معیار شمول عنوان «اهل کتاب» در قرآن مجید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه مفید

چکیده

قرآن مجید با عنوان «اهل کتاب» به یهودیان و مسیحیان اشاره می‌کند. همچنین گاهی عناوین «کسانی که به آنان کتاب دادیم» یا «کسانی که کتاب داده شده‌اند» را به‌کار می‌برد. از بعضی آیات، احکامی اجتماعی یا فردی برای مصادیق این عنوان استفاده شده است. حال پرسشی مطرح می‌شود که آیا این عنوان بسته‌ای است و تنها پیروان همین ادیان را شامل خواهد شد یا اینکه می‌توان معیاری ارائه داد که برخی از ادیان دیگر نیز، مشمول حکم این عنوان شوند؟ عموم مفسران و فقیهان، یهودیان و مسیحیان را مطابق قرآن مجید، اهل کتاب شمرده‌اند و اکثریت قاطع آنان زرتشتیان را مطابق روایات، ملحق به اهل کتاب دانسته‌اند؛ اما وقتی کتاب این سه دین را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم هر معیاری را که در نظر بگیریم، می‌توان پیروان برخی از ادیان دیگر را نیز اهل کتاب خواند. مطلب مقاله این است که اگر گزارش متون اسلامی از وضعیت کتاب این ادیان را با داده‌های بیرونی و نیز سخنان عام الهی در زمینة هدایت انسان‌ها کنار هم بگذاریم، می‌توانیم به ملاک و معیاری دست یابیم که در برخی از ادیان دیگر نیز وجود داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The criterion of the inclusion in the people of the book in the holy Quran

نویسنده [English]

  • Abdorrahim Soleimani
Assistant Professor of Mofid University
چکیده [English]

The Qur'an refers to Jews and the Christians as “Ahl al-Kitab,” or People of the Book, also sometimes uses the term, namely "those who have been given the Book". Accordingly, some verses are used to drive the social and individual rulings regarding this application. Now, the question is that whether it has been used as a limited and closed application and only the followers of these religions are included or it is possible to present a criterion to generate this application to the followers of other religions too. All commentators and jurisprudents have reckoned Jews and the Christians among" the People of the Book" and the absolute majority of them have counted Zoroastrians, in accordance with Islamic traditions, among the People of the Book, but while we are examining the sacred Books of these three religions, we will find out that based on every criterion being taken into consideration, the followers of some other religions may be included as" the People of the Book" as well. The main word of this article is to state that if we put Islamic texts report about the status of these religions' Books and the outer information together as well as general divine words related to the divine guidance of human beings, we will be able to achieve a common criterion and standard that exists in other religions too and this standard will help to include the followers of some other religions as" the People of the Book" as well

  1.  

    1. قرآن مجید.
    2. ابوحیان، محمد‌بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دارالفکر، 1420.
    3. اسپینوزا، باروخ، «مصنف واقعی اسفار پنج‌گانۀ تورات»، ترجمۀ علیرضا آل‌بویه، فصلنامۀ هفت آسمان، 1378.
    4. آلوسی، البغدادی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیۀ، 1415.
    5. بروسی، اسماعیل، تفسیر روح‌البیان، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
    6. بهار، مهرداد، ادیان آسیایی، تهران، نشر چشمه، 1357.
    7. بی‌ناس، جان، تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، 1372.
    8. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد‌بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج 5، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، 1422.
    9. جصاص، احمدبن علی، احکام القرآن، ج 4، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1405.

    10. حر عاملی، وسائل‌الشیعۀ، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.

    11. حلی، حسن‌بن یوسف ابن مطهر، مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ، ج 4، قم، جامعۀ مدرسین، 1413.

    12. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیه، 1412.

    13. الدر، جان، باستان‌شناسی کتاب مقدس، ترجمۀ سهیل آذری، انتشارات نور جهان، 1335.

    14. دوستخواه، جلیل، اوستا، کهن‌ترین سرودهای ایرانیان، تهران، انتشارات مروارید، 1370.

    15. سمرقندی، نصربن محمد‌بن احمد، بحر العلوم، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

    16. شهزادی، رستم، زرتشت و آموزش‌های او، تهران، سازمان انتشارات فروهر، 1371.

    17. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1363.

    18. طبرسی، فضل‌بن حسن، مجمع‌البیان، تهران، انتشارات ناصرخسرو، 1372.

    19. فاضل مقداد، مقداد‌بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج 1، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1419.

    20. فخر رازی، محمدبن عمر، تفسیر کبیر، ج 16، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1420.

    21. قرطبی، محمدبن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1364.

    22. گریدی، اُ.جوان، مسیحیت و بدعت‌ها، ترجمۀ عبدالرحیم سلیمانی، قم، مؤسسۀ فرهنگی طه، 1377.

    23. مجلسی، بحارالانوار، ج 11، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، 1403 ق.

    24. محلی، جلال‌الدین و...، تفسیر الجلالین، بیروت، موسسۀ النور للمطبوعات، 1416.

    25. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، 1370.

    26. میبدی، احمدبن محمد، کشف‌الاسرار و عدۀ‌الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1371.

    27. میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمۀ حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1377.

    28. میلر، و.م، تاریخ کلیسای قدیم، ترجمۀ علی نخستین، تهران، انتشارات حیات ابدی، 1981.

    29. هیوم، رابرت، ادیان زندۀ جهان، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، 1362.

    1. ER.ME.,Eliade, Mircea, The Encyclopedia of Religion, V.14, Macmillan Publishing Company, New York, 1987.
    2. Nigosian, S.A, World Religions, Bedford/ST.Martin’s Boston, New York, 2000.