بررسی تحلیلی و ارائۀ مدل نهادینه کردن فرهنگ وقف در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران

2 دانشیار، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران

3 دانشیار، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، تهران، ایران

4 استادیار، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی تحلیلی وقف و ارائۀ مدلی به‌منظور نهادینه کردن فرهنگ وقف در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی است. این تحقیق دارای راهبرد ترکیبی (تلفیقی) است. بنابراین جامعۀ مورد بررسی در مرحلۀ کیفی و کمی متفاوت بودند. در بخش کیفی جامعۀ آماری شامل خبرگان حوزۀ وقف است. جامعۀ کمی مورد پژوهش، شامل تمامی خیرین و واقفان استان هرمزگان و مدیران سطوح عالی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی هستند که تعدادشان طبق آمار 135 نفر است. برای تحلیل کمی و به‌منظور آزمون فرضیات مرتبط با اجزای مدل و آزمون کل مدل تحقیق به‌ترتیب از آزمون T استفاده شد. برای این کار از نرم‌افزار spss نسخۀ 22 استفاده شد. برای بخش کیفی نیز از روش داده‌بنیاد و نرم‌افزار Maxqda10 استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که این پژوهش مدلی مشتمل بر شش بعد (آموزش، تسهیل‌کننده، راهبردها، فرهنگ، موانع و نتایج) و42 مؤلفه است که در آن نشان داده شد دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی برای حرکت به سمت نهادینه کردن وقف باید به متغیرهای آموزش، تسهیل‌کننده، راهبرد‌ها، فرهنگ، موانع، نتایج توجه کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analytical Study and Presentation of a Model to Institutionalize Waqf Culture in Universities and Higher Education Institutions

نویسندگان [English]

  • Nazila 'Ameri Siahouie 1
  • Mahdi Baqeri 2
  • Naderqoli Qourchian 3
  • Parivash Ja'fari 4
1 Ph.D. Student in Educational Management, Department of Management and Accounting, Bandar 'Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar 'Abbas, Iran
2 Associate Professor, Department of Management and Accounting, Bandar 'Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar 'Abbas, Iran
3 Associate Professor, Department of Management and Accounting, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Management and Accounting, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to perform an analytical study of religious endowment (waqf) and to provide a model to institutionalize endowment culture in the universities and higher education institutions. This research has a hybrid strategy. Therefore, the studied population are qualitatively and quantitatively different. The qualitative part of the statistical community includes experts in the field of endowment. The quantitative population studied in this study includes all donors and high level managers of universities and institutions of higher education of Hormozgan province, whose number is 135 according to statistics. For quantitative analysis and to test the hypotheses related to the components of the model and the whole model of the research, T-test is used. For this purpose, SPSS version 22 is used. For the qualitative part, the grounded theory approach and Maxqda10 software are used. The research findings show that this research is a model consisting of six dimensions (education, facilitator, strategies, culture, barriers, and results) and 42 components. It was shown that universities and higher education institutions should pay attention to the variables of education, facilitator, strategies, culture, barriers, and results in order to move towards the institutionalization of endowment. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Waqf
  • Culture
  • Model
  • Institutionalization
  • Universities and Higher Education Institutions

مراجع

  1. ـ قران کریم

    1. آبی، فاضل (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    2. آرمون، عسگر؛ اسدی، عبدالله (1396). آسیب‌شناسی فرهنگ وقف در جامعه، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ خواهران.
    3. احسنی، خاطره؛ اصغرزاده، علی (۱۳۹۳). وقف: ارزش هویتی در تعامل با شکل‌گیری شهر اسلامی پایدار مطالعه موردی: شهر آمل، اولین کنگره بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس دانشکدۀ هنر و معماری.
    4. احمدزاده، فرید و رئیسی‌فر، محدثه (۱۳۹۸). بررسی نقش وقف در توسعۀ مراکز علمی و آموزشی با تأکید بر موانع و الگوهای توسعۀ وقف، اولین همایش ملی کارکرد وقف در توسعۀ انسانی با تأکید بر وقف علمی، دانشگاه بیرجند- پردیس شوکت‌آباد، دانشگاه بیرجند.
    5. اخگری، مهدی؛ محمددوست، زهرا؛ محمدی،زهره (۱۳۹۸). بررسی فرهنگ وقف در استان خراسان جنوبی با رویکرد علمی در زمینۀ آموزش و پرورش، اولین همایش ملی کارکرد وقف در توسعۀ انسانی با تأکید بر وقف علمی، دانشگاه بیرجند- پردیس شوکت‌آباد، دانشگاه بیرجند.
    6. اسکافی، ابن‌جنید، محمد بن احمد کاتب بغدادی (1416ق). مجموعه فتاوی ابن‌جنید، قم: دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    7. اعوانی، غلامرضا (1395). «اهمیت نهادینه شدن وقف در پیشبرد علم و فرهنگ»، فصلنامۀ خیر ماندگار، ش 2، ص 17-1.
    8. بیهقی کیدری، قطب‌الدین (1416ق). اصباح الشیعه لمصباح الشریعه، قم: ناشرمؤسسۀ امام صادق(ع).
    9. پرخیده، احمد؛ تاجیک، مهدی (1390). «نقش و اهمیت امنیت اقتصادی در تأمین رشد و توسعۀ پایدار»،نشریه نامه اتاق بازرگانی، ش59، ص 16-13.
    10. جماعتی، شهزاد؛ بگ‌زاده، شهرام، حضرتی جهان، مهدی؛ زلالی، بهروز (۱۳۹۴). مدیریت وقف و نقش آن در توسعۀ مشارکت‌های همگانی در اسلام و روش‌های ترویج در جامعه، دومین کنگرۀ بین‌المللی تفکر و پژوهش دینی، اردبیل، ادارۀ کل تبلیغات اسلامی استان اردبیل، کانون فرهنگی تبلیغی مناجات اردبیل.
    11. حاجی‌پور، بهمن (1395). رویکرد استراتژیک به توسعۀ ارزش‌آفرینی در موقوفات، دانشکدۀ مدیریت، دانشگاه شهید چمران اهواز.
    12. حلبی، ابن زهره (1407ق). غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    13. حلی، محقق، جعفر بن حسن (676ق). مختصر النافع فی فقه الامامیه، ج1، قم: مؤسسۀ المطبوعاتی الدینیه.
    14. حیدری، حسین؛ کاردوست، خدیجه (1392). «مبانی عوامل و گسترۀ وقف و شبه‌وقف»، وقف میراث جاویدان، ش 81، ص 52-17.
    15. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق). مفردات الفاظ القرآن.
    16. راوندی، قطب‌الدین (1403ق). فقه القرآن، ج2، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
    17. ریاحی، محمدحسین (1391). «وقف در مدارس اصفهان عصر صفوی و مروری بر ویژگی‌های برخی وقف‌نامه‌های آن»، وقف میراث جاویدان، ش 78-77، ص 180-119.
    18. شا‌محمدی، منیر (1392). «وقف و اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی»، نشریۀ قدر، ش 18،ص 11-1.
    19. شریف مرتضی، علی بن حسین (1415ق). فقه استدلالی تطبیقی، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    20. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1413ق). من لا یحضره الفقیه، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین.
    21. طباطبایی یزدی، محمدکاظم (1393). ملحقات عروه الوثقی، موسسه الاعلمی للمطبوعات،ج۲.
    22. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 3، تهران: مکتب مرتضویه.
    23. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه،
    24. طوسی، ابوجعفر، محمد بن حسن (1407ق). الخلاف، ج 4، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    25. طوسی، محمد بن علی، بن حمزه (1408ق). الوسیله الی نیل الفضیله، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
    26. عبدالمنعم، محمود عبدالرحمان، (1419ق). معجم المصطلحات و الالفاظ الفقهیة.
    27. فاریابی، مرضیه؛ شاطری، مفید (۱۳۹۸). جایگاه وقف در آموزش و پرورش خراسان جنوبی با تأکید بر وقفنامه حاج عبدالعلی‌خان، اولین همایش ملی کارکرد وقف در توسعۀ انسانی با تأکید بر وقف علمی، دانشگاه بیرجند- پردیس شوکت‌آباد، دانشگاه بیرجند.
    28. فاطمی، مهدی؛ حسینی، عالیه (۱۳۹۷). بررسی نقش فرهنگ در توسعۀ اقتصادی با تأکید بر وقف، دومین همایش ملی خیر ماندگار (مطالعه و ارزیابی امور خیر در ایران با تمرکز بر چالش‌های نیکوکاری در ایران امروز)، تهران: بنیاد خیریه راهبری آلاء.
    29. فیض، علی‌رضا (1366 ). مبادی فقه و اصول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    30. کاربخش راوری، ماشاالله؛ تویسرکانی راوری، فاطمه (1395). «راه‌های ترویج فرهنگ وقف و نیکوکاری و توسعۀ موقوفات در جامعه»، فصلنامۀ معاونت فرهنگی، هنری و اجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه.
    31. لطف عطاء، اسدالله (۱۳۷۹). «نگاهی به وقف در عرصة تحولات جدید»، فصلنامۀ وقف میراث جاویدان، سال هشتم، ش ۳۰.
    32. مفید، محمد بن نعمان (413ق). المقنعه، قم: کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
    33. نجفی، محمدحسن بن باقر بن عبدالرحیم معروف به صاحب جواهر (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ترجمۀ عباس قوچانی، ناشر دار الحیا التراث العربی، ج 28.

    References

    Quran Karim

    1. Abdul Moneim, Mahmoud Abdul Rahman (1419AH). Dictionary of terms and jurisprudential words.
    2. Abi, Fazel. (1417 AH). Discovering the mysteries in the brief description of the beneficial, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Teachers Association. (in Persian)
    3. Abu Ja'far Muhammad ibn Hassan al-Tusi. (1407AH). Contradiction, 4. (in persian)
    4. Ahsani, Khatere., Asgharzadeh, Ali. (2014). Endowment: Identity Value in Interaction with the Formation of a Sustainable Islamic City Case Study: Amol City, The First International Congress of New Horizons in Architecture and Urban Planning, Tehran: Tarbiat Modares University, Faculty of Art and Architecture. (in Persian)
    5. Ahmadzadeh, Farid,. Raisifar. Mohadese. (2009). The role of endowment in the development of scientific and educational centers with emphasis on barriers and patterns of endowment development, the first national conference on the function of endowment in human development with emphasis on scientific endowment, Birjand University - Shaukatabad Campus, Birjand University. (in Persian)
    6. Akhgari, Mehdi,. Mohammaddoost, Zahra,. Mohammadi, Zohreh. (2009). A Study of the Endowment Culture in South Khorasan Province with a Scientific Approach in the Field of Education, The First National Conference on the Functioning of Endowments in Human Development with Emphasis on Scientific Endowments, Birjand University. (in Persian)
    7. Armon, Asgar,. Asadi, Abdollah. (1396). The pathology of endowment culture in society, Sisters Seminary Management Center, Qom Publications. (in Persian)
    8. Awani, Gholamreza. (2017). “The Importance of Institutionalizing Waqf in Promoting Science and Culture”, Khair Mandegar Quarterly, Vol.2, No. 3, pp.23-45. (in Persian)
    9. Bayhaqi Kidari, Ggotbaddin. (1416AH). Shiite morning with Sharia morning. (in Persian)
    10. Faryabi, Marziyeh., Shateri, Mofid. (2009). The position of endowment in education of South Khorasan with emphasis on Haj Abdul Ali Khan endowment letter, the first national conference on endowment function in human development with emphasis on scientific endowment, Birjand University - Shaukatabad Campus, Birjand University. (in Persian)
    11. Faize, Alireza. (1366). the issues of those two sciences. (in Persian)
    12. Fatemi, Mehdi., Hosseini, Alieh. (2016). A Study of the Role of Culture in Economic Development with Emphasis on Waqf, Second National Conference on Sustainable Charity (Study and Evaluation of Good Affairs in Iran Focusing on the Challenges of Charity in Iran Today), Tehran: Rahbari Charity Foundation. (in Persian)
    13. Jamaati, Shahzad,.Behzadi, Shahram, Hazratijahan, Mehdi,.Zolali. Behrouz, (2015). Endowment Management and Its Role in the Development of Public Participation in Islam and Methods of Promotion in Society, 2nd International Congress of Religious Thought and Research, Ardabil, Ardabil Islamic Propaganda Office, Propaganda Cultural Center Monajat Adabil. (in Persian)
    14. Hajipour, Bahman. (2016). Strategic Approach to Value Creation Development in Endowments, Faculty of Management, Shahid Chamran University of Ahvaz. (in Persian)
    15. Halabi, Ibn Zahra (1407AH). The richness of the development to the knowledge of the principles and the branches.
    16. Hamidi, H,. Begum, N. (2009), The Role of Endowment in the Development of Education in Iran: A Case Study of Shokatiyeh School in Birjand, The First National Conference on the Functioning of Endowment in Human Development with Emphasis on Scientific Endowment, Birjand University - Shaukatabad Campus, Birjand University. (in Persian)
    17. Haneef, M. A. (2016). Funding of higher education in Malaysia-The potential role of awqaf and endowments, In International Symposium on Waqf and Higher Education (ISWHE 2016) Istanbul, Turkey, pp. 20-25. In International Symposium on Waqf and Higher Education (ISWHE 2016) Istanbul, Turkey, pp. 20 - 25.
    18. Heidari, Hossein., Kardoust, Khadijeh. (2013). Fundamentals of factors and scope of endowment and quasi-endowment, endowment of immortal heritage, Vol.81, No.3, pp.17 – 51. (in Persian)
    19. Hussein, R. Abdul Rashid,R. & Noor, I. Y. (2016). “Exploratory study on waqf implementation in Malaysian public and private Universities: With special reference to Turkish universities”, International Journal of Business, Economics and Law, Vol.9, No. 4, pp.399–409.
    20. Karbakhsh Ravari, Mashallah,. Tuyserkani Ravari, Fatemeh. (2016). “Ways to promote the culture of endowment and charity and development of endowments in society”, Quarterly Journal of Cultural, Artistic and Social Affairs of the Endowment and Charity Organization,5, No.2, pp.11 – 20. (in Persian)
    21. Lotf Atta, Asadollah. (2000). “A Look at Waqf in the Field of New Developments”, Quarterly Journal of Endowment of Immortal Heritage, Vol.30, No.3, pp.21-30. (in Persian)
    22. Mahamood, S. M., & Ab Rahman, A. (2015). Financing universities through waqf, pious endowment: is it possible? Humanomics.
    23. Mohammad Hassan bin Baqir (1362). The owner of the jewel, Vol.28. (in persian)
    24. Mohaqeq Hali, Jafar bin Hassan . (676 AH). Al-Mukhtasar Al-Nafi, Vol. 1.(in Persian)
    25. Mohaqeq Hali, J Jafar bin Hassan. (670 AH). Sharia al-Islam, Vol. 2. (in Persian)
    26. Mufid, Muhammad ibn Muhammad. (413 AH). Compilation.(in Persian)
    27. Muhammad ibn Ali ibn Hamzah al-Tusi al. (1408 AH). The means to the attainment of virtue. (in persian)
    28. -Sheikh Saduq. (1413AH). I La Yhzrh al-Faqih, Vol.4.(In persian)
    29. Parkhideh, Ahmamd., Tajik, Mehdi. (2011).."The role and importance of economic security in ensuring sustainable growth and development", Otagh Bazargani .Vol.59, No.3, pp.13-16. (in Persian)
    30. Raghib Isfahani, Hossein bin mohammad. (1412AH). Materia al words. (in Persian)
    31. Riahi, Mohammadhossein (2012), "Waqf in the schools of Isfahan in the Safavid era and a review of the characteristics of some of its waqf letters", Waqf of Javidan Heritage 78-77, No.3, pp.119 – 180. (in Persian)
    32. Ravandi, Ghotbadin.(1403 AH).Figh of Quran. Vol. 2.(in Persian)
    33. Shah Mohammadi, Monir. (2013). “Endowment and cultural”, social, economic and religious effects, Ghadr Magazine,18, No.5, pp.12-21. (in Persian)
    34. Sharif Morteza, Ali bin Hossein . (1415 AH). comparative reasoning jurisprudence.
    35. Scafi, ibn Joneid,. Mohammad Ahmad Kateb Baghdadi (1416 AH ). Ibn Junaid Fatwa Collection, Qom: Islamic Publications Office affiliated with the Society of Teachers. (in Persian)
    36. Sheikh Al-Tusi (1387). Prolonged in the jurisprudence of the Imam,Vol.3.(in persian)
    37. Sheikh Al-Tusi (1390). Al-Istibsar Fi Ma Akhtalf Min Al-Akhbar, Vol.4. (in Persian)
    38. Tabatabai Yazdi, Mohammad Kazem. (1393). Orwa al- Wathqa, Vol.2. (in Persian)
مجله علمی
دوره 18، شماره 2
تیر 1401
صفحه 433-455

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 مهر 1399
  • تاریخ بازنگری: 22 فروردین 1400
  • تاریخ پذیرش: 22 فروردین 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار