سقوط حد سرقت در صورت نبود عضو متعلق قطع در فقه شیعه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری، فقه و حقوق جزا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه الهیات، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

یکی از مجازات‌ها در حد سرقت، قطع عضو است. از موضوعات مهم در این زمینه، چگونگی اجرای مجازات سارقانی خواهد بود که دارای محل اقامۀ حد نیستند. پرسش بنیادین این است که آیا در صورت نبود عضو متعلق قطع، حد سرقت منتفی خواهد شد؟ گروهی از فقیهان، به قطع عضو دیگر گرایش پیدا کرده‌اند؛ البته در این مسئله که چه عضوی باید قطع شود، دیدگاه‌ها گوناگون است. در مقابل، بیشتر فقیهان چنین دیدگاهی را نپذیرفته‌اند و به‌طور مفصل به آنها پاسخ گفته‌اند. از دید این گروه، با انتفای موضوع حکم، خود حکم نیز منتفی می‌شود و مجازات حد (قطع) در چنین مسئله‌ای ساقط خواهد بود و به عضو دیگر انتقال نمی‌یابد. در نوشتار پیش‌رو تلاش شده است که دیدگاه‌های فقیهان و مبانی آنها دربارۀ این مسئله واکاویده و ارزیابی شوند. نخست فرضی بررسی خواهد شد که سارق در هنگام سرقت، دارای عضو متعلق قطع است، ولی پس از سرقت و پیش از اقامۀ حد، فاقد این عضو می‌شود و سپس به فرضی که سارق در هنگام سرقت، فاقد عضو متعلق قطع است، پرداخته خواهد شد؛ تا از این رهگذر قضاوت صحیحی میان آرای مختلف فقیهان ارائه شود و در پایان قانون‌ها در این ‌زمینه، مطرح و پیشنهادهایی نیز ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cancellation of Hadd Punishment in the Absence of the Thief’s Body Organ to Be Amputated under Shi'ite Jurisprudence and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Abolfazl 'Alishahi Qal'ehjuqi 1
  • Sohrab Bahadori 2
  • Abdollah Bahmanpuri 3
1 Associate Professor, Department of Theology, Farhangian University, Tehran, Iran
2 Ph.D Student of Jurisprudence and Criminal Law, Kharazmi University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of theology, yasouj University, Yasouj, Iran
چکیده [English]

One of the punishments for theft is amputation and one of the important issues in this regard is how to execute the punishment of thieves who do not have the organ to be amputated. The fundamental question is whether the absence of the organ to be amputated causes the theft punishment to become cancelled? A group of jurists have tended to amputate another organ; however, there are different views on which organ should be amputated. On the contrary, most of the jurists have not accepted such a view and have argued about them in detail. From the point of view of this group, the cancellation of the subject of the sentence cancels the sentence itself and the hadd punishment (amputation) in such cases rather than becoming applicable to another organ. The present paper attempts to study and evaluate the views of jurists and their principles on this issue. First, it is hypothesized that the thief has the organ to be amputated at the time of the robbery, but after the robbery and before the hadd is executed, he loses that organ, and then it is hypothesized that the thief does not have the organ to be amputated at the time of the robbery. In this way, a correct judgment can be presented among the different opinions of the jurists. Finally, the laws in this regard are discussed and some suggestions are presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Theft
  • Organ
  • Amputation
  • Cancellation of Hadd
  • Ta'zir
  1. ـ قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.

    1. ابن‌بابویه، محمدبن علی (1413 ق).من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    2. ابن‌براج طرابلسی، عبدالعزیز (1406 ق). المهذب، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    3. ابن‌حمزه طوسی، محمدبن علی (1408 ق). الوسیلة إلی نیل الفضیلة، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    4. ابن‌سعید حلی، یحیی‌بن سعید (1405 ق). الجامع للشرائع، چ اول، قم: مؤسّسة سیدالشهداء العلمیة.
    5. ابن‌فهد حلی، احمدبن محمد (1410 ق). المقتصر من شرح المختصر، چ اول، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    6. ــــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    7. ابن‌قطان حلی، محمدبن شجاع (1424 ق).معالم الدین فی فقه آل یاسین، چ اول، قم: مؤسّسۀ امام صادق(ع).
    8. تبریزی، جوادبن علی (1417 ق) أسس الحدود و التعزیرات، چ اول، قم: دفتر مؤلف.
    9. ترحینی عاملی، سید محمد حسین (1427 ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، چ چهارم، قم: دارالفقه للطباعة و النشر.
    10. حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشرعیة، چ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    11. حسینی روحانی قمی، سید صادق (1412 ق). فقه الصادق علیه السلام، چ اول، قم: دارالکتاب ـ مدرسۀ امام صادق(ع).
    12. حسینی شیرازی، سید صادق (1425 ق). التعلیقات علی شرائع الإسلام، چ ششم، قم: انتشارات استقلال.
    13. سبزواری، سید عبدالأعلی (1413 ق). مهذّب الأحکام، چ چهارم، قم: مؤسّسۀ المنار.
    14. سیوری حلی، مقدادبن عبدالله (1404 ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    15. شکری، رضا؛ قادر، سیروس (1384). قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، چ چهارم، تهران: نشر مهاجر.
    16. شهید اول، محمدبن مکی (1414 ق). غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، چ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    17. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی (1414 ق).حاشیة الإرشاد، چ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
    18. ـــــــــــــــــــــــــــ (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چ اول، قم: کتابفروشی داوری.
    19. ـــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، چ اول، قم: مؤسّسة المعارف الإسلامیة.
    20. طباطبایی، سید علی‌بن محمد (1418 ق). ریاض المسائل، قم: مؤسّسۀ آل‌البیت(ع).
    21. طوسی، محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة، چ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    22. ــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، چ دوم، بیروت ـ لبنان: دارالکتاب العربی.
    23. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    24. علامه حلی، حسن‌بن یوسف (1410 ق). إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    25. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چ اول قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    26. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420 ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، چ اول، قم: مؤسّسۀ امام صادق(ع).
    27. علیشاهی، ابوالفضل (۱۳۹۰). مفهوم و حجیت مذاق شریعت در فرایند استنباط احکام فقهی، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.
    28. فاضل آبی، حسن‌بن ابی‌طالب (1417 ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، چ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    29. فاضل صیمری، مفلح‌بن حسن (1420 ق). غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، چ اول، بیروت: دارالهادی.
    30. فاضل لنکرانی، محمد موحدی (1422 ق).تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الحدود، چ اول، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
    31. فاضل هندی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    32. فخرالمحققین حلی، محمدبن حسن (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چ اول، قم: مؤسّسۀ اسماعیلیان.
    33. فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرائع، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
    34. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    35. کیدری، محمدبن حسین (1416 ق). إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، چ اول، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
    36. محقق حلی، جعفربن حسن (1408 ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    37. ـــــــــــــــــــــــــ (۱۴۰۳ ق). معارج الاصول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت(ع).
    38. مقدس اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، چ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    39. موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1427 ق). فقه الحدود و التعزیرات، چ دوم، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمت‌الله.
    40. موسوی خمینی، سید روح‌اللّه (بی‌تا). تحریر الوسیلة، چ اول، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
    41. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1410 ق).تکملة المنهاج، چ بیست‌وهشتم، قم: نشر مدینة العلم.
    42. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1422 ق). مبانی تکملة المنهاج، چ اول، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    43. ـــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا).منهاج الصالحین، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
    44. موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1412 ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود، جلد 3، چ اول، قم: دارالقرآن الکریم.
    45. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). تقریرات الحدود والتعزیرات، جلد 1، نسخۀ خطی، بی‌جا، بی‌نا.
    46. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.

    References

    - Holly Quran

    1. Alishahi, A. (2011(. The consept and credibility of religion Manner in the process of figh dictums deduction, Qom: Bustan- e Ketab. (in Persian).
    2. Allameh Helli. H. (1989). Ershad al-azhan. Qom: Office of Islamic Publications. (in Arabic).
    3. Allameh Helli. H. (1992). Ghawaed al-AlAhkam. Daftar Entesharat Eslami. (in Arabic).
    4. Allameh Helli. H. (1999). Tahrir al-ahkam, Qom: Institute of Imam Sadeq.. (in Arabic).
    5. Faiz Kashani, M. (n.d). Mafatih Al- sharayee, Qom, Entesharat ketabkhane Marashai Najafi. (in Arabic)
    6. Fakhr al-Muhaqiqin Heli. M. (1967), Ayzah al-Fawaeid, Qom: Esma'eilian.. (in Arabic).
    7. Fazel Abi. H. (1996). Kashf Al- Romoz Fi Sharh Mokhtasar Al Nafei. Qom: Daftar Entesharat Eslami. (in Arabic).
    8. Fazel Hindi. M. (1995). Kashf al-letham an qawa'ed al-ahkam. Qom: Institute of Islamic Publications.. (in Arabic).
    9. Fazel Lankarani. M. (2001). Tafsil Al- Sharia Fi Sharh Tahrir Al- Vasila, Qom: Markaz Figh Aemmah Athar.. (in Arabic).
    10. Fazel Saymori, M. (1999). Ghayat al- Moram Fi Sharh Sharaee Al- Eslam. Beyrut, Dar al- Hadi.. (in Arabic).
    11. Helli, Y. (1984). Al Jamei lesharaei, Qom: Moassese Sayyid al-Shuhada. (in Arabic)
    12. Hor Ameli, M. (1988). Vasael Alshia, Qom, Alalbeit Institute. (in Arabic).
    13. Hosseini Rohan, S. (1991). Figh Al- Sadegh, Qom: Dar Alketab- Madreseh imam Al- Sadegh.  (in Arabic).
    14. Hosseini Shirazi, S. (2004). Al- Taelighat Ala Sharaei Al- Islam. Qom: Entesharat Esteghlal. (in Arabic).
    15. Ibn Babawayh, A. (1992). Man La Yahduruhu al-Faqih, Qom: Daftar. Entesharat Eslami. (in Arabic)
    16. Ibn Baraj Tripoli, A. (1985), al-Mohazab, Qom: Daftar. Entesharat Eslami. (in Arabic)
    17. Ibn Fahd Helli, A. (1986). Al- Mohazab Al- Barei Fi Shaeh Al- mokhtasar Al- Nafei, Qom: Daftar Entesharat Eslami. (in Arabic)
    18. Ibn Fahd Helli, A. (1989). Al- Moghtasar Men Sharh Al- Mokhtasar. Mashahad: Majma Bohoos Al-Islamiyah. (in Arabic)
    19. Ibn Ghatan Helli. M. (2001). Maalem Al- Din Fi Fegh Al Yasin. Qom. Moassese Imam Al- Sadegh. (in Arabic)
    20. Ibn Ḥamza Ṭūsī, M. (1987). al-Wasila 'ila nayl al-fadila, Qom, Entesharat ketabkhane Marashai Najafi. (in Arabic)
    21. Kaydari. M. (1995). Esbah Al- Shia Be Mesbah Al- Sharia. Qom: Moassese Imam Al- Sadegh. (in Arabic)
    22. Koleini. M. (1987). Alkafi. Tehran: Dar al-kutub al-Islamia. (in Arabic).
    23. Moghadas Ardebili, A. (1983). Majma al-faydah wa al-Burhan, Qom, Islamic Publications Office. (In Arabic)
    24. Mohaghegh Helli. J. (1983). Maarej Al Osul, Qom: Alalbeit Institute.. (In Arabic)
    25. Mohaghegh Helli. J. (1987). Sharaye al-Islam fi masael al-halaal va al-haram. Qom: Esmaeilian Institute. (In Arabic)
    26. Mosavi Ardebili. A. (2006). Figh al. hodud va al- Taazirat, Qom: moassese Alnashr lejamea Al- Mofid. (In Arabic)
    27. Mosavi Golpayegani, M. (1991). Al-Dor Al-Manzoud, Fi Ahkam al-Hoodood, Qom: Dar Al- Quran Al- Karim. (in Arabic)
    28. Mosavi Golpayegani, M. (n.d). Taghrirat Al- Hodood va- Al-Taazirat. Np.Np. (in Arabic)
    29. Mosavi Khoei, A. (1989). Takmelah al-Minhaj: Qom: Madinah Al- Elm. (in Arabic)
    30. Mosavi Khoei, A. (2001). Mabani Takmelah al-Minhaj: Qom: Al-Imam al-Khooi Institute. (in Arabic)
    31. Mosavi Khoei, A. (n.d). Menhaj Al- Salehin. N.p. n.p. (in Arabic)
    32. Mosavi Khomeini, R. (n.d). Tahrir al-Wasila, Qom, Moassese Matboat Dar Al- Elm. (in Arabic)
    33. Najafi, M. (1984). Jawhir al-kalam fi sharayi al-Islam, Beyrut. Dar Ehyae Al-Torath Al- Arabi. (in Arabic)
    34. Sabzevari, S. A. A. (1992). Muhaddab al-Ahkām., Qom: Al-Manar Institute. (in Arabic).
    35. Sauri Helli. M. (1984). Al- Tanghih Al- Raee. Qom: Entesharat ketabkhane Marashai Najafi. (in Arabic)
    36. Shahīd al-Awwal. M. (1993). Ghayat al-murad Fi Sharh Nkat Al- Ershad. Qom: Daftar Tablighat Islami. (in Arabic)
    37. Shahid Thani, (1992). Masalak al-Afham, Qom: Encyclopedia of Islam. (in Arabic).
    38. Shahid Thani, Z. (1989). al-Rawzah al-bahiyah Fi sharh Al- Lomaa Al- Demashghaa, Qom: Dawari Printing. (in Arabic)
    39. Shahid Thani, Z. (1993). Hashia Al- Ershad. Qom: Daftar Tablighat Islami. (in Arabic)
    40. Shokri, S. Siroos. G. (2005). Islamic Penal Code in the current legal system, Tehran. Nash Mohajer. (In Persian)
    41. Tabatabaei. A. (1980). Al- Nehayah Fi Mojarad Al- Figh va Al- Fatva, Beyrut, Dar Al ketab Al- Arabi. (in Arabic)
    42. Tabatabaei. A. (1997). Riyaz al-masael, Qom: Ahl al-Bayt. (in Arabic)
    43. Tabrizi, J. (1996). Osas Al- Hodud Va Al- Taazirat, Qom: Daftar Moallef. (in Arabic)
    44. Tarhini Ameli, (2006), al-Zobdah al-Faghih fi Sharh al-Rozah al-Bahiah, Qom: Dar al-Fiqh al-Tabaa va al-Nashar. (in Arabic).
    45. Tusi, M. H. (1967). Al-Mabsūt fi Fiqh al-Imamia. Tehran: al-Maktabah al-Mortazaqia li-Ihya al-Athar al-Jafaria. (in Arabic)
    46. Tusi, M. H. (1987). Tahzib al-Ahkam, Tehran, Dar al-kutub al-Islamia. (in Arabic).