تربیت به مثابة امری مهم که شارع به ترک آن راضی نیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

تربیت ذاتاً امری ارزش‏پایه است و در مکاتب سیاسی و اجتماعی درجة اهمیت آن متفاوت است. دربارة «وضعیت فرانهادی تربیت» مباحثی وجود دارد. نوشتار حاضر درصدد است از منظر بسیار کلان و فوقانی جایگاه تربیت در منظومة احکام شریعت اسلامی را جست‌وجو و این مدعا را بررسی کند که آیا «تربیت به مثابة امری مهم است که شارع به ترک آن راضی نیست»؟ بنابراین مسئلة نوشتار حاضر عبارت است از تبارشناسی، مفهوم‏پردازی، و مدلل‏سازی این مدعا. روش تحقیق به ترتیب توصیفی و تحلیلی و استنباطی است. طبق بررسی‏ها این نتایج حاصل شد: اصطلاح «لایرضی الشارع بترکه» و «الامور المهمه» به یک معنا اشاره دارند و مصادیق آنان هم به دماء و فروج و اعراض محدود نیست. بر اساس ادلة اقامه‌شده، این نتایج حاصل شد: تربیتِ واجب در همة ساحات و همة سنین از «امور مهم است که شارع به ترک آن راضی نیست» همچنین «تربیت واجب برای خردسالانِ بی‏سرپرست و بدسرپرست»، «تربیت در سپهر جامعه و به صورت هم‌زمان به صورت وجوبی و ندبی بر خانواده، حاکمیت، عالمان، و مردم» و «تربیت از باب امور حسبی و امر به معروف و نهی از منکر».

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Education as an Important Thing That Sharia is Not Satisfied to Leave

نویسنده [English]

  • Seyed Naghi Muosavi
Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University Tehran, Iran
چکیده [English]

Education is inherently a value-oriented institution, whose importance varies across different political and social paradigms. Contemporary debates often focus on its institutional status and the extent of state involvement in educational affairs. This article seeks to explore the position of education within the system of Islamic Sharia rulings, adopting a broad and foundational perspective. It examines the claim that education is a matter of such importance that Sharia does not permit its neglect or abandonment. Accordingly, the study addresses the conceptual genealogy, theoretical foundations, and reasoning underlying this assertion. Employing descriptive, analytical, and inferential research methods, the study finds that the terms “matters that Sharia is not content to be neglected” and “important affairs” convey the same conceptual meaning, extending beyond limited examples such as health and public welfare. Based on the evidences presented, the study concludes that compulsory education—across all fields and age groups—is among the essential matters over which Sharia does not tolerate neglect. It also identifies specific applications, including:Mandatory education for minors lacking supervision or proper guidanceEducation as a collective and disciplinary duty shared by families, governments, scholars, and the public, andEducation in the domain of moral and religious instruction—promoting good and prohibiting evil. These findings reinforce the conception of education as a Sharia-based necessity, underscoring its institutional and normative significance in Islamic jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Institutional status of education
  • Family jurisprudence
  • Philosophy of educational jurisprudence longitudinal task of education
  • Transverse task of education

مراجع

آمدى، عبد الواحد بن محمد (1410). غرر الحکم و درر الکلم. قم: دار الکتاب الإسلامی.
احمدی میانجی، علی (1419). مکاتب الرسول. قم: دار الحدیث.
انصاری [شیخ]، مرتضی (1411). کتاب المکاسب. قم: دار الذخائر.
ـــــــــــــــــــــ (1416). فرائد الاصول. چ 5. قم: اسلامی.
بحرانى، یوسف بن احمد (1405). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: اسلامى.
بروجردى، آقاحسین (1416). البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر. قم: دفتر حضرت آیت‌الله.
تبریزى، جواد (1426). تنقیح مبانی العروة ـ کتاب الاجتهاد و التقلید. قم: دار الصدیقة الشهیدة(س).
حائرى، سید على (بی‏تا). ریاض المسائل (ط ـ القدیمة). قم: مؤسسة آل البیت(ع).
حلّى [علامه]، حسن بن یوسف (1388 ق). تذکرة الفقهاء (ط ـ القدیمة). قم: مؤسسة آل البیت(ع).
حلّى، ابن‌ادریس (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چ 2. قم: اسلامى.
خمینی، سید روح‌الله (1418). تنقیح الاصول. مقرر: حسین تقوی اشتهاردی. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ــــــــــــــــــ (1421). کتاب البیع. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
ــــــــــــــــــ (بی‌تا). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسة مطبوعات دار العلم.
خوانسارى، سید احمد (1405). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. چ 2. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
خویی، سید ابوالقاسم (1418الف). التنقیح فی شرح العروة الوثقى. مقرر: میرزاعلی غروی. قم: بی‏نا.
ـــــــــــــــــــ (1418ب). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
ــــــــــــــــــ (بی‏تا). مصباح الفقاهة (المکاسب). مقرر: محمدعلی توحیدی. بی‏جا: بی‏نا (نسخة نرم‌افزار جامعه فقه 2).
سبحانى، جعفر (1415). الرسائل الأربع: قواعد اصولیة و فقهیة. قم: مؤسسة امام صادق(ع).
سبزوارى، سید عبدالأعلى (1413). مهذّب الأحکام. چ 4. قم: مؤسسة المنار.
سیدرضی، محمد (1414). نهج البلاغه. تنظیم و تحقیق: صبحی صالح. قم: مؤسسة نهج‌البلاغه.
سیفی مازندرانی، علی‏اکبر (1415). دلیل تحریر الوسیله ـ الامر بمعروف. قم: اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــ (1417). دلیل تحریر الوسیله ـ الخمس. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـــــــــــــــــــــــ (بی‏تا الف). دلیل تحریر الوسیله ـ الوصیه. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ـــــــــــــــــــــــ (بی‏تا ب). دلیل تحریر الوسیله ـ الوقف. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
شیرازى، قدرت‏الله و همکاران (1429). موسوعة أحکام الأطفال و أدلتها. قم: مرکز فقهى ائمه اطهار(ع).
صدر، محمدباقر (1418). دروس فی علم الأصول. چ 5. قم: اسلامى.
صدوق [شیخ]، محمّد بن علی بن بابویه (1413). من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات جامعة مدرسین.
عاملی (شهید ثانى)، زین‌الدین (1413). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
کرکى [محقق]، على بن حسین (1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چ 2. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
گروهی از حاشیه‏نگاران (1419). العروة الوثقى (المحشّى). قم: اسلامى.
عراقى، آقاضیاء (بی‏تا). کتاب القضاء. محقق: محمدهادی معرفت. قم: چاپخانة مهر.
غروی، میرزاعلی (1410). التنقیح فی شرح عروه الوثقی (الاجتهاد و التقلید). تقریرات: آیت‌الله خویی. قم: دارالهدی.
مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417). العناوین الفقهیه. قم: جامعه مدرسین.
منتظری، حسین‌علی (1409). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة. قم: تفکر.
ــــــــــــــــــ (1415). دراسات فی المکاسب المحرمة. قم: تفکر.
ـــــــــــــــــ (بی‏تا). مجمع الفوائد، قم: تفکر.
موسوی، سید نقی (1404). معلم هادی از منظر فقه تربیتی ،قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ــــــــــــــــ (بی‏تا ب). مشارکت‏پذیری در تربیت رسمی از منظر فقه تربیتی (مقاله در فرایند انتشار).
نجفى، محمدحسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چ 7. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقی، ملااحمد (1417). عوائد الایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
وحیدبهبهانى، محمدباقر (1424). مصابیح الظلام. قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیه (1404). الموسوعه الفقهیه [الکویتیه]. الطبعه الثانیه. کویت: وزارت الاوقاف و الشئون الاسلامیه.
Refrences
A group of margin writers (1998). Al-Arwa Al-Wathqi (Al-Mohshi). Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Ahmadi Mianji, A. (1998). Makatib Al-Rasoul. Qom: Dar Al-Hadith. (in Arabic)
Amadi, A. W. bin M. (1989). Gharar al-Hakam and Darr al-Kalam. Qom: Dar al-Kitab al-Islami. (in Arabic)
Ansari [Sheikh], M. (1990). Kitab al-Makasab. Qom: Dar al-Zhakhar. (in Arabic)
----------------------- (1995). Faraid al-Asoul. Fifth Edition. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Bahrani, Y. bin A. (1984). Al-Hadaiq al-Nadrah fi Ahakam al-Utrah al-Tahira. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Boroujerdi, A.H. (1995). Al-Badr al-Zahr in the Jumu'ah and Al-Masafr prayers. Qom: Hazrat Ayatollah's office. (in Arabic)
Gharavi, M.A. (1989). Tankih in Sharh al-Uruwa al-Wathqi, (Ijtihad and Taqlid). Ayatollah Azmi Khoei's interpretations. Qom: Dar al-Hadi. (in Arabic)
Haeri, S. A. (n.d.). Riyad al-Masal. Qom: Al-Bayt Institute. (in Arabic)
Helli [Allameh], H. bin Y. (1968). Tazkerah Al-foghahaa. Qom: Al-Bayt Institute. (in Arabic)
Helli, I.I. (1989). Al-Saraer al-Hawi for Tahrir Al-Fatawi. Qom: Islamic Publications, second edition. (in Arabic)
Iraqi, A. (n.d.). Ketab Al-Qadaa. Mohaghegh Mohammad Hadi Marafet. Qom: Mehr Printing House. (in Arabic)
Karki, A. bin H. (1993). Jami al-Maqasid fi Sharh al-Qaved. Second Edition. Qom: Al-Bayt Institute(AS). (in Arabic)
Khansari, S. A. (1984). Jami al-Madarak fi sharh mokhtacar al-nafia. Qom: Ismailian Institute, second edition. (in Arabic)
Khoi, S. A. (N P). Misbah al-Fiqahah (Al-Makasab). author: Mohammad-Ali Tawhidi. No place: No publisher. (Jurisprudence Society software version 2). (in Arabic)
------------- (1997 A). Tankih in Sharh al-Uruwa al-Wathqi. authored by: Mirza Ali Gharavi. Qom: No publisher. (in Arabic)
------------- (1997 B). Al-Imam Al-Khoei Encyclopedia. Qom: Imam Al-Khoei Revival Foundation. (in Arabic)
Khomeini, S. R. (1997). Tankih al-Asul. edited by: Hossein Tagvi Eshtredi. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. (in Arabic)
-------------------- (2000). Kitab al-Baya. Tehran: Imam Khomeini Organization and Publishing Institute. (in Arabic)
-------------------- (n.d.). Tahrir al-Usilah. Qom: Dar Alam Press Institute. (in Arabic)
Majlisi, M.B. (1982). Bihar al-Anwar. Beirut: Dar Ahya Al-Tarath al-Arabi. (in Arabic)
Maraghi, S. M.A. F. (1996). Al-Anawin al-Fiqhiyyah. Qom: Jamia Madrasin. (in Arabic)
Ministry of Al-Awqaf and Al-Shaon al-Islamiya (1983). Al-Musua al-Fiqhiyyah [Al-Kuwaitiyyah]. Second Edition. Kuwait: Ministry of Al-Awqaf and Al-Shaun al-Islamiyya. (in Arabic)
Montazeri, H.A. (1988). Darasat fi Wilayat al-Faqih va al-dolah al-eslameh. Qom: Tesser Publishing House. (in Arabic)
-------------------- (1994). Darasat fi al-Masab al-Muharma. Qom: Tassara Publishing House. (in Arabic)
-------------------- (n.d.). Majma al-Fawadee. Qom: Tashkar publication. (in Arabic)
Mousavi, S. N. (n.d.). Participation in formal education from the perspective of educational jurisprudence.Qom: Research Institute of Hawza and University.
 ------------------ (n.d.). Moalem Hadi from the perspective of educational jurisprudence, (book in the process of publication). (in Persian)
Najafi, M. H. (1983). Jawaharlal Kalam in the Shari'ah of Islam. Seventh Edition. Beirut: Dar Ihya Al-Tarath al-Arabi. (in Arabic)
Naraghi, M. A. (1996). Awaed Al-Alayam. Qom: Islamic Propaganda Office. (in Arabic)
Sabzevari, S. A.A. (1992). Mahdhab al-Ahkam. Fourth Edition. Qom: Al-Manar Institute. (in Arabic)
Sadouq [Sheikh], M. bin A. bin B. (1992). Man La yahzara Al-Faqih. Qom: Modaresin Society Publications. (in Arabic)
Sadr, M.B. (1997). Doroos fi elm al-osool. Fiveth Edition. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
Saifi Mazandarani, A.A. (1994). Dalil Tahrir al-Wasila-Al-Amr Ba-Maruf. Qom: Islamic Publications. (in Arabic)
-------------------------------. (1996). Dalil Tahrir al-Wasila-Khams. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. (in Arabic)
------------------------------. (n.d.). Dalil Tahrir al-Wasila- Al-Waqf. Tehran: Imam Khomeini Editing and Publishing Institute. (in Arabic)
------------------------------. (n.d.). Dalil Tahrir al-Wasila-al-Wasiyeh. Tehran: Imam Khomeini's Institute for Editing and Publishing. (in Arabic)
Seyed-Rezi, M. (1993). Nahj al-Balagheh. editing and research: Sobhi Saleh. Qom: Nahj al-Balagheh Institute. (in Arabic)
Shirazi, Q.A. et al. (2008). Encyclopaedia of Children's Rules and Justices. Qom: Jurisprudence Center of Imams Athar. (in Arabic)
Sobhani, J. (1994). Al-Rashee al-Arba. Qom: Imam Sadiq(AS) Institute. (in Arabic)
Tabrizi, J. (2005). Tankih mabani al-orveh-ketab Al-ejtehad va taghlid. Qom: Dar al-Siddiqah al-Shahida. (in Arabic)
Aameli (Shahid Thani), Zain al-Din . (1992). Masalak al-Afham fi sharh Sharia al-Islam. Qom: Islamic Encyclopaedia Foundation. (in Arabic)
Vahid-Behbahani, M.B. (2003). Masabih al-zalam. Qom: Allama Al-Mujjad Al-Wahidi Al-Bahbahani Foundation. (in Arabic)
 
مجله علمی
دوره 21، شماره 4
دی 1404
صفحه 333-346

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 27 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 21 فروردین 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار