کاربست سواد رسانه‌ای دینی در مواجهه با آسیب‌های فضای مجازی به‌عنوان یک مسئلۀ مستحدثه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری مدیریت رسانه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشیار و مدیر گروه ارتباطات دانشکدۀ علوم انسانی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

3 استاد گروه مدیریت رسانه، دانشکدۀ مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش برآنیم که به‌کمک روش مطالعات اسنادی و نظریات کارشناسان مرتبط و با استفاده از مصادیق و نمونه‌های آموزه‌های دینیِ و تطبیق آن با آسیب‌های موجود در فضای رسانه‌های نوین به‌عنوان یکی از مصادیق مسائل مستحدثه، فتح بابی برای انجام دادن پژوهش‌های جامع‌تر و در نهایت ارائۀ مدل آموزش سواد رسانه‌ای دینی باشد. در این پژوهش مشخص شد که در زمینۀ هر سه نقش مخاطبان رسانه‌های جدید (تولید، مصرف و بازنشر پیام‌های رسانه‌ای) در آموزه‌های دینی ما (آیات قران کریم، احادیث و سیرۀ معصومین(ع)، احکام فقهی و تعلیمات اخلاقی) مصادیق فراوانی که مخاطبان را در مواجهۀ صحیح با این رسانه‌ها راهنمایی می‌کند، وجود دارد که با استفاده از ابزارهای گوناگون رسانه‌ای می‌توان از آنها برای ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان کمک گرفت. از جمله اصطلاحات قرآنی، روایی، فقهی و اخلاقی که در این پژوهش بررسی مصداقی شده‌اند، می‌توان به: افک، مرجفون، خراصون، اشاعۀ فحشا، امر به معروف و نهی از منکر، غفلت، ظن حرام، مسئول بودن گوش و چشم و دل و حرمت آبروی مؤمن اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application of Media Literacy in Confrontation with Cyber Space Harms as an Emerging Issue

نویسندگان [English]

  • Seyyed Morteza Esma'ili Taba 1
  • Mohammad Soltanifar 2
  • 'Ali Akbar Farhangi 3
1 Ph.D Student of Media Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Communication, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Media Management, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Using documentation studies, experts’ views, and examples and models of religious teachings and adapting them with the existent harms in the modern cyber space as an instance of the emerging issues, the present research aims to open the doors for carrying out more comprehensive research and finally to propose a media literacy education model based on religious studies. The research found that there are abundant instances and guidelines in Islamic religious teachings (including Quran verses, hadiths and practices of Shi'a Imams (A.S.), jurisprudential rules, and ethical doctrines) for all of three possible roles of modern media audiences including creation, consumption and sharing which can be used along with multiple modern media tools in order to guide the audiences in the correct direction and to promote their media literary education level. Efc, morjefoon, kharrasoon, expansion of prostitution, promotion of good and prevention of evil, negligence, unlawful suspicion, responsibility of the ears, eyes, and the heart, and the believer’s honor are among a number of examples of Quranic, traditional, jurisprudential, and ethical terminologies analyzed in this research.    

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Teachings
  • Emerging Issue
  • Media Literacy
  • Modern Media
  • Religious Media Literacy

مراجع

  1. ـ قرآن کریم.

    1. الیاده، میرچا (1986). تاریخ اندیشه‌های دینی، ترجمۀ سالکی، تهران: انتشارات کتاب پارسه.
    2. ابن‌بابویه، محمدبن علی (1382). کمال‌ الدین و تمام النعمه، ترجمۀ منصور پهلوان، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران.
    3. ابن‌شعبه، حسن‌بن علی (1382). تحف العقول، ترجمۀ حسن‌زاده، قم: انتشارات آل‌ علی(ع).
    4. بصیریان جهرمی، حسین (1385). درآمدی بر سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی، فصلنامۀ رسانه، دورۀ چهارم، ش 17.
    5. بهرامی، محمد (1388). آسیب‌شناسی شایعه در قرآن، دانشنامۀ موضوعی قرآن: پژوهشگاه علم و فرهنگ اسلامی.
    6. پاتر، دبلیو جیمز (1391). نظریۀ سواد رسانه‌ای؛ رهیافتی شناختی، ترجمۀ محمد سلطانی‌فر، تهران: انتشارات سیمای شرق.
    7. پایگاه اینترنتی تحقیقاتی القرآن (1394).
    8. پایگاه اینترنتی مرکز توسعۀ فناوری و رسانه‌های دیجیتال (1395).
    9. پایگاه اینترنتی خبرگزاری ایسنا (1395).
    10. کلینی، محمدبن یعقوب (1369). کافی، ترجمۀ سید جواد مصطفوی، تهران: انتشارات اسلامیه.
    11. تافلر، الوین (1980). موج سوم، ترجمۀ شهیندخت خوارزمی. تهران: انتشارات علم.
    12. تویسرکانی، محمد نبی‌بن احمد (1360). لئالی الاخبار، قم: انتشارات دارالعلم.
    13. خلیل‌بن احمد (1409). کتاب العین، محقق مخزوم. قم: مؤسسۀ دارالهجره.
    14. سلطانی‌فر، محمد (1387). تحلیل وضعیت سواد اینترنتی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان‌های شهر تهران (1387 - 1385)، در مقایسه با مربیان و والدین آنها. پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID).
    15. حر عاملی، محمدبن حسن (1416 ق). وسایل الشیعه، قم: انتشارات آل‌البیت(ع).
    16. شکرخواه، یونس (1371). واژه‌نامۀ پژوهش‌های ارتباطی و رسانه‌ای، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
    17. شفیعی مازندرانی، سید محمد (1379). شایعه در قرآن و روایات، فصلنامۀ پیام حوزه، بهار، ش 25.
    18. الحویزی، عبد علی‌بن جمعه (1392). تفسیر نورالثقلین، قم: انتشارات نوید اسلام.
    19. فیض کاشانی، محمدبن شاه مرتضی (1373). تفسیر الصافی، مقدمه وتصحیح اعلمی؛ تهران: مکتبه الصدر.
    20. فخر رازی، محمدبن عمر(1420 ق). تفسیر کبیر، بیروت: دارالاحیاء تراث العربی.
    21. قاسمی، علی‌حسین (1386). سواد اطلاعاتی و نقش آن در توسعۀ کشور، تهران: کتاب ماه.
    22. قضاعی، محمدبن سلامه (1392). شهاب‌الاخبار، ترجمۀ مرکز تحقیقات دارالحدیث، قم، مؤسسۀ علمی فرهنگی دارالحدیث.
    23. مجلسی، محمد باقربن محمد تقی (1365). بحارالانوار، تهران: انتشارات اسلامیه.
    24. مکارم شیرازی، ناصر (1380). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    25. مکی عاملی، محمدبن جمال‌الدین (1372). القواعد والفوائد، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
    26. منصوری، خلیل (1396). فقه رسانه، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
      1. Alhovaizi,A.(2013).Nooralsaghalain Interpretation.qom:Navid Islam Puplication.(in Persian)
      2. Bahrami,M.(2009). Harm Identify of rumors in the Quran.qom:Islamic  Sience and culture Academy Puplishing.(in Persian)
      3. Bsirian Jahromi,H.(2006). Introduction to Media Literacy,4(17).(in Persian)
      4. Elyade,M.(1986). History of Relejious Thoughts.tehran:Parse Puplishing(inPersian)
      5. Fakhre Razi,M(2000). Kabir Iterpretation of Qoran.Beyroot:Darolehya Puplishing (in Persian)
      6. Feyze Kashani,M(1994). Safi Qoran Inerpretation.Tehran:Maktabatosadr Puplishing(in Arabic)
      7. Ghasemi,A(2007). Information Literacy Role in country Development.Tehran: Ketabe Mah Puplishing(in Persian)
      8. Ghazaei,M(2013). Shahabolakhbar.Qom:Darolhadith Puplishing(in Persian)
      9. Holy Qorane (in Arabic)

    References

    10. Hore Ameli,M(1996). Vasaeloshieh.QOM:Alolbeyt Puplishing(in Persian)

    11. Ibne Babevaih,M(2003).Kamalodin v Tamamonemah.Qom:Jamkaran Puplishing(in Persian)

    12. Ibneshobe,H(2003). Tohafologhool,Qom: Jamkaran Puplishing(in Persian)

    13. Khalil,A(1989). Ketabolain.Qom:Darolhejreh Puplishing(in Arabic)

    14. Koleini,M(1990). Kafee.Tehran:Eslamieh Puplishing(in Persian)

    15. Majlesi,Bagher(1986). Behar Alanvar.Tehran:Eslamieh puplishing(in Persian)

    16. Makhrem Shirazi,N(2001). Nemooneh Qoran Interpretation.Tehran : eslamieh Puplishing(in Persian)

    17. Maki Ameli,M(1993). Alghavaed valfavaed.Mashad:Ferdosi Puplishing(in Persian)

    18. Mansoori,K.(2017). Figh and Media.qom:Mostafa Puplishing.(In Persian)

    19. Potter,j(2012).Media Literacy  Theory.Tehran:Simaye Shargh Puplishing(in Persian)

    20. Shafiei Mazansdarani,M(2000). Rumor in Qoran.Payame Hoze,25(in Persian)

    21. Shokr Khah,Y(1992). Commiunication Studies Dictionary.Tehran:Centure of Media Studies Puplishing(in Persian)

    22. Soltanifar,M(2008). Tehran Student Internet Literacy Condition Analysis.SID.(in Persian)

    23. Toffler,e(1980). Third wave.Tehran: Elm Puplishing(in Persian)

    24. Tooyserkani,M(1981). Laali Alakhbar.QOM:Darolelm Puplishing(in Persian)

مجله علمی
دوره 17، شماره 1
فروردین 1400
صفحه 29-46

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 فروردین 1397
  • تاریخ بازنگری: 06 آذر 1397
  • تاریخ پذیرش: 06 آذر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار