اثبات حکم با قاعدۀ لاضرر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار؛ پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد فقه و حقوق اقتصادی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

قاعدة لاضرر از مهم‌ترین قواعد فقهی است که در جمیع ابواب فقه کاربرد دارد. در اینکه از طریق این قاعده می‌توان احکام ضرری را رفع کرد، تردیدی وجود ندارد؛ اما اگر از نبود حکمی ضرری محقق شود، این اختلاف وجود دارد که آیا می‌توان با استناد به این قاعده آن حکم را جعل کرد. لزوم جبران ضرر یک مسئلۀ عقلی است و عقل در این خصوص بین امور وجودی و عدمی تفاوتی نمی‌گذارد. علاوه بر این، با مراجعه به عرف می‌توان فهمید که امور عدمی ضرری نیز باید جبران شوند. دلیل‌های باب لاضرر نیز علاوه بر عمومیت، اطلاق دارند در اینکه هر ضرری باید جبران شود، خواه وجودی و خواه عدمی باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Proving the Judgment by No-Harm Rule

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ali Mohammad Yathrebi 1
  • Javad Mahmudi 2
1 Associate Professor at College of Farabi, University of Tehran, Iran
2 M.A in Jurisprudence and Economic Law, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The juridical no-harm rule is one of the most important Islamic jurisprudential rules, which is applied in all areas of Islamic jurisprudence. There is no doubt that it is possible to eliminate harmful rules by applying this rule. However, if the lack of a rule leads to a loss, there is a disagreement over the matter that whether relying on this rule one can forge the said judgment? The need to compensate for the loss is a rational issue. In this regard, reason does not distinguish between existential and non-existential affairs. In addition, by referring to the custom, it can be understood that non-existential harmful matters should also be compensated. The reasons for the no-harm rule, in addition to being general, are absolute in the sense that any damage, whether existential or non-existential, should be compensated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • loss
  • Supremacy of No-Harm Rule
  • Rejection of Judgment
  • Lack of Judgment
  • Proving the Judgment

مراجع

الف) فارسی و عربی
 
1. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1427 ق). کفایة الاصول، چ چهارم، قم: مؤسسۀ آل البیت (ع).
2. ابن‌اثیر، مبارک‌بن ‌محمد (بی‌تا). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، جلد 3، قم: اسماعیلیان.
3. انصاری، مرتضی (1414 ق). رسائل فقهیه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
4.----------- (1424 ق).  فرائد الاصول، جلد 2، چ چهارم، قم: مجمع‌الفکر الاسلامی.
5. ایروانی، باقر (1426 ق). دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة، جلد 1، چ سوم، قم: دارالفقه.
6. بهرامی احمدی، حمید (1377). سوءاستفاده از حق، چ سوم، تهران: اطلاعات.
7. جوهری، اسماعیل‌بن ‌حماد (1410 ق). صحاح، جلد 2، بیروت: دارالعلم للملایین.
8. حسینی سیستانی، سید علی (1414 ق). قاعدة لاضرر و لاضرار، قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
9. حسینی مراغی، میر عبدالفتاح (1417 ق). العناوین، جلد 1، قم: اسلامی.
10. خمینی، سید روح‌الله (1418 ق). تنقیح الاصول، جلد 3، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)‌.
11.------------------------ (1409 ق). رسائل، جلد 1، قم: اسماعیلیان.
12. خوانساری، موسی (1373 ق). منیة الطالب، جلد 1، تهران: المکتبة المحمدیة.
13. زراعت، عباس (1388). قواعد فقه مدنی، تهران: انتشارات جنگل.
14. سبحانی، جعفر (1415 ق). رسائل الاربع، جلد 2، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
15. سنهوری، عبدالرزاق (1998). الوسیط فی شرح القانون المدنی، جلد 1، چ سوم، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
16. شریعت اصفهانی، فتح الله (1410 ق). قاعدة لاضرر، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
17. صدر، سید محمد باقر (1417 ق). بحوث فی علم الاصول، جلد 5، چ پنجم، قم: دائرة المعارف فقه اسلامی.
18. طاهری، حبیب‌الله (1418 ق). حقوق مدنی، جلد 2، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19. طریحی، فخرالدین (1416 ق). مجمع البحرین، جلد 3، چ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
20. عاملی، محمد (1409 ق). وسائل الشیعه، جلد 25، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
21. فاضل تونی، عبدالله (1415 ق). وافیه فی اصول الفقه، چ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
22. کاتوزیان، ناصر (1386). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، جلد 1، چ هشتم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. گرجی، ابوالقاسم (1387). مبانی حقوق اسلامی، تهران: مجد.
24. محقق داماد، سید مصطفی (1383). قواعد فقه، جلد 1، چ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
25. مکارم شیرازی، ناصر (1370). قواعد الفقهیه، جلد 1، چ سوم، قم: مدرسۀ امام علی (ع).
26. موسوی بجنوردی، سید حسن (1419 ق). قواعد الفقهیه، جلد 1، قم: نشر هادی.
27. موسوی بجنوردی، سید محمد (1379). قواعد فقهیه، جلد 1، چ سوم، تهران: مؤسسة عروج.
28. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق). هدایه فی الاصول، جلد 3، قم: مؤسسۀ صاحب الأمر (ع).
29. نراقی، احمد (1417 ق). عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
30. یثربی، سید علی‌محمد (1385). قواعد فقه استدلالی 1، تهران: جهاد دانشگاهی.
 
 
 
 
 
ب) فرانسوی و انگلیسی
 
31.Chafik, Chehata (1952). “La Théorie de l′abus des droit chez les jurisconsultes musulmans” Revue internationale de droit comparé, continuation de Bultin de la société de législation comparée, Vol.4.
32. Gutteridge, H.C (1935). “Abuse of rights” The Cambridge Law Journal, Vol.V, PP.22-45.
33. Josserand, Louis (1939). “De l′esprit de droits et de leur relativité. Théorie dite des l′abus de droits” 2éme éd, Paris (Dalloz).
34. Julio Cueto-Rua (1975). “Abuse of Rights” Vol.35 La. L. Rev.
35. Markovitch, Milivoié (1936). “La Théorie de l′abus des droits en droit comparé” Paris.
36. Mmazeaud, Henri (1984). “Lecons de droit civil” 6éme éd, Paris.
37. Ripert, G. et Boulanger, J (1957). “Traitéde droit civil” t. II: Obligations et droits réels, Paris, L.G.D.J.
38. Tunc, A (1972). International encyclopedia of comparative law “Abus de droit” Torts, New York, Oceana,Vol. XI.
مجله علمی
دوره 14، شماره 1
فروردین 1397
صفحه 105-125

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 تیر 1396
  • تاریخ بازنگری: 10 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 19 فروردین 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار