امکان‌سنجی فقهی تحدید مهریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری حقوق خصوصی، استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

مشکلات اجتماعی ناشی از مهریه‌های سنگین و نامعقول بر کسی پوشیده نیست. آنچه شایستۀ بررسی حواهد بود، راهکارهای فقهی و مشروع برون‌رفت از این چالش اجتماعی است. مسئلۀ تحدید مهریه و تعیین سقفی برای آن از دیرباز در میان فقها مطرح بود. مشهور فقها معتقدند که مهریه سقفی ندارد و تعیین هرگونه سقفی برای آن نامشروع است. در مقابل مرحوم سید مرتضی با استناد به روایتی، سقف مهریه را مهرالسنه می‌داند و معتقد است که در صورت تعیین مهر زائد بر این میزان، خود‌به‌خود به مهرالسنه بر می‌گردد. مشهور فقهای امامیه این روایت را بر استحباب حمل کرده‌اند. در این مقاله با بررسی سندی و دلالی روایت مورد استناد سید مرتضی و قول مشهور امامیه، روش‌های مشروعی برای تحدید مهریه و در نهایت راهکارهایی برای برون‌رفت از این چالش اجتماعی ارائه می‌شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential feasibility of dowrydelimiting

نویسنده [English]

  • Ali Jafari
phD in Private law, Assistant professor in University of Tehran (Farabi campus)
چکیده [English]

social problems resulting from high dower is clear for researchers, but the issue which is necessary to consider is: lawful techniques for solution of this social challenges.
Well-known theory between jurisprudents is that delimiting of dower is unlawful. However "seyedMorteza" believed that dower at most should be most should be at level of dower of "hazrate Zahra" which is called "mahro-sonna" in Islamic jurisprudence. and dower that be more than it, turn to it  automatically. "seyedMorteza" invoke to a narration (Hadith). Another jurisprudents said the narration purely show the priority.in this article we submit some techniques for solution of high dowers by analyses the theory of "seyedMorteza" and well-known theory.
Results: the theory of "seyedMorteza" is not acceptable, but delimiting of dower by take a tax is lawful and legitimate

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic jurisprudence
  • dowry (Mahr)
  • dowry of "hazrate Zahra"("mahro-sonna")
  • fictitious dowry
  • Huge dowry
قرآن کریم
آل‏بحرالعلوم، السید محمّد، بلغة الفقیه، تهران، مکتبه الصادق، 1363.
الانصاری، مرتضی‌بن محمد امین، فرائدالاصول، ج ۱، قم: نورانی، ۱۳۶۵.
باریکلو، علیرضا، وضع حقوقی مهر سنگین، فصلنامۀ حقوق، ش 41، بها ر1390: 79 - 97.
التونی، عبداللّه‌بن محمد، الوافیة فی اصول الفقه، ج ۱، قم: کشمیری، ۱۴۱۵ق.
الجزیری، عبدالرحمن،الفقه علی المذاهب الاربعة، ج 4، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع،2003م.
جعفری، علی، تعذر اجرای قرارداد، معرفت، ش 148: 29 - 48، 1389.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش، 1390.
الخطیب البغدادی، احمد، الکفایة فی علم الدرایة، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1988م.
الخوئی، السید ابوالقاسم،مصباح‌الاصول،نجف: داوری، 1417ق.
الحر العاملی، الشیخ محمدبن الحسن،وسایل‌الشیعة،تهران،المکتبة الاسلامیه،1367.
الحسینی الشیرازی، السید محمد، الفقه، ج 66، بیروت، دارالعلوم، 1409ق.
حکمت‌نیا، محمود و جعفر زمانی، وضعیت حقوقی معاملات سفهی درفقه امامیه و حقوق ایران، حقوق اسلامی، سال دهم، ش36، بهار1392: 7 - 35.
الحلی، أبوالقاسم جعفربن الحسن (محقق حلی)، شرائع‌الاسلام، ج 4، تهران: استقلال، 1421ق.
الحلی، محمد‌بن الحسن (فخرالمحققین)، ایضاح‌الفوائد، ج3، قم: مطبعه العلمیه، 1387.
الرشتی،حبیب‌الله؛کتاب‌الإجارة؛]بی‌جا[، ]بی‌تا[ .
الصدر، السید محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج 4، قم: مؤسسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی، 1417ق.
الصدوق, محمدبن علی‌بن بابویه قمی، من لایحضره الفقیه، قم: اسلامی، 1413ق.
الصدوق, محمدبن علی‌بن بابویه قمی، المقنع، چ 1، قم: مؤسسة الامام الهادی(ع)، 1415ق.
الصدوق، محمدبن علی‌بن بابویه قمی، معانی الأخبار، قم: دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲.
الصدوق، ابی جعفر محمدبن علی، الهدایة فی الاصول والفروع، قم، مؤسسة الامام الهادی(ع)، 1418ق.
الطوسی، أبوجعفر محمدبن الحسن، المبسوط فی الفقه الإمامیة، ج 4، تهران:الکمتبة المرتضویة لإحیاء الآثارالجعفریة، 1387ق.
الطوسی، أبوجعفر محمدبن الحسن، تهذیب‌الأحکام (تحقیق خرسان)،تهران: دارالکتب الإسلامیه‏، 1407ق
العاملی، زین‌الدین‌بن علی‌بن احمد الجبعی (الشهید الثانی)، مسالک الافهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، ج 8، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیه، الطبعة الاولی، 1413ق
العاملی، زین‌الدین‌بن علی‌بن احمد الجبعی (الشهید الثانی)، الرعایه فی شرح بدایه الدرایه، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی، 1391.
علم‌الهدی، علی‌بن الحسین (سید مرتضی)،الإنتصارفی انفرادات الامامیه، قم: النشرالإسلامی، 1415ق.
علم‌الهدی، علی‌بن الحسین (سید مرتضی)، الرسائل، قم: دارالقرآن الکریم، 1405ق.
علم‌الهدی، علی‌بن الحسین (سید مرتضی)، تهران: مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب، 1997م.
الکاشانی، ابوبکربن سعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرایع، ج 3،اسلام آباد، المکتبة الحبیبیه، الطبعةالاولی،1409ق.
الکرکی، علی‌بن الحسین، جامع‌المقاصد، قم: مؤسسة آل البیت ،1410ق.
کمالی، علیرضا، اصطلاحات حدیثی، مجلۀ معارف، شمارۀ 64، اسفند 1387
الکلینی الرازی، ابوجعفر محمدبن یعقوب، الکافی،تهران: دارالکتب الاسلامیه،1407ق.
المامقانی، عبدالله، مقباس الهدایه، قم: مؤسسه آل البیت (علیهم السلام) لاحیاءالتراث، 1370
المجلسی، محمد تقی، البحارالانوار, بیروت: مؤسسه الوفاء، 1403ق.
المجلسی، محمد باقر، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، ج 12، قم، کتابخانۀ آیت‌الله العظمی مرعشى نجفی (ره)، ۱۴۰۶ق.
المراغه‏اى، میرعبدالفتاح‏بن على، العناوین، قم، مؤسسة النشر الاسلامى، 1418ق.
المفید، محمدبن محمد، رساله فی المهر، قم: ‏کنگرۀ جهانى هزارۀ شیخ مفید، 1413ق‏
الموسوى البجنوردى، السید محمّد حسن، القواعد الفقهیه، قم: الهادى، 1419ق.
الموسوى خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، جلد دوم، قم: مؤسسة النشرالاسلامی، 1404ق.
المتقی الهندی، علی‌بن حسام، الکنز العمال، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409ق.
مکارم شیرازی، ناصر؛ حیله‌هاى شرعى و چاره‌جویى‌هاى صحیح؛ قم: مدرسه امام علی(ع)، 1386.
مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح، ج 6، قم، مدرسه الامام علی‌بن ابی طالب (ع)، چاپ اول، 1385.
مهدوی راد، محمد علی و سید علی دلبری؛ بررسی آسیب تقطیع نادرست در روایات، علوم حدیث، ش 55، بهار 1389.
النجفی،