نقش محکمات در نظام‌مندسازی فقه اسلامی: ویژگی‌ها، آثار و احکام محکمات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

10.22059/jorr.2025.396591.1009617

چکیده

فقه امامیه، بر مبنای تعالیم اهل بیت (علیهم‌السلام) شکل گرفته و توسعه یافته است. در این مسیر، هم از نظر منابع و هم از نظر شیوه استنباط، بر آموزه‌های ایشان تکیه دارد. آیه ۷ سوره آل عمران و حدیث رضوی «مَن ردَّ متشابه القرآن إلی محکمَه» قابلیت‌های عظیمی دارند و با محور قرار دادن گزاره‌های بنیادی، می‌توانند ارتباط و انسجام میان احکام فقهی را برقرار سازند، از خطاهای استنباط کاسته، استحکام فرآیند استنباط را افزایش دهند و نظام‌مند ساختن فقه را تسهیل کنند. این مقاله، با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، نقش و تأثیر این آیه و روایت را در فرآیند استنباط فقهی بررسی می‌نماید. در مراحل اولیه، ویژگی‌های برجسته محکمات، آثار و نتایج آنها در فرآیند استنباط، و معیارهای تمییز بین محکمات و متشابهات تبیین می‌گردد؛ سپس، حجیت قاعده ارجاع متشابهات قرآن و روایات به محکمات، مورد بحث قرار می‌گیرد. بر اساس پژوهش‌ انجام‌شده، می‌توان محکمات فقهی را چنین تعریف کرد: «محکمات نصوصی مبیّن‌بالذات‌اند که به دلیل محتوای بنیادین و اساسی‌شان، نسبت به سایر معارف و احکام، محوریت و حاکمیت دارند.» در نهایت، قرآن، سنت و سیره عقلا بر حجیت ارجاع متشابهات قرآن و روایات به محکمات تأکید می‌ورزند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Muhkamat in Systematizing Islamic Jurisprudence: Characteristics, Effects, and Rulings of Muhkamat

نویسنده [English]

  • Mahdi Abdi
Bu-Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Imamiyyah jurisprudence based on the teachings of the Ahl al-Bayt (peace be upon them). It relies on their teachings in sources and deduction methods. Verse 7 of Surah Al-Imran and the Ridhawi hadith "Whoever refers ambiguous verses of the Quran to its definitive verses" have great capabilities. By focusing on fundamental propositions, they can establish connection among rulings, reduce deduction errors, increase robustness, and systematize jurisprudence. This article, with a descriptive-analytical approach, examines the role and impact of this verse and narration in jurisprudential deduction. In initial stages, features of definitive verses, their effects, and criteria for distinguishing between definitive and ambiguous verses are explained; then, the authority of referring ambiguous verses of the Quran and narrations to definitive verses is discussed. Based on research, definitive jurisprudential verses are: "Self-evident texts with fundamental content, centrality, and authority over other rulings." Finally, the Quran, Sunnah, and , intellectuals' stipulation emphasize referring ambiguous verses to definitive ones.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemology of Muhkamat (unequivocal verses)
  • epistemology of Mutashabihat (ambiguous verses)
  • the authority of the principle of referral
  • systematizing jurisprudence