پیشگیری اولیه از جرایم زیست‌محیطی در آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی

2 استادیار؛ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

قرآن کریم برای پیشگیری از جرایم زیست‌محیطی آموزه‌های ارزشمندی دارد که توسل و به‌کارگیری آنها در پرتو مدل پیشگیری اولیه می‌تواند نقشی ارزنده را در پیشگیری از این جرایم ایفا کند. در مدل پیشگیری اولیه (برخلاف پیشگیری ثانویه و ثالثیه که در آن مشکل و بحران پدیدار شده است) هنوز بحرانی به‌وجود نیامده، از این‌رو اهداف این پیشگیری بر جلوگیری از پدیدار شدن موقعیت‌های آسیب‌زا تمرکز دارند. با نگاهی به قرآن کریم نمایان می‌شود که آموزه‌های قرآنی برای پیشگیری از جرایم زیست‌محیطی در قالب دو رویکرد فردمحور و جامعه‌محور متجلی می‌شوند. در رویکرد فردمحور آموزه‌هایی چون اعتقادات پیشگیرانه (اعتقاد به خداوند و آیه بودن مخلوقات زیست‌محیطی و اعتقاد به فواید طبیعت برای انسان) و آموزه‌های اخلاقی(کنترل درونی احترام به محیط زیست) وجود دارند، حال آنکه در پرتو رویکرد جامعه‌محور می‌توان به نقش آموزه‌های اقتصادی(منع اسراف در زمین و تکلیف به آبادانی آن) و آموزه‌های اجتماعی(عدالت زیست‌محیطی و منع تبعیض در آن) اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Primary Prevention of Environmental Crimes in Quran Doctrines

نویسندگان [English]

  • Asghar Ahmadi 1
  • Qodratollah Khosroshahi 2
  • Mojtaba Mirshekar 1
1 M.A in Criminal Law and Criminology
2 Assistant Professor at University of Esfahan, Iran
چکیده [English]

The Holy Quran has valuable doctrines for prevention of environmental crimes. Adhering to and using them in the light of primary prevention model can play an important role in crime prevention. The primary prevention model (in contrast to the secondary and ternary prevention models which have encountered some problems and crises) no crisis has been created yet. Therefore, the goals of this model focus on the prevention of damaging circumstances. By looking at the Holy Quran, it is made clear that the Quran doctrines reveal two individual-centered and social-centered approaches for the prevention of environmental crimes. The individual-centered approach includes a number of doctrines like preventive beliefs (faith to God, the belief that environmental creatures are signs of God and the belief that the nature has some benefits for human kind) and ethical doctrines (internal control for respecting the environment). While, in the light of social-centered approach, one can refer to role of economical doctrines (prevention of dissipation and lavish on the earth and recommendation for its improvement and flourishing) and social doctrines (environmental justice and prohibition of environmental discrimination).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Environmental Crimes
  • Primary Prevention
  • Individual-Centered Approach
  • Social-Centered Approach
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه (1379). ترجمۀ محمد دشتی، قم: انتشارات فرایض.
صحیفۀ سجادیه (1386). ترجمۀ احمد سپهر خراسانی، تهران: انتشارات اشرفی.
1. احمدبن محمدبن خالد (1371). المحاسن، محقق جلال‌الدین محدث، قم: دارالکتب الاسلامیه.
2. اسماعیلی، عباس و همکاران (1386)، حفاظت محیط زیست در اسلام، مجلۀ دانشکدۀ علوم پزشکی رفسنجان، دورۀ ششم.
3. تقی‌زاده انصاری، مصطفی (1374). حقوق محیط زیست در ایران، تهران: سمت.
4. التمیمی مغربی، قاضی ابی‌طیفه النعمان بین محمد (1411 ق). دعائم الاسلام، بیروت: دارالاضواء.
5. جاهد، محسن (1392). اخلاق حیوانات: رویکردها و نظریه‌ها، فصلنامۀ اخلاق زیستی: شمارۀ 10.
6. حر عاملی، محمدبن الحسن(1389 ق). وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
7. حق‌شناس، محمد؛ ذاکری، سید محمد حسین (1387). جستوجوی مفاهیم اخلاق زیست‌محیطی در آموزه‌های اسلامی، فصلنامۀ اخلاق در علوم فناوری، سال سوم، شمارۀ 1 و 2.
8. خسروشاهی، قدرت‌الله (1393). مراحل سهگانۀ پیشگیری از جرم در آموزه‌های قرآنی، قم و مشهد: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
9. خسروشاهی، قدرت‌الله؛ هاشمی، سارا سادات؛ نجفی اسکندری، علیرضا (1394). معنابخشی به زندگی و مؤلفه‌های تأثیرگذار آن در پیشگیری از جرم از منظر قرآن کریم، آموزه‌های قرآنی، شمارۀ 21.
10. خسروشاهی، قدرت‌الله؛ دانش‌پژوه، مصطفی (بی‌تا). فلسفۀ حقوق، چ هشتم، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
11. رجبی باقرآباد، مصطفی (1393). قرآن، طبیعت و حقوق آن از دو منظر تفسیر فقهی شیعه و سنی، فصلنامۀاخلاق زیستی، سال چهارم، شمارۀ 12.
12. طباطبایی، سید محمد حسین (1360). المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
13. عابدی سروستانی، احمد؛ شاه‌ولی، منصور؛ محقق داماد، سید مصطفی (1386). ماهیت و دیدگاه‌های اخلاق زیست‌محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، سال دوم، شماره‌ 1 و 2.
14. عالی‌پور، حسن (1389). ماهیت حقوقی تروریسم؛ مطالعۀ موردی رویداد غزه، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شمارۀ 2.
15. فرجاد، محمد حسین (1383). آسیب‌شناسی و کجروی‌های اجتماعی، تهران: قوّۀ قضاییه.
16. فهیمی، عزیزالله؛ عرب‌زاده، علی (1391). مبانی فقهی حقوق محیط زیست، پژوهشنامۀ حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شمارۀ 1.
17. فهیمی، عزیزالله؛ مشهدی، علی (1393). اندیشه‌های حقوق محیط زیست، قم: انتشارات دانشگاه قم.
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1394). فقه و محیط زیست، گفت‌وگو با رادیو معارف، به نشانی:
19. فهیمی، عزیزالله (1387). فلسفۀ حقوق محیط زیست آثار آن، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، سال نهم، شمارۀ 3.
20. فغفور مغربی، حمید (1390). مبانیمعرفتشناسانۀاسلامیدرمحیطزیست، فصلنامۀ اخلاق زیستی، سال اول، شمارۀ دوم.
21. فیروزی، مهدی (1384). مبانی حق برخورداری از محیط زیست سالم در قرآن کریم، مجلۀ رواق اندیشه، شمارۀ 42.
22. قرطبی، ابن‌رشد (1405 ق). الجامع لاحکام القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
23. کیس، الکساندر؛ سند، پیتر اچ؛ لانگ، وینفراید (1386). حقوق محیط زیست، جلد 3، ترجمۀ محمد حسین حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
24. گرجی‌فرد، حمید رضا (1392). جرم‌شناسی سبز و جرایم زیست‌محیطی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ حقوق محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی.
25. گسن، رمون (1385). جرم‌شناسی نظری، ترجمۀ مهدی کی‌نیا، چ دوم، تهران: انتشارات مجد.
26. ــــــــــــــ (1370). جرم‌شناسی کاربردی، ترجمۀ مهدی کی‌نیا، تهران، ناشر مؤلف.
27. العاملی، جبلی (1425 ق). حقوق الحیوان فی الاسلام، بیروت: المرکز الاسلامی للدراسات.
28. مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحارالانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
29. محقق داماد، سید مصطفی (1384). محیط زیست طبیعی از دیدگاه حکمت متعالیه، مجلۀ خردنامۀ صدرا، شمارۀ 42.
30. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1390). الهیات محیط زیست (گزارشی از آرمان علامه اقبال لاهوری)، فصلنامۀ اخلاق زیستی، شمارۀ 1.
31. محمدزاده رهنی، محمد رضا (1389). بررسی مبانی فقهی حفاظت از محیط زیست، فصلنامۀ فقه و تاریخ تمدن، سال ششم، شمارۀ 25.
32. مطهری، مرتضی (1374). توحید، تهران: صدرا.
33. نبوی، سیدعبدالحسن؛ شهریاری، مرضیه (1393). دین، اخلاق و محیط زیست، فصلنامۀ انسان و محیط زیست، شمارۀ 29.
34. نجفی ابرندآبادی، علی‌حسین (1391). مباحثی در علوم جنایی، به کوشش شهرام ابراهیمی.
35. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378). پیشگیری از بزهکاری و پلیس محلی، مجلۀ تحقیقات حقوقی، شمارۀ 25 ـ 26.
36. نظری توکلی، سعید (1391). اخلاقزیستیوتبیینبایستگی‌هایحفاظتوبهره‌وریازمنابعآب در راستایآموزه‌هایفقهمحیطزیست، فصلنامۀ اخلاق زیستی، سال دوم، شمارۀ 3.
37. النراقی، احمدبن محمد مهدی (1405 ق). مستند آل شیعه فی احکام الشریعه، قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی.
38. وایت، راب (1394). جرایم زیست‌محیطی فراملی بهسوی جرم‌شناسی جهان بوم، ترجمۀ حمید رضا دانش‌ناری، تهران: نشر روناس.
39. ولد، جرج؛ برنارد، توماس؛ اسنیپس، جفری (1380). جرم‌شناسی نظری، ترجمۀ علی شجاعی، تهران: سمت.