«نماز در معابد اهل کتاب» از نگاه فقه اسلامی دیدگاه‌ها و نظریۀ معیار امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار؛ پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

در فقه اسلامی جواز تصرف، خلو از نجاست و تصویر از جملۀ شرایط مکان نمازگزار محسوب می‌شود؛ برابر رویکرد برخی از فقهیان اهل سنت و شیعه، این شرایط در معابد اهل کتاب مفقود است؛ زیرا از یک سو این اماکن وقف عبادت اهل کتاب و معمولاً دارای تصویر هستند و از سوی دیگر مبنای نسخ شرایع و نجاست اهل کتاب، مانع اعتبار این اماکن برای انتفاع معنوی است؛ از این‌رو اقامۀ نماز در آنها خالی از اشکال نیست. در پژوهۀ حاضر به تقریر و ارزیابی ادله و مستندات این دیدگاه می‌پردازیم و نظر به ضعف آن، دیدگاه جواز را به‌عنوان نظریۀ معیار فقه امامیه در مسئلۀ اقامۀ نماز در معابد اهل کتاب اثبات خواهیم کرد. این نظریه همسوی با رهیافت قرآنی، روایات اهل بیت (ع)، اصول عملیه و رأی مشهور فقیهان امامیه است و کاستی‌های رویکرد منع را ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

"Prayer in the Temples of the People of the Book" from the Perspective of Islamic Jurisprudence: Views and Standard Theory of Imamiyya

نویسنده [English]

  • Ali Rad
Associate Professor at College of Farabi, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

There are some conditions, in Islamic jurisprudence, for the place of prayer including permission of occupation, and exclusion of impurity and images. According to the approaches of a number of Sunni and Shi’ite jurisprudents, the temples of the people of the book lack these conditions; because from the one hand these places are dedicated to the worship of the people of the book, which are usually decorated with some images. On the other hand, the basis for abrogation of religions and impurity of the people of the book invalidates these places to be used for worship. Therefore, there are some problems with performing prayer in these places. The present research discusses and evaluates the evidences and documents of this view and considering its weaknesses, it proves the permissibility view as the standard theory of the Shi’ite jurisprudence for the problem of performing prayer in the temples of the people of the book. This theory is in line with the Quranic approach, the hadiths of the Household of the Prophet (A.S), the practical principles, and the famous opinion of the Shi’ite jurisprudents and lacks the weaknesses of the prohibition approach.                 

کلیدواژه‌ها [English]

  • The People of the Book
  • Temples
  • prayer
  • the Place of Prayer
  • Ritual Purity and Impurity of the People of the Book
  1. ابن‌تیمیة، تقی‌الدین (1408 ق). الفتاوی الکبری، جلد 2، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  2. ابن‌رشد، محمد (1415 ق). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، جلد 1, تحقیق: خالد العطار، بیروت: دارالفکر.
  3. ابن‌عاشور، محمدبن طاهر (بی‌تا).  التحریر و التنویر، جلد 15، قم: نرم‌افزار جامع التفاسیر.
  4. ابن‌عجیبه، احمد (1419 ق). البحر المدید فی تفسیر القرآن المجید، جلد 3، قاهره: حسن عباس زکی.
  5. ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر (1409 ق). تفسیر القرآن العظیم، جلد 5، بیروت: دارالکتب العلمیة.
  6. اردبیلی، احمد (بی‌تا). مجمع الفائده و البرهان، جلد 2، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
  7. انصاری، مرتضی (1415 ق). کتاب الصلاة، جلد 1، قم: المؤتمر العالمی لمیلاد الشیخ الأنصاری.
  8. آلوسی، محمود (1415 ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، جلد 8، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  9. بحرانی، یوسف (بی‌تا).  الحدائق الناضرة، جلد 1، 5 و 7، تحقیق: محمد تقی الإیروانی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  10. بهایی عاملی، محمد (بی‌تا). الحبل المتین (ط.ق)، قم: انتشارات بصیرتی.
  11. تبریزی، میرزا جواد (1429 ق). تنقیح مبانی العروة (کتاب الطهارة)، جلد 3، بی‌جا: دارالصدیقة الشهیدة (س).
  12. ثعلبی نیشابوری، احمد (1422 ق).  الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، جلد 6، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  13. جوادی، عبدالله (1416 ق). کتاب الصلاة تقریر بحث المحقق الداماد للآملی، جلد 3، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  14. جواهری، محمد حسن (1367). جواهر الکلام، جلد 6 و8، تحقیق: عباس القوچانی، طهران، دارالکتب الإسلامیة.
  15. حر عاملی، محمد (1414 ق). وسائل الشیعة، جلد 5، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  16. حلی، حسن‌بن یوسف (1412 ق). مختلف الشیعة، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  17. ------------------ (1412 ق). منتهی المطلب، ج 1، مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
  18. ------------------ (1420 ق). تحریر الأحکام، ج 1، قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
  19. حیدری، سید کمال (2008). الظن، تحقیق: محمود نعمة الجیاشی، قم: دارفراقد للطباعة و النشر.
  20. خوانساری، احمد (1355). جامع المدارک، جلد 1، طهران: مکتبة الصدوق.
  21. خویی، ابوالقاسم (2005). شرح العروة الوثقی: الصلاة (موسوعة الإمام الخوئی)، جلد 13، تقریر بحث السید الخوئی للبروجردی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الأمام الخویی.
  22. ------------- (1410 ق). شرح العروة الوثقی: الطهارة (موسوعة الإمام الخوئی)، جلد 2، تقریر بحث السید الخوئی للغروی، قم: دارالهادی للمطبوعات.
  23. خویی، ابوالقاسم (1410 ق). کتاب الطهارة، قم: دارالهادی للمطبوعات.
  24. زرکشی، محمد (1416 ق). إعلام الساجد بأحکام المساجد، قاهره: وزارة الاوقاف.
  25. زمانی، محمد حسن (1378). طهارت و نجاست اهل کتاب و مشرکان در فقه اسلامی، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  26. زمخشری، محمود (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 2، بیروت: دارالکتاب العربی.
  27. زیدبن علی (بی‌تا). مسند زیدبن علی، بیروت: منشورات دارمکتبة الحیاة.
  28. سبزواری، سید عبدالأعلی (1413 ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، جلد 5، قم: مکتب آیة الله العظمی السید السبزواری.
  29. سبزواری، محمد باقر (بی‌تا). ذخیرة المعاد (ط.ق)، جلد 1، قم: مؤسسة آل البیت (ع).
  30. شاهرودی، محمود (1417 ق). بحوث فی علم الأصول، جلد 4، تقریر بحث السید محمد باقر الصدر، قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.
  31. صدر، محمد باقر (1391 ق). شرح العروة الوثقی، جلد 4، نجف اشرف: مطبعة الآداب.
  32. صدوق، محمد (بی‌تا). کتاب من لایحضره الفقیه، جلد 1، تحقیق: علی اکبر الغفاری، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
  33. طباطبایی، محمد حسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 13، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
  34. طوسی، محمد (1387 ق). المبسوط، جلد 1، طهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء آثار الجعفریة.
  35. ------------ (1364). تهذیب الأحکام، جلد 2، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
  36. ------------ (1414 ق). الأمالی، جلد 1، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم: دارالثقافة.
  37. عاملی، زین‌الدین‌بن علی (1380). روض الجنان فی شرح ارشاد الأذهان (ط.ج)، جلد 2، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  38. عاملی، سید محمد (1410 ق). مدارک الأحکام، جلد 3، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  39. عاملی، سید محمد جواد (1421 ق). مفتاح الکرامة، ج 6، تحقیق و تعلیق: الشیخ محمد باقر الخالصی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
  40. فضل‌الله، سید محمد حسین (1419 ق). تفسیر من وحی القرآن، جلد 14، بیروت: دارالملاک.
  41. ------------------- (1401 ق). الوافی، جلد 7، اصفهان: مکتبة الامام أمیرالمؤمنین علی (ع) العامة.
  42. قمی مشهدی، محمد (1366ش). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، جلد 7، طهران: وزارة الثقافة والارشاد الاسلامی.
  43. کرکی، علی‌بن حسین (1408 ق). جامع المقاصد، جلد 2، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  44. کلینی، محمد‌بن ‌یعقوب (1365). الکافی، جلد 3، تصحیح علی‌أکبر الغفاری، طهران: دارالکتب الإسلامیة.
  45. لنگرودی، محمد حسن (1376). لب اللباب فی طهارة أهل الکتاب، قم: مؤسسة انصاریان.
  46. مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحار الأنوار، جلد 80، تحقیق إبراهیم المیانجی، محمد الباقر البهبودی، بیروت: دارإلاحیاء التراث العربی.
  47. مجلسی، محمد تقی (بی‌تا). روضة المتقین، جلد 2، طهران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور.
  48. --------------- (1414 ق). لوامع صاحبقرانی (شرح من لایحضره)، قم: کتابفروشی اسماعیلیان.
  49. مغنیه، محمد جواد (1421 ق). فقه الإمام جعفر الصادق (ع)، جلد 1، قم: مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر.
  50. مکارم شیرازی، ناصر (1421 ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، جلد 18، قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب (ع).
  51. ------------- (1374). تفسیر نمونه، جلد 9، تهران: انتشارات دارالکتب الإسلامیة.
  52. مکی العاملی، محمد‌بن جمال‌الدین (1419 ق). ذکری الشیعة فی أحکام الشریعة، ج 3، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  53. نراقی، احمد (1415 ق). مستند الشیعة، جلد 4، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).
  54. همدانی، آقا رضا (1420 ق). حاشیة کتاب المکاسب، تحقیق محمد رضا الانصاری القمی، قم: بی‌نا.
  55. ------------ (1417 ق). مصباح الفقیه، جلد 11، تحقیق محمد الباقری، نور علی النوری، محمد المیرزائی، قم: المؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث.
  1. بلخی، مقاتل‌بن سلیمان (1423 ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان، جلد 2، چ اول، بیروت: دارالإحیاء التراث.
  1. سبزواری نجفی، محمد (بی‌تا). إرشاد الأذهان إلی تفسیر القرآن، جلد 1: دارالتعارف للمطبوعات.
  1. فراء، یحیی‌بن زیاد (بی‌تا). معانی القرآن، جلد 2، مصر: دارالمصریه.
  1. فیض کاشانی، ملا محسن (1415 ق). تفسیر الصافی، جلد 3، تهران: مکتبه الصدر.
  1. مغنیه، محمد جواد (1424 ق). تفسیر الکاشف، جلد 5، تهران: دارالکتب الإسلامیة.