کیفرهای تاریخی و شرعی در پرتو نظریۀ «روح شریعت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

چکیده

هر نظم قاعده‌گذار، باید دارای اصولی بنیادین باشد که بتوان بر اساس آن به پی‌ریزی «ساختار»، «تبیین و ایضاح الفاظ و نهاده‌های مبهم و نیازمند تفسیر» و نیز «حل تزاحمات و موانع پیش‌روی در اجرای گزاره‌ها» و «بازآفرینی داده‌ها و گزاره‌ها بنا بر تحولات اجتماعی» پرداخت. در این میان، مکاتب مختلف، در خصوص هر یک از این مؤلفه‌ها، رهیافت‌های متعددی برگزیده‌اند؛ اما در مشرب فقهی به‌نظر می‌رسد که «الگوی روح شریعت» تمامی موارد پیش‌گفته را در نظر بگیرد. نگاشتۀ پیش‌رو، تبیین و ساماندهی نظری «روح شریعت» را به‌عنوان یک روش در فقه کیفری، مسئلۀ خود قرار می‌دهد و پایش «روح شریعت»، فقه کیفری را از «ساختارگریزی»، «وحدت رویّه در حل تزاحمات» و «ایستایی شکل کیفر» دور می‌کند. بر مبنای این اهمیت و هدف، نوشته پس از مقدمات حجیت روح، به پایش درجۀ امکان‌پذیری تمسک به «روح»، اقتضائات آن و نیز تمییز بنیان کیفرهای تاریخی و شرعی می‌پردازد. به‌نظر می‌رسد وفق مطالعۀ کتابخانه‌ای، «روح شریعت»، بر پایۀ تفسیر ذاتی و عرضی از آورده‌های نصوص فقه کیفری، در وجوه سه‌گانه «تقنین»، «تفسیر» و «تزاحم» دارای آورده‌هایی بی‌بدیل در مقابل نگاه تعبدی به فقه جزایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Historical and Legal Punishments in the Light of the Theory of the Spirit of Shari'a

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Musavi Moqaddam 1
  • Somayyeh Aqaie Nejad 2
1 Assistant Professor, Faculty of Theology, College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran
2 M.A., Faculty of Law and Political Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Each rule of law must have fundamental principles that can be used to “found an structure", "explain and clarify obscure words and inputs", "resolve disputes and obstacles to progress in the implementation of the proposition", and "recreate data and propositions according to social developments". Meanwhile, different schools have chosen several approaches to each of these components. However, it seems that in jurisprudential view the "model of the spirit of the Shari'a" can take into account all the above-mentioned cases. The present article considers the theoretical explanation and organization of the "spirit of the Shari'a" as a method in the criminal jurisprudence of its problem. The monitoring of the "spirit of the Shari'a", takes away the criminal jurisprudence from “deconstructionism”, the "unity of procedure in resolving of conflicts” and “stagnation of the form of punishment”. According to this significance and purpose, after discussing the preliminaries of the authority of the soul, the text monitors the degree of possibility of relying on the "soul", its requirements, as well as distinguishing the basis of historical and religious punishments. According to the library studies, it seems that “the spirit of the Shari'a” have unique outcomes based on the inherent and accidental interpretation of the outcomes of the criminal jurisprudence texts in the aspects of "legislation", "interpretation" and "contradiction" against devotional views on criminal jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spirit of Shari'a
  • Tension of Worship and Destination
  • Inherent and Accidental in Punishment
  • Model of Intentions
  • Criminal Jurisprudence
  1. الف) فارسی

    الف-1) کتب

    1. گاستون، استفانی؛ لواسور، ژرژ؛ بولوک، برنار (1377). حقوق جزای عمومی، ترجمة حـسن دادبـان، چ اول، تهـران: دانشگاه علامه طباطبایی.
    2. امام خمینی (ره)، سید روح‌الله (1368). صحیفۀ نور، بی‌چا، تهران: نشر آثار امام (ره).
    3. جمیل، صلیبا (1385). فرهنگی فلسفی، ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی، چ سوم، تهران: انتشارات حکمت.
    4. جوادی آملی، عبدالله (1378). تفسیر موضوعی قرآن کریم، فطرت در قرآن، چ اول، قم: انتشارات اسراء.
    5. حسنی، اسماعیل (1383). مقاصد شریعت از نگاه ابن‌عاشور، ترجمۀ مهدی مهریزی، چ اول، تهران: صحیفۀ خرد.
    6. رحمانی، محمد (1382). بازشناسی احکام صادره از معصومین، چ اول، قم: بوستان کتاب.
    7. سبحانی، جعفر (1377). فروغ ابدیت، چ دوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    8. شفیعی سروستانی، ابراهیم و دیگران (1376). قانون دیات و مقتضیات زمان، چ اول، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری.
    9. علیدوست، ابوالقاسم (1388). فقه و عرف، چ دوم، تهران: فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    10. علیزاده، عبدالرضا (1387). رویکرد نظم اجتماعی به حقوق، چ اول، تهران: سمت.

    11. المکی العاملی، محمد (1372). القواعد و الفوائد، ترجمۀ سید مهدی صالحی، چ اول، مشهد: دانشگاه فردوسی.

    1. منتظری، حسینعلی (1387). مجازات‌های اسـلامی و حقـوق بشـر، چ اول، قـم: ارغـوان دانـش.

    الف-2) مقالات

    13. سلیمانی، مرتضی؛ سلیمانی، یاسر (1393). بررسی ورود به حریم خصوصی در فعالیت‌های اطلاعاتی - امنیتی در چارچوب اصول و قواعد فقهی، کاوشی نو در فقه، سال بیست‌ویکم، شمارۀ چهارم: 35 - 53.

    14. عامری‌نیا، محمد باقر؛ جمادی، علی (1396). استناد به روح قانون در دادرسی، مجلۀ مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دورۀ نهم، شمارۀ اول: 23 - 50.

    1. فلاحی، احمد (1392). واکاوی جرم‌انگاری ارتداد، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 5، شمارۀ 9، 115 - 134.
    2. آمدی، سیف‌الدین (بی‌تا). الأحکام فی أصول الاحکام، بیروت: الکتب العلمیه.
    3. ابن‌ادریس، منصور (1410 ق). السرائر الحاوی، الطبعة الثانیة، قم: انتشارات اسلامی.
    4. ابوزهرة، محمد (1423 ق). الجریمة و العقوبة فی الفقه الإسلامی، الطبعة الاولی، القاهرة: الفکر العربی.
    5. الاصفهانی، بهاءالدین محمد (1405 ق). کشف اللثام، چ اول، قم: مکتبة المرعشی.
    6. الانصاری، محمد علی (1415 ق). الموسوعه الفقهیه المیسره، الطبعه الاولی، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    7. بحرانی، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضره، الطبعة الاولی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    8. جوینی، ابوالمعالی (1400 ق). البرهان، الطبعة الثانیة، القاهره: دارالانصار.
    9. حلی، حسن‌بن یوسف (1411 ق). تبصرة المتعلمین، الطبعة الاولی، تهران: وزارت فرهنگ.
    10. حائری، عبدالکریم (بی‌تا). دررالفوائد، قم: چاپ محمد مؤمن قمی.
    11. الخراسانی (الآخوند)، محمد کاظم (1409 ق). کفایة الاصول، قم: آل‌البیت(ع).
    12. الخویی، ابوالقاسم (1417 ق). مصباح الاصول، قم: کتابفروشی داوری.
    13. ___ (1410 ق). محاضرات فی اصول الفقه، الطبعة الاولی، قم: دارالهادی للمطبوعات.
    14. ___ (1991). نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، رباط: دارالامان.
    15. الرحمانی، نورالحق (1405 ق). العقوبات الإسلامیة بین دعایة و حقیقة، مجلة البعث الإسلامی، الهند، المجلد 30، العدد 5، 63 - 98.
    16. زحیلی، وهبة (1421 ق). اصول الفقه الاسلامی، الطبعة الثانیة، بیروت: دارالفکر المعاصر.
    17. سبحانی، جعفر (1419 ق). مصادر الفقه الاسلامی، الطبعة الثالثة، بیروت: دار الاضواء.
    18. سعدی الهیتی، عبدالحکیم عبدالرحمن (1406 ق). مباحث‌العلة فی القیاس، الطبعة الاولی، بیروت: دارالبشائر الاسلامیة.
    19. سعدی، عبدالحکیم (1986). مباحث العلة فی القیاس عند الاصولیین، الطبعة الاولی، بیروت: دارالبشائر.
    20. سلامة، مأمون محمد (1979). قانون العقوبات القسم العام، مصر: دارالفکر العربی.
    21. طباطبایی، سید علی (1404 ق). ریاض المسائل، الطبعة الاولی، قم: آل‌البیت(ع).
    22. طوسی (شیخ) (1365). تهذیب الاحکام، بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
    23. ___ (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة، الطبعة الثانیة، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    24. عاملی، حر (1403 ق). وسائل الشیعه، الطبعة الثالثة، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    25. علال فاسی (بی‌تا). مقاصد الشریعة الاسلامیة و مکارمها، بی‌جا، بی‌نا: بی‌چا.
    26. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (بی‌تا). قواعدالاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    27. العوجی، مصطفی (بی‌تا). دروس فی العلم الجنائی، الطبعة الثانیة، لبنان: مؤسسة نوفل.

    ب) منابع عربی

    42. الغزالی، ابوحامد محمدبن محمد (2008). المستصفی من علم الاصول، دراسة و تحقیق الدکتور حمزة‌بن زهیر حافظ، الطبعة الثانیة، مدینه: شرکة المدینة المنورة للطباعة.

    1. قمی، علی‌بن ابراهیم (1378). تفسیر قمی، چ سوم، قم: انتشارات علامه قم.

    44. کیکلدی العلائی، صلاح‌الدین خلیلی (1425 ق). المجموع المذهب فی قواعد المذهب، تحقیق: مجید علی العبیدی و احمد عباس، چ اول، عمّان، دار عمار و مکة المکرمّة، المکتبة المکیّة.

    1. گلپایگانی، سید محمد رضا (1412 ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود، الطبعة الاولی قم: دارالقرآن الکریم.
    2. مکارم شیرازی، ناصر (1418 ق). انوار الفقاهة، کتاب الحدود و التعزیرات، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب.
    3. موسوی خمینی، روح‌الله (1410 ق). البیع، الطبعة الثانیة، قم: اسماعیلیان.
    4. میرعلی، احسان (1430 ق). المقاصد العامة للشریعة الاسلامیه، بین الاصالة و المعاصرة، الطبعة الاولی، دمشق: دارالثقافة للجمیع.
    5. هذلی، یحیی‌بن سعید (1406 ق). الجامع للرایع، الطبعة الثانیة، بیروت: دارالأضواء.
    6. یوبی، محمد سعدبن احمدبن مسعود (1434 ق). مقاصد الشریعة الاسلامی، الطبعة الثالثة، سعودیة: دار ابن‌الجوزی.

     

    References

    1. Abu Zuhra, Muhammad (2002). Penalty and punishments in Islamic jurisprudence. Cairo, Arabic thought, first edition. (in Arabic)
    2. Al-Ansari, Muhammad Ali (1994). The encyclopedia of jurisprudence. Qom, Islamic Thought Complex, First Edition. (in Arabic)
    3. Al-Awji, Mustafa (n.d.). Lessons in the science of crime. Lebanon: Nawfal Foundation, Second Edition. (in Arabic)
    4. Al-Ghazali, Abu Hamid Muhammad bin Muhammad (2008). Mustasfi from the science of principles. Study and research of Dr. Hamza bin Zuhair Hafiz, Medina, Madinah Al-Munawara Company for printing, second edition. (in Arabic)
    5. Alidoost, Abolghasem (2010). Jurisprudence and custom. Tehran, Islamic Culture and Thought, Ch II. (in Persian)
    6. Al-Isfahani, Muhammad (1985). Discover the mourning. Qom, Al-Marashi School, Ch 1. (in Arabic)
    7. Alizadeh, Abdolreza (2009). Social order approach to rights. Tehran, Samat Publications, Ch1. (in Persian)
    8. Al-Khoei, Abu al-Qasim (1990). Lectures on the principles of jurisprudence. Qom, Dar Al-Hadi for Publications, First Edition. (in Arabic)
    9. Al-Khoei, Abu al-Qasim (1991). Theory of intentions under Imam al-Shatibi. Robat, Darulaman. (in Arabic)

    10. Al-Khoei, Abu al-Qasim (1996). Misbah al-Osul. Qom, Davari Bookstore. (in Arabic)

    11. Al-Khorasani (Akhund), Mohammad Kazem (1988). Sufficiency of Principles, Qom, Al-Bayt. (in Arabic)

    12. Allal Fasi (n.d.). Maqased al-sharia va makaremoha, n.p.. (in Arabic)

    13. Allama Hali, Hassan Ibn Yusuf (n.d.). Qavaed al-ahkam. Qom, Islamic Publishing Office. (in Arabic)

    14. Al-Makki Al-Ameli, Muhammad (1994). Rules and benefits, translated by Seyyed Mehdi Salehi, Mashhad, Ferdowsi University, Ch1. (in Persian)

    15. Al-Rahmani, Noor al-Haqq (1985). Islamic Penalties between Prayer and Truth, Islamic Ba'ath Magazine, India, Volume 30, Number 5, 98-63. (in Arabic)

    16. Amadi, Seif al-Din. Rulings on the principles of rulings. Beirut, Scientific Library. (in Arabic)

    17. Ameli, Hurr (1983). Shiite means. Beirut, Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi, Third Edition. (in Arabic)

    18. Amerinia, Mohammad Baqir; Jamadi, Ali (2018). Invoking the spirit of the law in litigation. Journal of Legal Studies, Shiraz University, Volume 9, Number 1, 50-23. (in Persian)

    19. Bahrani, Yusuf (1985). Al-Hadaiq Al-Nadhara, Qom, Islamic Publications Office, First Edition. (in Arabic)

    20. Duff, Antony (2013). Theories of Criminal Law, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Available at:http://plato.stanford.edu/ archives/sum2013/entries/criminal-law. (in English)

    21. Fallahi, Ahmad (2014). Criminal investigation of apostasy. Studies of Islamic jurisprudence and law, Volume 5, Number 9, 134-115. (in Persian)

    22. Golpayegani, Seyed Mohammad Reza (1991).Al-dorr al-manzood fi ahkame al-hodod, Qom, Dar al-Quran al-Karim, first edition. (in Arabic)

    23. Haeri, Abdul Karim (unpublishe), D0rar-al-favaed, Qom, published by Mohammad Mo'men Qomi. (in Arabic)

    24. Halli, Hassan Ibn Yusuf (1996). Commentary of the teachers. Tehran, Ministry of Culture, First Edition. (in Arabic)

    25. Hassani, Ismail (2005). The purposes of Shari'a from the point of view of Ibn Ashur. Translated by Mehdi Mehrizi, Tehran, Sahifa Kherad, Ch. (in Persian)

    26. Hazli, Yahya bin Saeed (1986). Comprehensive for the public. Beirut, Dar Al-Azwa, Second Printing. (in Arabic)

    27. Ibn Idris, Mansour (1989). Al-Sarawi Al-Hawi. Qom, Islamic Publications, Second Printing. (in Arabic)

    28. Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (1368).sahifeh noor,  Tehran,may God have mercy on him) publications. (in Persian)

    29. Jamil, Saliba (1990). Philosophical culture. Translated by Manouchehr Sanei Darreh Bidi, Tehran, Hekmat Publications, Ch III. (in Persian)

    30. Javadi Amoli, Abdullah (2000), Thematic Interpretation of the Holy Quran, Nature in the Quran. Qom, Esraa Publications, Ch1. (in Persian)

    31. Jovini, Abu al-Ma'ali (1980), al-borhan, Cairo, Dar al-Ansar, second obedience. (in Arabic)

    32. Kennard, K. (1989). The Victims Veto: A way to Increase Victim Impact on Criminal Case Dispositions, California Law Review, 77 (2), 417-450. (in English)

    33. Kikldi Al-Alai, Salahuddin Khalili (2004). The totality of religion in the rules of religion. Research: Majid Ali Al-Obaidi and Ahmad Abbas, Amman, Dar Ammar and Makkah, Makkah Library, Ch1. (in Arabic)

    34. Makarem Shirazi, Nasser (1997). Anwar al-Fiqh, the book of limits and punishments. Qom, Imam Ali Ibn Abitaleb School. (in Arabic)

    35. Mir Ali, Ehsan (2009). Public destinations for Islamic law, between the original and the contemporary. Damascus, Dar al-Thaqafah for all, first edition. (in Arabic)

    36. Montazeri, Hossein Ali (2009). Islamic licenses and human rights. Qom, Purple of Knowledge, Ch. (in Persian)

    37. Mousavi Khomeini, Ruhollah (1989). al-bei. Qom, Ismailis, second edition. (in Arabic)

    38. Pfeiffer, C., Windzio, M. and Kleimann, M. (2005). Media use and its impacts on crime perception, sentencing attitudes and crime policy. European Journal of Criminology, 2(3), 259-285. (in English)

    39. Qomi, Ali Ibn Ibrahim (1958). Interpretation of Qomi. Qom, Allameh Qom Publications, Ch III. (in Arabic)

    40. Rahmani, Mohammad (2004). Recognition of the rulings issued by the infallibles. Qom, Book Garden, Ch1. (in Persian)

    41. Saadi Al-Hiti, Abdul Hakim Abdul Rahman (1406). Topic issues in comparison. Beirut, Dar al-Bashir al-Islamiya, first edition. (in Arabic)

    42. Saadi, Abdul Hakim (1986). Discussions of the cause in comparison with the fundamentalists. Beirut, Dar al-Bashair, first edition. (in Arabic)

    43. Salamah, Ma'mun Muhammad (1979). The law of punishments of the general section. Egypt, Dar al-Fikr al-Arabi. (in Arabic)

    44. Shafiee Sarvestani, Ebrahim and others (1998). The law of diyat and the requirements of time. Tehran, Presidential Strategic Research Center, Ch1. (in Persian)

    45. Sobhani, Jafar (1986). Sources of Islamic jurisprudence, Beirut, Dar Al-Azwa ', third edition. (in Arabic)

    46. Sobhani, Jafar (1998). Forough Eternity. Qom, Islamic Propaganda Office, Ch II. (in Persian)

    47. Soleimani, Morteza; Soleimani, Yaser (2015). Investigating the invasion of privacy in intelligence-security activities within the framework of jurisprudential principles and rules. New Exploration in Jurisprudence, Year 21, Number 4, 53-35. (in Persian)

    48. Stephanie, Gaston, Georges Lavoisier and Bernard Bullock (1998). General criminal law. Translated by Hassan Dadban, Tehran, Allameh Tabatabaei University, Vol 1. (in Persian)

    49. Tabatabai, Seyed Ali (1984). Riyadh Matters. Qom, Al-Bayt, first edition. (in Arabic)

    50. Tusi (Sheikh) (1946). Tahdhib al-Ahkam. Beirut, Islamic Library. (in Arabic)

    51. Tusi (Sheikh) (1967). Prolonged in the jurisprudence of the Imam. Tehran, Mortazavi Library for the Revival of Al-Jaafari Works, Second Edition. (in Arabic)

    52. Yubi, Muhammad Sa'd ibn Ahmad ibn Mas'ud (2013). Intentions of Islamic Sharia. Saudi Arabia, Dar Ibn Al-Jawzi, Third Edition. (in Arabic)

    53. Zahili, Wahba (2000). Principles of Islamic jurisprudence. Beirut, Dar al-Fikr al-Maasir, second obedience. (in Arabic)