فقه مدرن و جنگ شناختی: فقه مدرن و تحلیلی انتقادی بر رویکردهای «دارالدعوه» و «دارالتبلیغ»

هرمزی, جواد; آقازاده, نقی

doi:10.22059/jorr.2025.371028.1009419

فقه مدرن و جنگ شناختی: فقه مدرن و تحلیلی انتقادی بر رویکردهای «دارالدعوه» و «دارالتبلیغ»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران

² گروه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکدة الهیات، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22059/jorr.2025.371028.1009419

چکیده

این مقاله با هدف بررسی رویکردهای فقه مدرن در مواجهه با جنگ شناختی به عرصة قلم نشسته است. یافته‌های این پژوهش که بر اساس روش توصیفی‌ـ تحلیلی انجام‌ شده نشان می‏دهد در رویکرد دارالدعوه مبتنی بر دیدگاه قرضاوی اسلام پیش از آنکه نیازمند تفسیر فقهی و کشف قوانین آن باشد محتاج عقل و برهان است و موفقیت اسلام در حیطة جنگ شناختی نیازمند نرمش، عبور از سختگیری‏های فقهی، و تمرکز بر واقعیت به جای حقیقت است. در رویکرد دارالتبلیغ، متعلق به طارق رمضان، موضع‏گیری نسبت به فقه شدیدتر و خود فقه مانع اصلی گسترش اسلام است. در این رهیافت، اسلام جهت موفقیت در برابر تمدن غرب نیازمند شریعت منهای فقه است. چون فقه باب اصلی تضاد میان دو تمدن غرب و اسلام است. اما در رویکرد دارالفطره که به زعم این نوشتار رویکرد آیت‌الله مصباح یزدی در جنگ شناختی است فقه و استدلال‏های فقهی سنگر مهمی در مقابل تمدن غرب است؛ چنان که به واسطة بهره‏مندی از استدلال‏های فقهی نشان می‏دهد اشکال اساسی دو رهیافت یادشده مداهنه است و به همین دلیل به جای بهره‌مندی از اصل اخلاص در تبلیغ عموماً توجه به منویات جبهة غرب را مد نظر دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

فقه حقوق بین الملل

عنوان مقاله [English]

Modern Jurisprudence and Cognitive Warfare: Modern Jurisprudence and Critical analysis of the Approaches of "Dar al-Dawa" and "Dar al-Tabligh"

نویسندگان [English]

Javad Hormozi ¹
Naghi Aghazadeh ²

¹ Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law. Faculty of Theology and Quranic Sciences. University of Mazandaran, Mazandaran, Iran

² Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law. Islamic Azad University. Qom. Iran

چکیده [English]

This article examines contemporary jurisprudential approaches to cognitive warfare. Utilizing a descriptive-analytical methodology, the study finds that within the Dar al-Da‘wah approach, as framed by Yusuf al-Qaradawi, Islam prioritizes rationality and evidence over purely jurisprudential interpretation. From this perspective, success in cognitive warfare requires adaptability, a departure from rigid legalism, and a focus on practical realities rather than abstract truths. In contrast, the Dar al-Tabligh approach, associated with Tariq Ramadan, takes a more critical stance toward jurisprudence, viewing it as a significant impediment to the global dissemination of Islam. In this view, Islam’s success in confronting Western civilization demands adherence to Sharia stripped of traditional jurisprudential frameworks, as fiqh is perceived to be the main battleground between Islamic and Western worldviews. However, in the Dar al-Fitrah approach—identified in this article with Ayatollah Misbah Yazdi—jurisprudence and its associated reasoning are seen as essential defenses against Western ideological incursions. This approach maintains that, through jurisprudential arguments, the fundamental weaknesses of the other two approaches—particularly their tendency toward compromise and hypocrisy—can be exposed. Accordingly, while Dar al-Da‘wah and Dar al-Tabligh are influenced by Western imperatives, Dar al-Fitrah emphasizes sincerity in religious propagation and remains anchored in Islamic legal tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

cognitive warfare.Daral-Dawa
Daral-Tabligh
Darul Fitrah. Euro Islam. Jurisprudence
Sharia

مراجع

قرآن کریم.

ابو حسینه، ابراهیم‌حسن (2014). التواصل فی القرآن الکریم. عمان: دار کنوز المعرفه.

انصاری قمی، محمدرضا و طوسی، محمدبن‏حسن (1389). العده فی اصول الفقه. قم: بوستان کتاب.

انصاری، مرتضی ابن محمدامین (1394). المکاسب. قم: نشر مطبوعات دینی. ج 1.

جمعیه المعارف الاسلامیه الثقافیه (2014). فقه التواصل الاجتماعی: سلسله الفقه الموضوع. بیروت: جمعیه المعارف الاسلامیه الثقافیه.

جوادی آملی، عبدالله (1392). تفسیر موضوعی قرآن کریم: فطرت در قرآن. قم: اسراء.

الحجاج، أبو یوسف (2010). اعرف نفسک و اکتشف شخصیه الآخرین. القاهره: دار الکتاب العربی.

حلبی، ابوالصلاح (1403). الکافی فی الفقه. مصحح: رضا استادی. اصفهان: کتابخانة امام‌امیرالمؤمنین^(ع).

حلّی (محقق)، جعفر بن‌ حسن (1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. محقق: عبدالحسین محمدعلی بقال. قم: اسماعیلیان.

خویی، ابوالقاسم (1399). مصباح الفقاهه فی المعاملات. قم: انصاریان. ج 1.

راوندی، قطب‌الدین سعید بن ‌هبه‌الله (1405). فقه القرآن. محقق: سید احمد حسینی. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.

سرخسی، شمس‌الدین (1406). المبسوط. بیروت: دار المعرفه.

الشایب، عبدالرؤوف (2013). القرآن و التغییر الاجتماعی دراسه تحلیلیه مقارنه. بیروت: دار المحجه البیضاء.

شهید ثانی، زین‌الدین ‌بن ‌علی (1410). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتاب‌فروشی داوری.

الصادقی، احمد (2009). ما یحتاجه الشباب مقالات فی التربیه الروحیه و الأخلاقیه. بیروت: دار البحار.

طباطبایی، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

عفیف، علاءالدین محمد (2015). الإعلام و شبکات التواصل الاجتماعی العالمیه. الإسکندریه: دار التعلیم.

قرضاوی، یوسف (1378). نسل پیروز. مترجم: احمد ساعدی. تربت‌جام: احمد جام.

ــــــــــــــ (1382). اسلام تمدن آیندگان. مترجم: ابوالفضل احمدی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

ــــــــــــــ (1386). افراط‏گرایی دینی. مترجم: عبدالرسول گلرانی. تهران: احسان.

القرطبی، ابی عبد الله محمد بن احمد الأنصاری (1952). الجامع لأحکام القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قرطبی، محمد (1405). الجامع لاحکام القرآن. محقق: احمد عبدالعلیم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قطیفی، احمد بن شیخ (1422). رسائل آل طوق. دمشق: شرکه دار المصطفی لاحیاء التراث.

اللبان، شریف درویش (2009). تکنولوجیا الاتصال و المجتمع، القضایا و الإشکالیات. القاهره: دار العالم العربی.

المدرسی، محمدتقی (2008). من هدى القرآن. بیروت: دارالقارئ‌ دار القارء.

مشکینی، علی (1377). مصطلحات الفقه. قم: نشر الهادی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1375). ره‏توشه. قم: شفق.

ـــــــــــــــــــــــ (1389). دیدار با مسئولان سازمان اوقاف و امور خیریه.

ـــــــــــــــــــــــ (1394). کاربردهای واژة فطرت. بیانات دهم اسفند.

ـــــــــــــــــــــــ (1395). اهمیت تبلیغ دینی و شیوه‌های اثربخشی آن. سخنرانی در جمع طلاب مبلغ در اصفهان.

ـــــــــــــــــــــــ (1396). فطرت از نگاه قرآن. جلسه با اعضای هیئت علمی گروه علوم تربیتی مؤسسة امام خمینی^(ره).

ـــــــــــــــــــــــ (1397). رسانة ملی باید محتوای غنی را در قالبی زیبا و جذاب به مخاطبان خود ارائه کند: ارائه‌شده در: https://mesbahyazdi.ir (access on: 14/09/1403)

هتیمی، حسین‌محمود (2015). العلاقات العامه و شبکات التواصل الاجتماعی. عمان: دار اسامه للنشر.

The Holy Quran.

Abu Hosseinah, Ibrahim Hassan (2014). Communication in the Holy Qur'an. Amman: Dar Knouz Al-Marafa.

Afif, Alauddin Mohammad (2015). Media and global social networks. Alexandria: Dar al-Talim.

Al-Hajjaj, Abu Yusuf (2010). Know yourself and discover the personality of others. Cairo: Dar al-Kitab al-Arabi.

Al-Laban, Sharif Darvish (2009). Communication technology and society, issues and problems. Cairo: Dar al-Alam al-Arabi.

Al-Madrasi, Mohammad Taqi (2008). I am the guide of the Qur'an. Beirut: Dar al-Qare

Al-Qurtubi, Abi Abdullah Muhammad bin Ahmad Al-Ansari (1952). Al-Jama'i Laws of the Qur'an. Beirut: Dar Ahyaya al-Trath al-Arabi.

Al-Sadeghi, Ahmed (2009). Al-Shabaab needs articles on spiritual and moral education. Beirut: Dar al-Bahar.

Al-Shayib, Abdul Raouf (2013). Qur'an and social change in comparative analysis. Beirut: Dar Al-Mohjah al-Bayda.

Ansari Qomi, Mohammad Reza and Tusi, Mohammad Ibn Hassan (2010). Al-Iddah in the Principles of Jurisprudence. Qom: Bostan Kitab.

Ansari, Morteza Ibn Muhammad Amin (2015). Al-Makasib. Qom: Religious Press Publishing House. Vol. 1.Backes, O & Swab, A. (2019). Cognitive warfare: The Rusian threat to election integrity in the Baltic States. Massachusetts: Belfer Center for science and international affairs. (in Persian)

Bazin, A. (2022). The Metaverse: A New Domain of Warfare. Small Wars Journal, Vol. 5, 1-6.

Bernal, A. et al. (2020). Cognitive Warfare: An Attack on Truth and Thought. Meriland: Johns Hopkins University. (in Persian)

Cavel, M.D. (2018). Thomas Rid: Cyber war will not take place. European Rieview Journal of Strategic Studies, Vol. 35, 1, 131-134.

Diemer, J. et al. (2015). Alpers, The impact of perception and presence on emotional reactions a review of research in virtual reality. Front Psychol, Vol. 6, 26, 1-9.

Eskiadi, I.G. (2022). The use of technology to modernize and strengthen NATO 2030 How the Military Metaverse can support NATO. Global Fellowship Program.

Fruhlinger, J. (2020). Ransomware explained: How it works and how to remove it. at: https://www.csoonline.com.

Gardner, H. (2015). Hybrid warfare: Iranian and Rusian versions of little greenmen and contemporary conflict. Rome: NATO defense college.

Halabi, Abu al-Salah (1403). Al-Kafi fi al-Fiqh. Revised by: Reza Ostadii. Isfahan: Library of Imam Amir al-Mu’minin (a.s.).

Hatimi, Hossein Mahmoud (2015). Public relations and social networks. Oman: Dar Osama Lalanshar.

Hilli (Researcher), Ja'far ibn Hassan (1408). Islamic Laws in Matters of Halal and Haram. Researcher: Abdul Hussein Muhammad Ali Baqal. Qom: Ismailiyan.

Islamic Encyclopaedia Association (2014). Jurisprudence of social communication: the chain of jurisprudence of the subject. Beirut: Islamic Encyclopaedia Society.

Javadi Amoli, Abdullah (2013). Thematic Commentary on the Holy Quran: Nature in the Quran. Qom: Israa.

Khoei, Abulqasem (2019). Misbah Al-Fiqahah fi Al-Maamalat. Qom: Ansarian. c 1.

Ledoux, J. E. (2000). Emotion Circuits in the Brain, Annu. Rev. Neurosci, Vol. 23, 1, 155-184. (in Persian)

Mcghee, J.E. (2013). Cyber redux: The Schmitt analysis, Tallinn Manual and US cyber policy. Journal of law and cyber warfare, Vol. 2, 1, 64-103. (in Persian)

Meshkini, Ali (1377). Jurisprudential Terms. Qom: Al-Hadi Publishing.

Misbah Yazdi, Mohammad Taqi (1996). Rahtosheh. Qom: Shafaq.

ـــــــــــــــــــــــ (2010). Meeting with officials of the Endowment and Charity Affairs Organization.

ـــــــــــــــــــــــ (2015). Uses of the word "fitrat". Bayanat 10th Esfand.

ـــــــــــــــــــــــ (2016). The importance of religious propaganda and its effective methods. Speech to a group of missionary students in Isfahan.

ـــــــــــــــــــــــ (2017). Nature from the perspective of the Quran. Meeting with the faculty members of the Educational Sciences Department of the Imam Khomeini Foundation (RA).

ـــــــــــــــــــــــ (2018). The national media should present rich content to its audience in a beautiful and attractive format: Presented at: https://mesbahyazdi.ir (access on: 14/09/1403)

Pindjak, P. (2014). Deterring warfare: A chance for NATO to and the EU to work together. NATO Review, Vol. 18, 1-5.

Qaradawi, Yusuf (1378). The Victorious Generation. Translator: Ahmad Saedi. Torbat Jam: Ahmad Jam.