کاوشی فقهی در دیۀ ایراد جرح بر نرمۀ گوش با رویکردی انتقادی به قانون مجازات اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار؛ دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

از نظر بسیاری از فقهای امامیه ایراد جراحت بر نرمۀ گوش، چنانچه به سوراخ شدن یا شکاف و پارگی آن منجر شود، دیۀ مقدر دارد، که البته میان ایشان در مقدار آن اختلاف نظر وجود دارد. عده‌ای به یک‌ششم دیۀ کامل و برخی به یک‌هجدهم دیۀ کامل قائل هستند. در نوشتار حاضر، با روشی تحلیلی – توصیفی از طریق تتبع در ادلۀ موجود به این نتیجه رهنمون شدیم که مستند تقدیر دیه در جنایت مورد بحث، برخی روایات و نیز اجماع است که بررسی آنها نشان می‌دهد هیچ‌کدام قابلیت اثبات مقدر بودن دیۀ چنین جراحتی را ندارند، و از این‌رو باید همسو با برخی از معاصران به ارش نظر داد. قانونگذار مجازات اسلامی در سال 1392، طی مادۀ (601) به شکلی ناقص صرفاً پاره کردن نرمۀ گوش را مورد توجه قرار داده و طی اقدام تأمل‌برانگیزی برای آن یک‌نهم دیۀ کامل تعیین کرد، حکمی که هیچ پشتوانۀ فقهی ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Exploration on the Blood Money for Injuring Earlobe: A Critical Approach to Islamic Penal Code

نویسنده [English]

  • Ruhollah Akrami
Assistant Professor at University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

From the viewpoint of many Imamiyya jurisprudents, injuring the earlobe leading to its perforation or tear, has ordained blood money, the amount of which is controversial among them. Some hold that it is one-sixth and some others hold that it is one-eighth of the total blood money. The present paper, using an analytical-descriptive methodology and through investigation into the available evidences, came to the conclusion that the basis for determining blood money in this crime is hadiths as well as consensus. Examination of the documents shows that none of them is capable of proving ordained blood money. Therefore, in consistent with some modern jurisprudents, it should be considered as non-ordained blood money. The Islamic Penal Code, under the Article (601) of 2013, has only considered the earlobe tearing incompletely and surprisingly has determined one-ninth of the total blood money for that, a decision which has no legal support.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Earlobe
  • Blood Money for Injuring Ear
  • Non-Ordained Blood Money
  • Penal Jurisprudence
  • Islamic Penal Code

مراجع

  1. إبن‌أثیر جزری، مبارک‌بن محمد (بی‌تا). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، جلد 2، قم: نشر اسماعیلیان.
  2. ابن‌ادریس حلی، أبوجعفر محمد (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، جلد 3، قم: مؤسسۀ النشرالاسلامی.
  3. ابن‌حمزه طوسی، أبوجعفر محمد‌بن علی (1408 ق). الوسیله إلی نیل الفضیله، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله المرعشی‌النجفی.
  4. إبن‌داوود حلی، تقی‌الدین حسن (1383). رجال، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. إبن‌زهره حسینی حلبی، ابوالمکارم سید عزالدین حمزه‌بن علی (1417 ق). غنیه النزوع إلی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
  6. ابن‌سعید حلی، أبوزکریا نجیب‌الدین یحیی (1405 ق). الجامع للشرایع، قم: مؤسسۀ سیدالشهداء (ع) العلمیه.
  7. إبن‌طی فقعانی، زین‌الدین علی‌بن علی (1418 ق). الدر المنضود فی معرفه صیغ النیات و الایقاعات و العقود، قم: مکتبه الإمام العصر عج العلمیه.
  8. إبن غضائری، أبوالحسین أحمد (بی‌تا). رجال، قم: بی‌نا.
  9. إبن‌منظور افریقی، أبوالفضل جمال‌الدین محمد (1414 ق). لسان العرب، جلد 2 و 12، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
  10. اردبیلی [مقدس]، أحمد‌بن محمد (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشادالأذهان، جلد 14، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  11. بحرانی، یوسف‌بن احمد (1405 ق). الحدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، جلد 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  12. بغدادی [شیخ مفید]، محمدبن محمد (1413 ق). المقنعه، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید ره.
  13. بهبهانی، محمد باقر (1428 ق). حاشیه مجمع الفائده و البرهان، قم: مؤسسۀ العلامه المجدد الوحید البهبهانی.
  14. بهجت، محمد تقی (1426 ق). جامع المسائل، جلد 5، قم: نشر مؤلف.
  15. پژوهشکدۀ شورای نگهبان (1395). قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 همراه با کتاب پنجم در پرتو نظرات شورای نگهبان، تهیه و تنظیم فهیم مصطفی‌زاده، تهران: پژوهشکدۀ شورای نگهبان.
  16. تبریزی، میرزا جواد (1428 ق). تنقیح مبانی الأحکام: کتاب الدیات، قم: دارالصدیقه الشهیده سلام‌الله علیها.
  17. ترحینی عاملی، سید محمد حسین (1427 ق). الزبده الفقهیه فی شرح الروضه البهیه، جلد 9، قم: دارالفقه للطباعه و النشر.
  18. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1410 ق). الصحاح، جلد 1 و 4، بیروت: دارالعلم للملایین.
  19. حسینی روحانی، سید صادق (1412 ق). فقه الصادق علیه‌السلام، جلد 26، قم: دارالکتاب.
  20. حسینی شیرازی، سید محمد (1409 ق). الفقه: کتاب الدیات، جلد 90، بیروت: دارالعلوم.
  21. حسینی عاملی، سید جواد (بی‌تا). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، جلد 1 و 10، بیروت: دارالاحیاءالتراث العربی.
  22. حلی [علامه]،حسن‌بن یوسف (1411 ق). تبصره المتعلمین فی أحکام الدین، تهران: مؤسسۀ چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  23. حلی [علامه]، حسن‌بن یوسف (1381). رجال، نجف: منشورات المطبعه الحیدریه علیه‌السلام.
  24. حلی [علامه]، حسن‌بن یوسف (1413 ق). قواعد الاحکام، جلد 3، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  25. حلی [محقق]، نجم‌الدین جعفربن حسن (1418 ق). مختصر النافع، جلد 2، قم: مؤسسۀ المطبوعات الدینیه.
  26. حمیری، نشوان‌بن سعید (1420 ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، جلد 8، بیروت: دارالفکر المعاصر.
  27. خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، جلد 6، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  28. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن، بیروت -سوریه: دارالعلم - الدارالشامیه.
  29. سبحانی، شیخ جعفر (1391). تقریرات خارج فقه دیات، جلسۀ 27/6/1391.
  30. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام، جلد 29، بی‌جا: دفتر آیت‌الله سبزواری.
  31. سلار دیلمی، حمزه‌بن عبدالعزیز (1404 ق). المراسم العلویه و الأحکام النبویه، قم: منشورات الحرمین.
  32. شریف کاشانی، ملأ حبیب‌الله (1428 ق). منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع: کتاب الطهاره، جلد 2، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  33. صافی گلپایگانی، لطف‌الله (1423 ق). فقه الحج، جلد 3، قم: مؤسسۀ حضرت معصومه سلام‌الله علیها.
  34. صیمری بحرانی، مفلح‌بن حسن (1420 ق). غایه المرام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 4، بیروت: دارالهادی.
  35. طباطبایی، سید علی (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، جلد 2 و 16، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  36. طباطبایی بروجردی، آقا حسین (1426 ق). تبیان الصلاه، جلد 4، قم: گنج عرفان.
  37. طباطبایی بروجردی [بحرالعلوم]، سید محمد مهدی (1405 ق). الفوائد الرجالیه، جلد 1، تهران: مکتبه الصادق علیه‌السلام.
  38. طباطبایی‌حکیم، سید محسن (1415 ق)، منهاج‌الصالحین، جلد 3، بیروت: دارالصفوه.
  39. طوسی [شیخ]، محمدبن حسن [الف] (1407 ق). تهذیب الأحکام، جلد 10، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  40. ـــــــــــــــــــــــــــــ [ب] (1407 ق). الخلاف، جلد 5، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  41. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1427 ق). رجال، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  42. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  43. عاملی [شهید اول]، ابوعبدالله محمد‌بن مکی (1410 ق). اللمعه الدمشقیه فی فقه الإمامیه، بیروت: دارالتراث الدار الإسلامیه.
  44. عاملی [شهید ثانی]، زین‌الدین‌بن علی (1413 ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، جلد 15، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
  45. عاملی (شیخ حر)، محمد‌بن حسن (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 29، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  46. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1412 ق). هدایه الأمه إلی أحکام الأئمه، جلد 8، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیه.
  47. فاضل اصفهانی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، جلد 11، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  48. فاضل لنکرانی، محمد [الف] (1418 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: الحج، جلد 4، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم‌السلام.
  49. ـــــــــــــــــــــ [ب] (1418 ق). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: الدیات، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم‌السلام.
  50. فیاض، محمد اسحاق (بی‌تا). منهاج‌الصالحین، جلد 3، بی‌جا: بی‌نا.
  51. فیض کاشانی، ملا محمد محسن (1406 ق). الوافی، جلد 13، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علی (ع).
  52. قطان حلی، شمس‌الدین محمد (1424 ق). معالم‌الدین فی فقه آل یاسین، جلد 2، قم: مؤسسۀ الإمام الصادق علیه‌السلام.
  53. کاشف الغطاء نجفی، أحمدبن علی (1423 ق). سفینه النجاه و مشکاه الهدی و مصباح السعادات، جلد 3، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
  54. کاشف الغطاء نجفی، جعفر‌بن خضر (بی‌تا). شرح طهاره قواعد الأحکام، نجف: مؤسسۀ کاشف الغطاء.
  55. کلینی، ابوجعفر محمد‌بن یعقوب (1429 ق). کافی، جلد 14، قم: دارالحدیث للطباعه و النشر.
  56. کیدری، قطب‌الدین (1416 ق). إصباح الشیعه بمصباح الشریعه، قم: مؤسسه الإمام الصادق (ع).
  57. مجلسی [علامه]، محمد باقر (1406 ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، جلد 16، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله المرعشی‌النجفی ره.
  58. مدنی کاشانی، سید رضا (1408 ق). کتاب الدیات، جلد 13، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
  59. موسوی خمینی [امام]، سید روح‌الله (بی‌تا). تحریرالوسیله، جلد 2، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
  60. موسوی خویی، سید أبوالقاسم (1410 ق). المعتمد فی شرح المناسک، جلد 3 و 4، قم: منشورات مدرسۀ دارالعلم.
  61. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1422 ق). مبانی تکمله المنهاج، جلد 42، قم: مؤسسۀ إحیاء آثار الإمام الخویی ره.
  62. موسوی گلپایگانی، سید محمد رضا (1409 ق). مجمع المسائل، جلد 3، قم: دارالقرآن الکریم.
  63. نجاشی، أبوالحسن أحمدبن علی (1407 ق). رجال النجاشی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  64. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 41 و 43، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  65. نمازی اصفهانی [شیخ الشریعه]، فتح‌الله (1410 ق). إفاضه القدیر فی أحکام العصیر، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  66. وحید خراسانی، حسین (1428 ق). منهاج‌الصالحین، جلد 3، قم: مدرسۀ امام باقر (ع).
مجله علمی
دوره 14، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 281-305

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 03 بهمن 1395
  • تاریخ بازنگری: 25 فروردین 1396
  • تاریخ پذیرش: 19 فروردین 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار