مبانی فقهی و حقوقی پیوند اعضای محکومان به قصاص و حدود پس از اجرای حکم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آیت‌الله حائری میبد

2 دانشجوی دکتری دانشگاه آیت‌الله حائری میبد

چکیده

اجرای مجازات از مهم‌ترین مباحث حقوق جزای اسلام بوده؛ لکن حکم برخی از مسائل آن به‌طور صریح بیان‌نشده و از جملۀ آنها پیوند اعضای محکومان به قصاص و حدود پس از اجرای حکم است.
مشهور فقهای امامیه بر این باورند که شیوۀ اجرای کیفر موضوعیت ندارد و جدا شدن عضو، برای ثبوت حق قصاص کافی است. در مقابل؛ برخی دیگر از فقها مجرد قطع عضو را سبب قصاص ندانسته‌اند و بر این اعتقادند که برابری و مماثلت در کیفیات و شیوۀ اجرای کیفر با جنایت ارتکابی شرط است. در مورد امکان پیوند عضو قطع‌شده در اجرای حد نیز اختلاف ‌نظر وجود دارد. برخی معتقدند که هدف اجرای مجازات بوده؛ لذا عضو قطع‌شده قابل پیوند زدن است و در مقابل عده‌ای معتقدند که هدف از قطع عضو، نکال خود مجرم و مایۀ عبرت دیگران بودن است و به‌لحاظ منافات با حکمت حکم شارع، پیوند زدن پذیرفتنی نیست. در این مقاله با بررسی ابعاد فقهی و حقوقی، امکان پیوند اعضای محکومان پس از اجرای حکم ثابت می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Juridical and legal bases of organ transplant about sentenced to retaliation and Hodud after execution the verdict

نویسندگان [English]

  • Sayyed Ahmad Mir-Khalili 1
  • Bahareh karami 2
1 Professor of the University of Ayatollah Haeri Meybod
2 Ayatollah Haeri PhD student gets
چکیده [English]

Implementation of punishment is the most important issues in Islamic criminal law, but order of some issues have not stated explicitly among them organ transplant about sentenced to retaliation and Hodud after execution the verdict.
The famous Shi'a jurists believe that the method of penalty enforcement is not matter and organ separation is enough to prove the right of retaliation. In contrast, some other jurists know the amputation is cause of retaliation and believe that equality and dignity in the quality and method of penalty enforcement with the committed crime is required. There are different opinions about the impossibility of transplant of amputated limb in Hodud enforcement, some believe that the object is penalty enforcement so amputated limb is transplantable. In contrast some believe that the object of amputation is a lesson for offender and other people and because it is incompatible with the wisdom of God order, transplant is not acceptable. In this paper with study the juridical and legal aspects, the possibility of organ transplant about sentenced person after execution the verdict.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • transplantation
  • Organ
  • amputation
  • retaliation
  • hodud
  1. قرآن کریم.

    قانون مجازات اسلامی.

    1. ابن‌منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد‌بن مکرم (1414هـ). لسان العرب، چاپ سوم، بیروت – لبنان: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع- دار صادر.
    2. ابوالحسین، احمدبن فارس‌بن زکریا (1404هـ). معجم مقائیس اللغه‌، چاپ اول، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.
    3. اردبیلی، محمد علی (1393). حقوق جزای عمومی، چاپ دوم، تهران: میزان.
    4. ایروانی، باقر (1426هـ). دروس تمهیدیه فی القواعد الفقهیه، چاپ سوم، قم: دارالفقه للطباعه و النشر.
    5. تسخیری، محمد علی (1371). مسئلۀ پیوند عضو قطع‌شده در حد یا قصاص، مجموعه مقالات سمینار دیدگاه‌های اسلام در پزشکی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
    6. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1410هـ). الصحاح- تاج اللغه و صحاح العربیه، چاپ اول، بیروت – لبنان: دارالعلم للملایین.
    7. حر عاملى، محمدبن حسن‌ (1409هـ). تفصیل وسائل الشیعه إلى تحصیل مسائل الشریعه، چاپ اول‌، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    8. حسن‌زاده آملى، حسن (1372). سرچشمه‌های علم تشریح، مجلۀ نور علم، دورۀ پنجم، شمارۀ 52 – 53.
    9. حسینی زبیدی واسطی، محمد مرتضی (1414هـ). تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، بیروت – لبنان: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع‌.
    10. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر اسدی (1419هـ). نهایه الأحکام فی معرفه الأحکام، چاپ اول، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    11. حلى، محمدبن منصوربن احمد‌بن ادریس (1410هـ). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى‌، چاپ دوم‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    12. حلى، نجم‌الدین جعفربن حسن (محقق حلی) (1408هـ). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، چاپ دوم‌، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    13. حیدرى، علی‌نقی‏ (1412هـ). اصول الاستنباط، چاپ اول‏، قم‏: لجنه اداره الحوزه العلمیه‏.
    14. رمضان البوطی، محمد سعید (1414هـ). قضایا فقهیه معاصره، چاپ پنجم، دمشق: مکتبه الفارابی.
    15. زراعت، عباس (1392). حقوق جزای اختصاصی 1 (جرایم علیه اشخاص)، چاپ دوم، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
    16. سیورى‌ حلى، مقدادبن عبدالله (فاضل مقداد) (1425هـ). کنز العرفان فی فقه القرآن‌، چاپ اول، قم: انتشارات مرتضوى.
    17. ------------------------------------ (1404هـ). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع‌، چاپ اول‌، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى.
    18. صدر، محمد باقر (1418هـ). دروس فى علم الأصول‏، چاپ پنجم‏، قم‏: مؤسسه النشر الاسلامى.
    19. طباطبایی، محمد حسین (1417هـ). المیزان فی تفسیرالقرآن، چاپ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    20. طباطبایى حائرى، على‌بن محمد (1418هـ). ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، چاپ اول‌، قم: مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
    21. طریحی، فخرالدین (1416هـ). مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    22. طوسى، ابوجعفر محمدبن حسن (شیخ طوسی) (1407هـ). الخلاف، چاپ اول‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    23. --------------------------------------- (1407هـ). تهذیب الأحکام، چاپ چهارم‌، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
    24. ---------------------------------------- (1387هـ). المبسوط فی فقه الامامیه، چاپ سوم‌، تهران: المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه.
    25. عاملى، زین‌الدین‌بن على‌ (شهید ثانى) (1410هـ). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، چاپ اول‌، قم: کتابفروشی داورى.
    26. ----------------------------- (1413هـ). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الاسلام‌، چاپ اول‌، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.
    27. عاملى، محمدبن مکى‌ (شهید اول) (1410هـ). اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، چاپ اول‌، بیروت - لبنان‌: دارالتراث- الدار الإسلامیه.
    28. عکبرى‌ مفید، محمدبن محمدبن نعمان (شیخ مفید) (1413هـ). المقنعه‌، چاپ اول‌، قم: کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید.
    29. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410هـ). العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
    30. فیومى، احمدبن محمد (بی‌تا). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ اول، قم: منشورات دارالرضی.
    31. قبله‌ای خویی، خلیل (1385). آیات الاحکام، چاپ دوم، تهران: سمت.
    32. قرشی، علی‌ اکبر (1412هـ). قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    33. قمى، محمّدبن على‌بن بابویه‌ (شیخ صدوق) (1415هـ). المقنع‌، چاپ اول‌، قم: مؤسسۀ امام هادى.
    34. مؤمن قمی، محمد (1415هـ). الکلمات السدیده فی مسائل الجدیده، چاپ اول، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
    35. مجلسى، محمد باقربن محمد تقی (1410هـ). بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار علیهم السلام، چاپ اول‌، بیروت - لبنان‌: مؤسسۀ الطبع و النشر‌.
    36. محسنی، محمد آصف (1424‍‌هـ). الفقه و مسائل طبیه، چاپ اول‌، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم‌.
    37. مدنى کاشانى، رضا (1410هـ). القصاص للفقهاء و الخواص‌، چاپ دوم‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
    38. مرعشى نجفى، شهاب‌الدین‌ (1415هـ). القصاص على ضوء القرآن و السنه‌، چاپ اول‌، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى.
    39. مظفر، محمد رضا (1383هـ). اصول الفقه، چاپ پنجم، قم: اسماعیلیان.
    40. مکارم شیرازى، ناصر (بی‌تا). استفتائات جدید.
    41. ---------------- (1411هـ). القواعد الفقهیه، چاپ سوم‌، قم: مدرسۀ امام امیرالمؤمنین (ع).
    42. منتظری، حسینعلی (1409هـ). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الإسلامیه، چاپ دوم‌، قم: نشر تفکر‌.
    43. موحدی لنکرانی، محمد فاضل (1421هـ). تفصیل فی شرح تحریرالوسیله - القصاص، چاپ اول، قم: مرکز فقهى ائمۀ اطهار.
    44. موسوی خمینى، روح‌الله (1421هـ). البیع، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    45. ------------------- (بی‌تا‏) تحریر الوسیله، چاپ اول‏، قم: مؤسسۀ مطبوعات دارالعلم.
    46. --------------------‏ (1426هـ). توضیح المسائل، چاپ اول.
    47. موسوى خویى، ابوالقاسم (1422هـ). مبانی تکمله المنهاج‌، چاپ اول، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    48. ------------------- (بی‌تا). منیه السائل.
    49. نجفى، محمد حسن (1404هـ). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام‌، چاپ هفتم‌، بیروت - لبنان:‌ دارالاحیاء التراث العربی‌.

    هاشمی شاهرودی، محمود (1419هـ). بایسته‌هاى فقه جزا‌، چاپ اول‌، تهران: نشر میزان - نشر دادگستر‌