مبانی فقهی مدیریت خطر در مقابله با بزهکاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران

2 دانشیار؛ پردیس فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در رویارویی با پدیدۀ بزهکاری دو رویکرد اساسی متصور است، یکی رویکرد ارزش‌محور که تعیین رفتار مجرمانه و واکنش در قبال آن را بر اساس ارزش‌های جامعه به‌طور جزمی پیش‌بینی می‌کند و اجرای آن را در هر شرایط و به هر قیمتی لازم و مفید می‌داند و دوم رویکرد مدیریت خطر یا به تعبیری ریسک که به‌جای نگاه صرفاً هنجاری و ارزشی معتقد است باید جرم را به‌عنوان یک پدیدۀ اجتماعی (که ساختار جامعه اصلی‌ترین عامل آن است) پذیرفت و مدیریت کرد. بر اساس نظریۀ مدیریت ریسک چه‌بسا در مواردی باید برای اجتناب از رفتارهای پرخطر، رفتارهای با خطر کمتر را جرم‌زدایی کرد که گاهی این امر با نگاه هنجاری همسو نیست. سیاست جنایی بر اساس این نظریه بر برخی مبانی و اصول فقه امامیه منطبق است که باید بررسی شوند. مباحثی مانند قاعدۀ اهم و مهم، دفع افسد به فاسد و امثال آنها شاید به‌عنوان اصلی‌ترین مبانی این رویکرد، باب سخن جدیدی در سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Principles of Risk Management Theory against Criminality

نویسندگان [English]

  • Mas’ud Heidari 1
  • Seyyed Mahmud Mirkhalili 2
1 Assistant Professor at Islamic Azad University, Esfahan (Khorasgan) Branch, Iran
2 Associate Professor at College of Farabi, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

There are two basic approaches for dealing with crime. The first one is a value-based approach that foresees the determination of the criminal behavior and reactions against it based on the values of the society in a dogmatic way and considers it necessary and useful to exercise it in any conditions and at any cost. The second approach is the risk management that instead of looking at the norms and values only, believes that the crime must be accepted and managed as a social phenomenon with the social structure as its most principal factor. According to the Risk Management Theory, perhaps in some cases one should decriminalize behaviors with a lower risk to prevent from highly risky behaviors. Sometimes this is not consistent with the normal view. According to this theory, criminal policy matches with some principles of Shi’a jurisprudence that deserves examining. Matters like the most important and important rule, preventing from the worst thing by doing a bad thing, and so forth can open new horizons in the area of the criminal policy of Islamic Republic of Iran.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • risk management
  • criminality
  • Islamic Criminal Policy
  • jurisprudence
  • Opportunity
  • risk
  1. قرآن کریم (1386) .ترجمة علی مشکینی، قم:ا الهادی.

    نهجالبلاغه (1398 ق) .تحقیق شیخ محمد عبده، بیروت: دارالمعرفه.

    1. ابرین، مارتین، و یار، مجید (1394) .جرم‌شناسی مفاهیم کلیدی، ترجمه سید محمود میرخلیلی و جلال الدین حسانی، تهران: انتشارات بهنامی.
    2. ابن‌بابویه، ابی‌جعفر محمدبن ‌علی (شیخ ‌صدوق) (1410 ق). من لایحضره الفقیه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    3. ابن‌قدامه، عبداللَّه‌بن احمد و محمدبن‌ احمد (1404 ق). المغنی و شرح الکبیر، بیروت: دارالفکر.
    4. ابن منظور (1416 ق). لسان العرب، 20 جلد، چ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    5. ابن نجیم، زین‌الدین‌بن ابراهیم (بی‌تا). البحر الحدائق، القاهره: دارالکتب الاسلامی.
    6. الاصفهانی، بهاء‌الدّین محمّد (فاضل هندی) (1405 ق). کشف اللثام، قم: مکتبة آیت‌اللّه العظمی المرعشی النجفی.
    7. انصاری، محمد علی (1424 ق). الموسوعة الفقهیه المیسره، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    8. انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن، تهران: چاپخانة مهارت.
    9. آخوند خراسانی، محمد کاظم (1413 ق). منتهی الدرایة فی توضیح، شارح محمد جعفر جزایری، بی‌جا: مؤسسه دارالکتاب (الجزایری).
    10. پارکر، جرج (1378). مدیریت مالی و ابعاد مدیریت ریسک، تعریف و کاربرد آن در سازمان‌های مالی، ترجمۀ علی پارسائیان، مجلۀ تحقیقات مالی، سال چهارم، شمارۀ 13 و 14: 125 تا 144.
    11. جهانخانی علی، پارسائیان علی (1375). فرهنگ اصطلاحات مالی، تهران: مؤسسة مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
    12. حرانی، ابومحمد حسن (۱۳۶۳). تحف العقول، قم: نشر غفاری.
    13. حلی، فخر المحققین، محمد‌بن حسن‌بن یوسف (1387). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
    14. حلی، طالب محمد‌بن الحسن‌بن یوسف‌بن المطهر (بی‌تا). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، مؤسسۀ تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع).
    15. خمینی، سید روح‌الله (1418 ق). الاجتهاد و التقلید، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    16. --------------- (1388). صحیفۀ نور، تهران: سازمان اسناد و مدارک انقلاب اسلامی وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی.
    17. خویی، ابوالقاسم (1416 ق). صراط النجاه فی اجوبه الاستفتائات، قم: نشر برگزیده.
    18. ------------- (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    19. --------------- (1423 ق). مصباح الفقاهة، بیروت: دارالهادی.
    20. راعی، رضا؛ سعیدی، علی (1385) مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک، تهران: سمت.
    21. ریموند پی نوو (1392). مدیریت مالی، ترجمة علی جهانخانی و علی پارسیان، تهران: سمت.
    22. الامام شافعی (1403 ق). کتاب الام، بیروت: انتشارات دارالفکر.
    23. شهید ثانی، زین‌الدین جبعی العاملی (1268 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 2، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
    24. صدر، سید محمد باقر (1425 ق). اقتصادنا، قم: بوستان کتاب.
    25. ----------------- (۱۴۰۵ ق). دروس فی علم الأصول، بیروت: دارالمنتظر.
    26. صدوق، محمد‌بن ‌علی (1362). الخصال، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    27. طباطبایی، سید علی (1404 ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل فی شرح مختصرالنافع، قم: مؤسسة آل‌البیت.
    28. --------------- (1404 ق). ریاض المسائل، قم: آل البیت.
    29.  
    30. طباطبایی، محمد حسین (1417 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    31. الطوسی، ابوجعفر (1428 ق). اللمبسوط، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
    32. _________ (1417 ق). الخلاف، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
    33. ـــــــــــــــ (1401 ق). تهذیب الاحکام، بیروت: دارالتعارف.
    34. عاملی، حسن‌بن زین‌الدین (بی‌تا). معالم الاصول، تهران: نشر قدس.
    35. عباس‌نژاد، محسن و همکاران (1385). پژوهشی در قرآن و حقوق، مشهد: مؤسسة انتشاراتی بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.
    36. غزالی محمد‌بن محمد (۱۳۵۱). احیاء علوم الدین، ترجمۀ مٌوید‌الدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
    37. فرهنگ، منوچهر (1384). فرهنگ علوم اقتصادی، تهران: نشر آسیم.
    38. القرشی، محمدبن احمد (ابن‌اخوه) (1408 ق). معالم القربه فی احکام الحسبه، تحقیق محمد محمود شعبان و صدیق احمد عیسی المطیعی، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
    39. کاووسی برومند، علی اصغر (بی‌تا). فرهنگ جیبی انگلیسی به فارسی، کتابفروشی اسلامیه.
    40. کلینی، محمدبن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    41. ماری، فیلیپ (1394) کیفر و مدیریت خطرها: بهسوی عدالتی محاسبه‌گر در اروپا، ترجمۀ کاشفی اسماعیل‌زاده، مجلۀ حقوقی دادگستری، شماره‌های 83 – 84.
    42. مجلسی، محمد باقر (1403 ق). بحارالانوار، چ سوم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    43. محقق اردبیلی، احمدبن محمد (بی‌تا). زبدة‌البیان فی احکام القرآن، تهران: انتشارات مرتضوی.
    44. محمدی، ابوالحسن (1391). قواعد فقه، تهران: نشر میزان.
    45. مدنی، سید جلال‌الدین (1376). مبانی کلیات حقوق، تهران: نشر همراه.
    46. مظفر، محمد رضا (1430 ق). اصول الفقه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    47. نجفی، محمد حسن (1981). جواهر الکلام، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    48. نخعی آغمیونی، منیژه؛ نجارزاده، رضا (1382). واژه‌های کلیدی اقتصاد کلان و خرد، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
    49. نوروش، ایرج؛ دیانتی دیلمی، زهره (1383). مدیریت مالی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    50. نوری، میرزا حسن (1408 ق). مستدرک الوسائل، مؤسسۀ آل‌بیت دارالاحیاء التراث.
    51. نووی، محی‌الدین (بی‌تا). روضة الطالبین، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    52. نووی، شرف‌الدین (1368). المنهاج، سنندج: انتشارات غزالی.
    53. نیآوردی، اباالحسن (1406 ق). احکام السلطانیه، قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.