اندیشۀ حکمرانی و مبنای مشروعیت سیاسی دولت از منظر آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار پردیس فارابی، دانشگاه تهران

چکیده

تلفیق پیرایه‌های سیاست و دیانت در اندیشۀ بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ایران، ارائۀ قرائت متمایزی از شیوۀ مطلوب حکمرانی با عنوان ولایت مطلقۀ فقیه را به‌همراه داشته است. اندیشۀ ولایت مطلقۀ امام، به‌مثابۀ نظریۀ مسلط در گفتمان فقه سیاسی شیعه در باب حکمرانی، آنچنان بر تارک جامعۀ معاصر ایران و پیکرۀ نظام حکومتی سایه افکنده که نقش بی‌بدیلی را در عرصۀ مناسبات مختلف نظام سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، حقوقی، قضایی، اداری و نظامی کشور ایفا می‌‌کند.
در این نوشتار، تلاش خواهیم کرد تا ضمن تبیین الگوی مطلوب حکمرانی از منظر آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره)، نسبت به تشریح همه‌جانبۀ مشروعیت الهی و بلاواسطۀ دولت از دیدگاه امام راحل، مبادرت و تأثیر این قرائت متمایز از حکمرانی را بر سیاست‌های گوناگون دولت جمهوری اسلامی (که جملگی روند تکوین الگوی حکومت دینی در قالب جمهوری با محتوایی اسلامی را تسریع بخشیدند) بررسی کنیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Theory of Governance and the Bias of political legitimacy from the perspective of Grand Ayatollah Imam Khomeini

نویسندگان [English]

  • Mahdi Balavi
  • Mahnaz Bayat Komitaki
Assistant Professor Pardis Farabi, Tehran University
چکیده [English]

Relationship between religion and politics in the thought of Imam led adherence of the social, cultural, economic, legal, judicial, administrative, and military notions from Shiism. The theory of governance of Imam profound effect on the nature of the political system and its legitimacy
In this paper, we explain the notion of governance from the perspective of Grand Ayatollah Imam Khomeini, the theory of Absolute guardianship of Faqih, and attempt to describe the basis of political legitimacy in the Islamic Republic era and also we will examine the characteristics and components of the central government policies in various legal, political , social, economic , cultural , administrative , military and religious aspects that all of them speed up the process of development governance model in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Absolute Guardianship of Faqih
  • Governance
  • government
  • Republic
  • Islamic

مراجع

  1.  

    بند اول- منابع فارسی

    الف) کتب

    1. ادیبی، حسین(1358)، طبقه متوسط جدید در ایران، تهران: انتشارات جامعه.
    2. اراکی، شیخ محمدعلی، (1413هجری قمری)، المکاسب المحرمه، قم: انتشارات در راه حق.
    3. اسپرینگز، توماس(1382)، فهم نظریه های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجائی، تهران: نشر آگه.
    4. آقابخشی، علی(1374)، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
    5. بدیع، برتران و پی یرن بوم(1380)، دو دولت، قدرت و جامعه در غرب و در سرزمین های اسلامی، ترجمه احمد نقیب زاده، تهران: انتشارات باز.
    6. بشیریه، حسین(1381)، دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران (دوره جمهوری اسلامی)، تهران، انتشارات نگاه معاصر.         
    7. خوئی، سید ابوالقاسم(1416هجری قمری)، صراط النجاه فی اجوبه الاستفتائات، مع تعلیقات میرزا شیخ جواد التبریزی، القسم الاول، ایران: انتشارات سلمان فارسی.
    8. ربانی شیرازی، عبدالرحیم (1374)، آراء آیت الله عبدالرحیم ربانی شیرازی در اسناد انقلاب اسلامی، جلد دوم،  تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    9. رحیمی، مصطفی(1358)، اصول حکومت جمهوری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    10. روحانی، سیدحمید(1360)، بررسی تحلیلی نهضت حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره) در ایران، تهران: بی نا.
    11. شرابی، هاشم(1380)، پدرسالاری جدید، ترجمه احمد موثقی، تهران، انتشارات کویر.
    12. صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
    13. طباطبائی حکیم، سید محسن(1371)، نهج الفقاهه، تعلیق علی کتاب البیع من المکاسب الشیخ الاعظم الانصاری، قم: انتشارات 22 بهمن.
    14. طباطبائی، سید جواد (1375)، خواجه نظام الملک، تهران: انتشارات طرح نو.
    15. _____________ (1387) ، زوال اندیشه سیاسی در ایران، تهران: انتشارات کویر.
    16. طباطبائی، علامه سید محمدحسین(1389هجری قمری)، شیعه در اسلام، قم: انتشارات مرکز بررسی های اسلامی.
    17. غروی تبریزی، میرزا علی(1410هجری قمری)، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، کتاب الاجتهاد و التقلید، تقریر ابحاث آیت الله سید ابوالقاسم موسوی خوئی، قم: انتشارات دارالهدی.
    18. کاتوزیان، ناصر(1360)، مقدمه ای بر جمهوری اسلامی، در مجموعه مقالات گذری بر انقلاب ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    19. _________(1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر دادگستر.
    20. کدیور، جمیله (1379)، تحول گفتمان سیاسی شیعه در ایران، تهران: انتشارات طرح نو.
    21. کمالی اردکانی، علی اکبر (1383) ، دولت انتخابی اسلامی و مردم سالاری، تهران: انتشارات کویر.
    22. لمبتون، آن. کی. اس (1379)، نظریه دولت در ایران، ترجمه چ پهلوان، تهران: نشر گیو.
    23. مطهری،  شهید مرتضی(1368)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
    24. ______________(1368)، علل گرایش به مادی گری، مجموعه آثار، جلد اول، تهران: انتشارات صدرا.
    25. ______________(1362)، خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    26. ______________(1373)، بررسی اجمالی نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر، تهران: انتشارات صدرا.
    27. منتظری، شیخ حسینعلی(1408هجری قمری)، دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، جلد اول، قم: نشر تفکر.
    28. موثقی، احمد(1371)، استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، جلد دوم، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    29. ________(1388)، نوسازی و اصلاحات در ایران؛ از اندیشه تا عمل، تهران: نشر قومس.
    30. موسوی خمینی(ره) (امام)، سید روح الله(1369)، شوون و اختیارات ولی فقیه، تهران: سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    31. _______________________، (1373)، حکومت اسلامی یا ولایت فقیه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره).
    32. _______________________، (1381هجری قمری)، المکاسب المحرمه، قم: مطبعه مهر.
    33. _______________________، (1385هجری قمری)، الرسائل، جلد دوم، قم: انتشارات اسماعیلیان.
    34. _______________________، (1390هجری قمری)، تحریرالوسیله، جلد اول، کتاب الامر بالمعروف و انهی عن المنکر، نجف: مطبعه الآداب.
    35. _______________________، (72- 1361)، صحیفه نور ، جلد اول ، تهران: انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
    36. ________________________________________، جلد دوم،  همان.
    37. ________________________________________، جلد سوم، همان.
    38. ________________________________________، جلد چهاردهم، همان.
    39. ________________________________________، جلد بیستم،  همان.
    40. ________________________________________، جلد بیست و یکم، همان.
    41. _______________________(بی تا)، کشف الاسرار، قم: انتشارات آزادی.
    42. نقیب زاده، احمد (1381)،تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست و رفتار خارجی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
    43. هاشمی، سید محمد(1382)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول؛ اصول و مبانی کلی نظام، تهران: نشر میزان.
    44. _________________، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، حاکمیت و نهادهای سیاسی، همان.
    45. وینسنت، اندرو(1385)، نظریه های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.

     

    ب) مقالات

    1. برکچیان، محمود(1381)، جمهوریت نزد حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی (ره)، ماهنامه آفتاب، شماره 19.
    2. جوان آراسته، حسین(1379) ، دولت در فقه شیعه و نظریات فقهی خودساخته، در  نشریه راهبرد، شماره 18.
    3. حافظیان، محمدحسین(1386)، رویکردی نظری به رابطه جمهوریت و اسلامیت در نظام جمهوری اسلامی ایران، در دولت مدرن در ایران، ویراسته رسول افضلی و جمعی از همکاران، قم: موسسه انشارات دانشگاه مفید.
    4. حجاریان، سعید(1380)، جمهوریت؛ قالبی برای مضمون آزادی، ماهنامه آفتاب، شماره 132.
    5. ساعی، حبیب(1381)، جمهوری؟ اسلامی؟، ماهنامه پژواک ایران، سال سوم، شماره 10.
    6. سروش، محمد(1381)، جمهوری؟ اسلامی؟، ماهنامه پژواک ایران، سال سوم، شماره 9.
    7. ______________، مقایسه دو نظریه ولایت مطلقه فقیه و ولایت انتخابی مقیده فقیه، در مجموعه مقالات دغدغه های حکومت دینی، همان.
    8. مارتین، کرامر(1368)، تشیع، مقاومت و انقلاب، مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی دانشگاه تل آویو(1984میلادی)، تهران:بی نا.
    9. نقیب زاده، احمد(1386)، مطالعه تطبیقی تحول دولت مدرن در غرب و ایران، در دولت مدرن در ایران، همان.
    1. کدیور، محسن (1379)، حقوق سیاسی مردم در اسلام، در مجموعه مقالات دغدغه های حکومت دینی، تهران: نشر نی.

    بند دوم- منابع لاتین

    1. Lubaz.H. (1964), The Development of the Modern State, New York: Macmillan Press.
    2. Menashri, D(2001), Post- Revvolutionary Politics In Iran: Religion, Socity And Power, London: frank Cass.
    3. Roy, O. (1999), The Crisis Of Religious Legitimacy In Iran, Middle East Journal, Vol. 53, No. 2.

     

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 مرداد 1393
  • تاریخ بازنگری: 20 آبان 1393
  • تاریخ پذیرش: 21 آبان 1393

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار