, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

One of the rulings that is famously common among jurists and people is the obligation for a menstruating woman to perform her lapsed fast of Ramadan. This ruling is based on the hadiths, without any argument or reference to the Qur’an. This research first reviews the hadiths and verses and determines that this ruling is at the level of a jurisprudential reputation and is not supported by successive transmission, tazafur or even the plurality of narrations. In this regard, only four direct and indirect narrations refer to this issue, half of which suffer from the weakness of sanad (chain of transmitters) or irsāl. The remaining two narrations are also invalid due to their opposition to the Qur’an. As for the Qur’an, since the performance of lapsed fasting is limited to two groups, i.e. travelers and patients, and a single narration cannot generalize the limitation of the Qur’an, therefore, the obligation of performing the lapsed fasting of menstruating women is doubtful. In the case of the possibility that menstruation is considered a disease by the Qur’an and so one must perform the lapsed task, based on analyzing the words and the Qur’an, it is proved that Allah excluded the menstruating woman from the list of patients, and considered menstruation as a kind of mental anxiety. Accordingly, based on the Qur’an the obligation of her lapsed fasting of Ramadan is problematic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hadiths
  • Women
  • Qur’anic Jurisprudence
  • Performing Lapsed Fasting of Ramadan
  • Critique

مراجع

  1. ابن بابویه، محمد بن علی(1385 ق). علل الشرایع، نجف:مکتبه الحیدریه.
  2. ابن بابویه، محمدبن علی(1363). الخصال، ترجمه و تصحیح: احمد فهری زنجانی،تهران: علمیه اسلامیه.
  3. ابن‌داود حلی، تقی‌الدین حسن بن علی (بی‌تا). رجال ابن‌داود،قم: منشورات شریف الرضی.
  4. ابن‌درید، محمد بن حسن (1407ق). جمهره اللغه، 4 جلد، بیروت: دارالعلم للملائین.
  5. ابن‌عاشور، محمدطاهر ( 1420ق). التحریر و التنویر،بیروت:موسسه التاریخ العربی.
  6. ابن‌غضائری، احمد بن حسین (۱۴۲۲ق). الرجال، محمدرضا حسینی جلالی، قم: دارالحدیث.
  7. ابن‌فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغة، تصحیح: محمد هارون عبدالسلام، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  8. ابن‌منظور، محمد بن مکرم ( 1414ق). لسان العرب، الطبعة الثالثة، بیروت: دار صادر.
  9. ازهری، محمدبن احمد (1421ق). تهذیب اللغه، 15جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  10. آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، 16جلد، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  11. اندلسی، ابن سیده (1410ق). الافصاح فی فقه اللغه، 2جلد، قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  12. برقی ، احمدبن محمد(1416ق). المحاسن، تحقیق: مهدی الرجائی، قم : المجمع العالمی لاهل البیت (ع ).
  13. ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی، 10جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  14. جوهری، اسماعیل بن حماد (1984 م). تاج اللغه و صحاح العربیه، بیروت: دارالعلم للملایین.
  15. حلی، حسن بن یوسف (1417ق). خلاصة الاقوال، قم:مؤسسة نشر الفقاهة.
  16. خویی، ابوالقاسم (1366). البیان فی تفسیر القرآن، چ دوم، تهران: انتشارت کعبه.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1383). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء آثار الجعفریه.
  18. زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، 4جلد، بیروت: دارالکتاب العربی.
  19. سید بن قطب، ابن ابراهیم شاذلی (1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت-قاهره: دارالشروق.
  20. شاطبی، ابو اسحاق (بی‌تا). الموافقات فی اصول الشریعه، تحقیق: عبدالله الدراز و عبدالسلام عبد الشافی محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  21. صادقی تهرانی، محمد (1406ق). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، 30جلد، قم: فرهنگ اسلامی.
  22. طباطبایی، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن، 20جلد، چ پنجم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  23. طبرانی، سلیمان بن احمد(1428ق). تفسیرالکبیر، اربد: دارالکتب الثقافی.
  24. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو.
  25. طبری، محمد بن جریر بن یزید (1412ق). جامع البیان عن تاویل القرآن،بیروت: دارالمعرفه.
  26. طریحی، فخرالدین (1376). مجمع البحرین، چ سوم، تهران: مرتضوی.
  27. طوسی ، محمدبن حسن(1363). الاستبصار، تحقیق: حسن الموسوی الخراسان، تهران : دار الکتب الاسلامیه.
  28. طوسی، محمدبن حسن (1365). تهذیب الاحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  29. طوسی، محمدبن محمد (1415ق). رجال شیخ طوسی، قم: چاپ جواد قیومی اصفهانی.
  30. طوسی، محمدبن محمد (1417ق). فهرست، تحقیق شیخ جواد قیومی، قم: الفقاهة.
  31. عسکری، ابوهلال (بی‌تا). معجم الفروق اللغویه، حققه: محمد ابراهیم سلیم، قاهرة: دار العلم و الثقافة.
  32. علم‌الهدی، علی بن الحسین (1431ق). تفسیر الشریف المرتضی المسمّی بنفائس التأویل، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوع.
  33. فراهیدی، خلیل بن أحمد (1409ق). کتاب العین، تحقیق: الدکتور مهدی المخزومی، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  34. فضل‌الله، محمدحسین (1419ق). من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک.
  35. کشی، محمد بن عمر (1348). رجال‌کشی، مشهد: دانشگاه مشهد.
  36. مجلسی، محمدباقر (1363). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، چ پنجم، تهران: ‌ دارالکتب الاسلامیه.
  37. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار الجامعه لدرر الاخبار و الائمه الاطهار، چ دوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
  38. مراغی، احمد مصطفی(بی تا). تفسیر المراغی، بیروت: دارالفکر.
  39. مصطفوی، حسن (۱۴۱۶ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت ارشاد.
  40. مغنیه، محمدجواد (1424ق). الکاشف، قم: دارالکتاب الاسلامی.
  41. نجاشی، احمدبن علی (1365). رجال نجاشی، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعه الجامعۀ المدرسین بقم.
  42. نصیری، علی (1385). رابطۀ متقابل کتاب و سنت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

References

  1. Ibn Bābawayh، Muḥammad bin ali(1965), Ilal al-shara'i, Najaf: Maktabat al-Ḥaydariyya.
  2. Ibn Bābawayh، Muḥammad bin ali(1984), Al-Khisal, Ahmad Fehri Zanjani, Tehran: Ilmīya al-Islāmīya.
  3. Ibn Dāwūd Hillī, Taqī-al-Dīn Hassan bin Ali (nd). Rijāl, Sharif al-Radhi’s Press. (in Arabic)
  4. Ibn ʿĀshūr, Muhammad al-Ṭāhir(1999), Tafsir al-Tahrir wa'l-Tanwir, Beirut: Al-Tarikh al-Arabi institute.
  5. Ibn Ghazā'irī, Ahmad bin Hossein (2001). Al-Rijāl, Mohammad Reza Hosseini Jalali, Qom: Dar al-Hadith Scientific and Cultural Institute. (in Arabic)
  6. Andalusī, Ibn Sayeda (1989). Al-Ifsāh fī Fiqh al-Lugha, 2 vols, Qom: Maktabat al-'Ahlām al-Islāmī. (in Arabic)
  7. Ibn Duraid, Muhammad bin Hassan (1986), Jamharat al-Lugha, 4 vols, Beirut: Dar al-‘Ilm lil-Malā’īn.
  8. Ibn Fāris, Ahmad (1983). Mu'jam Maqāyīs al-Lugha, Mohammad Hārūn 'Abd al-Salam, Qom: Maktabat al-'Ahlām al-Islāmī. (in Arabic)
  9. Ibn Manzūr, Muhammad Ibn Mukrim (1993). Lisān al-'Arab, 3rd ed, Beirut, Dar Sādir. (in Arabic)
  10. Azharī, Muhammad bin Ahmad (2000). Tahdhīb al-Lugha, 15 vols., Beirut, Dar Ihyā' al-Turāth al-‘Arabī. (In Arabic)
  11. Ālūsī, Mahmoud bin Abdullah (1994). Rūh al-Ma'ānī fī Tafsīr al-Qur'an al-‘Azīm wa Sab' al-Mathānī, 16 vols, Beirut: Dar Al-Kutub Al-‘Ilmīya. (in Arabic)
  12. Barqī, Aḥmad bin. Muḥammad(1995), Al-Maḥāsin, Mahdi Al-Rajai, Qom: Al-Majma Al-Alami Le Ahl al-Bayt (AS).
  13. Tha'labī, Ahmad bin Muhammad (2001). Al-Kashf wal-Bayān, 10 vols, Beirut: Dar 'Ihyā’ al-Turāth al-‘Arabī. (In Arabic)
  14. Sayed bin Qutb, Ibn Ibrahim Shazilī (1991). Fī Zilāl al-Qur'an, Beirut-Cairo: Dar al-Shurūq. (In Arabic)
  15. Shātibī, Abu Ishāq (nd). Al-Muwāfiqāt fī 'Usūl al-Shar'īya, Abdullah Al-Darāz and ‘Abd al-Salam ‘Abd al-Shāfī Mohammad, Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmīya. (in Arabic)
  16. Hillī, Hassan bin Yusuf( 1996). Khulāsat Al-Aqwāl, Al-Fiqāha Publishing House. (in Arabic)
  17. Khū'ī, Abulqāsim (1987). Al-Bayān fī Tafsīr al-Qur'an, 2nd, Tehran: Ka'ba Publications. (in Arabic)
  18. Jawharī, Ismail bin Hammād (1984). Tāj al-Lugha wa Sihāh al-'Arabīya, Beirut: Dar al-‘Ilm lil-Malā’īn. (in Arabic)
  19. Rāghib Isfahānī, Hossein bin Mohammad (2004). Translation and Research of Mufradāt Alfāz al-Qur’an with the Literal and Literary Interpretation of the Qur’an, Tehran: Al-Maktabat Al-Murtadawīya. (in Arabic)
  20. Zamakhsharī, Mahmoud bin 'Omar (1986). Al-Kashāf, 4 vols, Beirut: Dar Al-Kutub al-Arabī. (in Arabic)
  21. Sādiqī Tehrani, Mohammad (1985). Al-Furqān fī Tafsīr al-Qur'an bil-Qur'an wa-Sunnah, 30 vols, Qom: Islamic Culture. (In Arabic)
  22. Tabātabā'ī, Mohammad Hossein (1995). Al-Mīzān fī Tafsīr al-Qur'an, 20 vols, 5th, Qom: Qom Seminary Teachers Association, Islamic Publications Office. (in Arabic)
  23. Ṭabarānī, Sulaymān ibn Aḥmad(2007), Al-Tafsir Al-Kabir, Irbid: Dar al-Kutub Al-Thaqāfi.
  24. Tabrisī, Fadl bin Hassan (1993). Majma' al-Bayān fī Tafsīr al-Qur’an, Tehran: Nasser Khosrow. (In Arabic)
  25. Ṭabarī, Muḥammad ibn Jarīr(1991), Jāmiʿ al-bayān an taʾwīl āy al-Qurʾān, Beirut: Dar al-ma'rifah.
  26. Turayhī, Fakhr al-Din (1997). Majma' al-Bahrain, 3rd, Tehran: Mortadawī Publications. (in Arabic)
  27. Ṭūsī, Mohammad bin Hassan(1984),Al-Istibṣār, Hasan al-Mousavi al-Khorasan, Tehran: Dar al-Kutub al-Islāmīya.
  28. Tūsī, Mohammad bin Hassan (1986). Tahdhīb al-Ahkām, 4th, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamīya.
  29. Tūsī, Muhammad bin Muhammad (1994). Rijāl of Al-Sheikh Tūsī, Qom: Sheikh Jawad Qayyūmī. (in Arabic)
  30. Tūsī, Muhammad bin Muhammad (1996). Al-Fihrist, Sheikh Jawad Qayyūmī, Qom: Al-Fiqāha Publishing House. (in Arabic)
  31. 'Askarī, Abu Hilāl (nd). Mu'jam al-Furūq al-Luqawīya, Muhammad Ibrahim Salim, Cairo: Dar al-‘Ilm wa-Thaqāfah. (in Arabic)
  32. 'Alam al-Hudā, Ali ibn al-Hussein (2009). Tafsīr al-Sharīf al-Murtadā al-Musammā Bi Nafā’is al-Ta’wīl, Beirut: Al-Alamī Foundation for Publication. (in Arabic)
  33. Farāhīdī, Khalil bin Ahmad (1988). Kitāb al-'Ayn, Dr. Mehdi Al-Makhzoumī, Beirut: Dar wa Maktabat al-Hilāl. (in Arabic)
  34. Fadl Allah,
  35. Muhammad Hossein (1998). Min Wahy Al-Qur'an, Beirut: Dar al-Malāk. (in Arabic)
  36. Kashshī, Muhammad bin 'Omar (1969). Al-Rijāl, Mashhad: Mashhad University Press.
  37. Majlisī, Mohammad Baqir (1982). Bihār al-'Anwār al-Jāmi' li Durar al-Akhbār wal-'A’immat al-Athār, 2nd, Beirut: Dar 'Ihyā’ al-Turāth al-Arabī. (in Arabic)
  38. Majlisī, Mohammad Baqir (1984). Mir'āt al-'Uqūl, 5th, Tehran: Dar al-Kutub al-Islāmīya. (in Arabic)
  39. Maraghi, Ahmad Mustafa(nd), Tafsir al-Maraghi, Beirut: Dar Al-Fikr.
  40. Mustafawī, Hassan (1995). Al-Tahqīq fī Kalimāt al-Qur'an al-Karīm, Tehran: Ministry of Islamic Culture and Guidance. (in Arabic)
  41. Mughnīyeh, Mohammad Jawad (2003). Al-Kashāf, Qom: Dar al-Kutub al-Islāmī. (in Arabic)
  42. Najāshī, Ahmad bin Ali (1986). Rijāl, Qom: Al-Nashar al-Islamī Institute, Qom Teachers Seminary Association. (in Arabic)
  43. Nasiri, Ali (2006). The Mutual Connection between Book and Tradition, Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought. (in Arabic).
  44. Cheraghi Niroumand, Mina; Heydarpour,Fatemeh; Farzaei, Mohammad Hosein, Pharmacological and Therapeutic Effects of Vitex agnus-castus, Pharmacognosy Reviews, (2018),p:103-114.
مجله علمی
دوره 19، شماره 1
فروردین 1402
صفحه 29-43

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 25 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار