2024-03-28T21:24:23Z
https://jorr.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7033
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
بررسی فقهی شرط احتمال تأثیر در امر به معروف و نهی از منکر از نظر زمان و محدودۀ تأثیرگذاری
علی اکبر
ایزدی فرد
صالح
منتظری
امر به معروف و نهی از منکر، مقید به شروطی است که یکی از آنها احتمال تأثیر است. نگارندگان در این مقاله در پی پاسخ به این سؤال هستند که آیا امر به معروف و نهی از منکر، در صورتی که آمر به معروف و ناهی از منکر بداند امر و نهیش فعلاً مؤثر نیست یا نسبت به مخاطب ـ تارک معروف و فاعل منکر ـ اثر ندارد، واجب خواهد بود یا خیر؟
مشهور فقها معتقدند امر به معروف و نهی از منکر، در صورتی واجب است که فرد احتمال بدهد امر و نهیش در زمان خطاب و نسبت به مخاطب تأثیرگذار است؛ لذا ایشان میگویند اگر آمر به معروف و ناهی از منکر بداند امر و نهیش فعلاً و نسبت به مخاطب اثر ندارد، امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست.
ما با نقد ادلۀ مشهور و بهرهگیری از ادلۀ چهارگانه، اثبات خواهیم کرد که شرط احتمال تأثیر از نظر زمان، اعم از حالی و استقبالی و از نظر محدودۀ تأثیرگذاری نیز، اعم از مخاطب و دیگران است. بهعبارت دیگر، اثبات خواهیم کرد که شرط احتمال تأثیر، از دو بُعد مذکور، شمولیت و عمومیت دارد.
احتمال تأثیر
امر به معروف و نهی از منکر
بُعد زمانی
شمولیت
محدودۀ تأثیرگذاری
2014
06
22
219
246
https://jorr.ut.ac.ir/article_51999_4fad2a00f8688ed596999fc23b1482f0.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
مشروعیت انتخاب جنسیت از طریق PGD (تشخیص ژنتیکی پیش از لانهگزینی)
فاطمه
پیری امیرحاجیلو
علی
تولّائی
محمد حسن
شیخها
تشخیص ژنتیکی پیش از لانهگزینی حاصل تلفیق لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تشخیص پیش از تولد (PND) است. در این روش، تشخیص بیماریهای ژنتیکی در رویان انسان، پیش از لانهگزینی، به والدین شانس شروع بارداری با علم به سالم بودن کودک و فقدان ناهنجاریهای ژنتیکی را میدهد.
تعیین جنسیت فرزندان یکی از کاربردهای مهم تشخیص ژنتیکی پیش از لانهگزینی است که با دو هدف پیشگیری از بیماریهای وابسته به جنس و علاقۀ والدین به فرزندی با جنس خاص صورت میگیرد. هدف از این پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی و مطالعۀ کتابهای فقهی، حقوقی و پزشکی صورت گرفته، اثبات مشروعیت تعیین جنسیت به این دو منظور با استناد به قواعد فقهی مانند «عسر و حرج»، «قاعدۀ لاضرر» و اصالةالبرائه است. البته تاکنون در کشور ما در زمینة تعیین جنسیت، قانونی وضع نشده است، هرچند برخی از فقها بر اساس استفتائاتی که از آنها شده است، به جواز چنین عملی (در صورتی که مفسده و خطری برای جامعه و فرد به همراه نداشته باشد) حکم دادهاند.
اصل اباحه
بیماریهای وابسته به جنس
تشخیص ژنتیکی پیش از لانهگزینی
تعیین جنسیت
تغییر خلقت
2014
06
22
247
270
https://jorr.ut.ac.ir/article_52000_4bf501931198cc156a7e5a1c951ca16a.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
مبانی فقهی حقوقی اجتماع اسباب در مسئولیت مدنی
اسدالله
لطفی
در مواردی که سبب خاصی در وقوع یک حادثه نقش مؤثری داشته باشد، همان سبب ضامن خواهد بود و اگر اسباب متعدد بهطور مساوی و در عرض هم اثر کنند، حالت اشتراک در تسبیب مطرح میشود و در ضمان مشترک خواهند بود. اما اگر اسباب، متعدد و در طول هم اثر کنند، اجتماع اسباب مطرح میشود. آنگاه در اینکه کدامیک از اسباب ضامن و مسئول شناخته میشود، دیدگاههای مختلفی وجود دارد. دراین مقاله دیدگاههای موجود بررسی و قوت و ضعف آنها تجزیه و تحلیل شده است.
اجتماع اسباب
تسبیب
رابطۀ سببیت
ضمان
مسئولیت مدنی
2014
06
22
271
304
https://jorr.ut.ac.ir/article_52001_be0b08d7eebf65f69b556fea8942c7b3.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
گونههای بهرهگیری از عدالت در فقه و اجتهاد
سعید
ضیائیفر
تأثیر عدالت در اجتهاد یکی از پرسشهای مهم و اساسی سدۀ حاضر است. امامیه از دیرباز بهصورت مبنایی و نظری بر این مطلب تأکید کرده است که خداوند عادل و حکیم و احکام الهی تابع مصالح و مفاسد و یکی از مهمترین آنها حسن عدل و قبح ظلم است و بههمین مناسبت به عدلیه معروف شدهاند، ولی کمتر به نقش و تأثیر آن در اجتهاد و فقاهت توجه شده است. بیشترین توجه به تأثیر عدالت در اجتهاد، در چند دهۀ اخیر و تنها بهصورت موردی از سوی برخی از فقها صورت گرفته است. در این مقاله تلاش میشود تا اکثر شیوههایی که بهوسیلۀ آنها میتوان عنصر «عدالت» را در اجتهاد بهکار گرفت، استقصا و دشوارتر از آن نمونههایی فقهی برای بیشتر این شیوهها ارائه شود. گونهها و شیوههایی که در این نوشتار از تأثیر آنها در اجتهاد سخن میگوییم، عبارتند از: تأثیر عدالت در صدور و عدم صدور روایت، تأثیر عدالت در شناخت صدور روایت برای بیان حکم شرعی یا حکم ولایی و امثال آن، استفاده از عدالت در فهم عمومیت و عدم عمومیت حکم، تأثیر عدالت در پیدایش یا رفع اجمال، تأثیر عدالت در اختصاص حکم به زمان یا مکانی خاص، استفاده از عدالت در فهم الزام یا عدم الزام، استفاده از عدالت در مقام تعارض و تزاحم.
اجتهاد
تأثیرگذاری و بهرهگیری
شریعت
عدالت
فقه
2014
06
22
305
322
https://jorr.ut.ac.ir/article_52002_2e9a8b3e8a848411a0fc23cb45c8c58c.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
مبانی فقهی تقویم مهریه به نرخ روز
حمید
انصاری
مجتبی
صحراگرد دهکردی
تقویم مهریه به نرخ روز از جمله مسائلی است که در گذشته وجود نداشته است. به وجود آمدن پولهای اعتباری و کاهش ارزش آنها ، سبب شد تا مسأله جبران ارزش پول به عنوان راهکار در جهت حفظ ارزش پول در دیون مالی نظیر مهریه مطرح شود. تبصره ماده 1082 قانون مدنی، نمونه ای از این راهکار است. اگرچه عده ای از فقها تقویم مهریه را مشروع نمی دانند، اما در مقابل عده ای دیگر آن را مشروع دانسته و عدهای نیز قائل به مصالحه بین طرفین هستند. مقاله حاضر درصدد است با روش تحلیلی و با استفاده از منایع معتبر فقهی، مشروعیت تقویم مهریه را به اثبات رساند. با توجه به بررسیهای انجام شده، خروج موضوعی از ربا، عرف، مدلول التزامی مهریه بر وفای به تعهد، قاعده ضمان ید، قاعده لاضرر و لزوم رعایت عدالت را به عنوان مبانی تقویم مهریه به نرخ روز مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مشروعیت و ضرورت آن به اثبات رسیده است.
مهریه
تقویم مهریه
نرخ روز
جبران ارزش پول
2014
06
22
323
338
https://jorr.ut.ac.ir/article_52003_3f85651c1f8339e78c4bd2caa8616804.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
حقیقت و مشروعیت بیمۀ عمر از دیدگاه فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی
سعید
افشاری
سید محمد تقی
قبولی درافشان
مجتبی
الهیان
امروزه بیمههای عمر و زندگی از مصادیق بسیار اثرگذار و پرکاربرد در عرصۀ اقتصادی و اجتماعی هستند. در این نوع بیمهها اشخاص قادرند با صرفهجویی در هزینهها و پرداختهای مستمر ماهیانه، سرمایهای را فراهم کنند که تأمین هزینههای تحصیل فرزندان، ازدواج، جهیزیه، ساخت مسکن و ... را میسر کند. اما شبهات و اشکالهای فقهی و حقوقی در این زمینه موجب شده است هنوز این نوع بیمهها جایگاه واقعی خود را در کشورهای اسلامی پیدا نکنند. از این دیدگاه، فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی در زمینۀ حقیقت و مشروعیت بیمۀ عمر، نظرهای متفاوتی دارند؛ بهگونهای که برخی آن را بهطور کلی نامشروع و به مثابۀ معاملۀ ربوی، غرری، سفهی، قماری، امانی، تحدی با قضا و قدر و اکل مال به باطل میدانند و عدۀ دیگری قائل به جواز بیمۀ عمر در قالب قرارداد صلح، تعاون، ضمان، ودیعه و مضاربه و... هستند و با تمسک به عموم ادلۀ شرعی و عقلایی بودن و اصل آزادی قراردادها، به جواز و مشروعیت همۀ انواع بیمۀ عمر رأی دادهاند. از اینرو، مقالۀ حاضر به تحلیل و بازخوانی حقیقت و مشروعیت انواع بیمههای عمر براساس موازین فقه امامیه و حقوق ایران اختصاص دارد و با تطبیق بر فقه عامه (مذاهب شافعی، حنفی، حنبلی و مالکی) به تبیین نظریهپردازیهای فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی میپردازد.
بیمه
بیمۀ عمر
تعهد به نفع شخص ثالث
فقه امامیه
ماهیت حقوقی
مشروعیت
مذاهب اربعه
2014
06
22
339
370
https://jorr.ut.ac.ir/article_52004_a7c3a66df420074f1428985867be2628.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
بررسی مسئولیت ناشی از نقض عقد مزارعه
اسماعیل
نعمت اللهی
دربارة پذیرش یا عدم پذیرش مسئولیت قراردادی، در فقه اختلاف نظر وجود دارد. همانند بسیاری از مسائل دیگر، در مورد این مسئله بحث مستقلی در فقه دیده نمیشود و مطالب دربارۀ آن را باید در میان فروعات فقهی جستوجو کرد. هدف این مقاله بررسی یکی از مصادیق این بحث، یعنی مسئولیت ناشی از نقض عقد مزارعه است. انتخاب موضوع مذکور به این سبب بود که بحث از ضمان نقض تعهد در عقد مزارعه، یکی از مواضع مهم و شایان توجهی است که در آنها بحث مسئولیت ناشی از نقض قرارداد و صورتهای مختلف آن، مورد توجه دقیق فقها قرار گرفته است.
مقالة حاضر پس از ارائة بحثی در مورد ماهیت عقد مزارعه، به بررسی مسئلة ترک زراعت توسط عامل و عدم تسلیم زمین از سوی مالک میپردازد و برای این منظور از روش استقرایی و تحلیل مفهومی کمک میگیرد. از مباحث مطرحشده میتوان نتیجه گرفت که هرچند بهنظر مشهور فقها، نقض عقد مزارعه موجب مسئولیت قراردادی بهمعنای دقیق کلمه نمیشود، پذیرش خسارت نقض قرارداد نیز طرفدارانی دارد و میتوان آن را تقویت کرد. نظریات مطرحشده در این مبحث و مبانی آنها را میتوان به عقود مشابه نیز تسری داد.
ضمان قهری
ضمان قراردادی
عقد مزارعه
فقه امامیه
مسئولیت
2014
06
22
371
404
https://jorr.ut.ac.ir/article_52005_6e1a2dd5a057648fb35fd1d43cd652aa.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
تبیین فلسفۀ احکام در خطبۀ فدکیه
سید اسحق
حسینى کوهسارى
خطبۀ فدک حضرت زهرا (س) مانند نهجالبلاغۀ امیر، بیان حضرت علی (ع)، در اوج هنر و عظمت و از میراثهای عظیم الهی برای بشر است. یکی از فرازهای مهم خطبۀ فدکیه، تشریح فلسفۀ احکام است که با بیان رسایی در آن مجلس مطرح شدهاند. احکامی همچون ایمان با فلسفۀ طهارت از شرک، نماز برای پیراستن از کبر، زکات برای توسعۀ رزق، روزه برای اخلاص، حج برای تقویت دین، عدالت مایۀ آرامش قلوب، امامت مانع از تفرقه، جهاد عزت اسلام، صبر برای طلب مغفرت، امر به معروف برای مصلحت عامه، نیکی به والدین برای حفاظت از غضب الهی، صلۀ رحم مایۀ رشد نسل، قصاص و حفظ دماء، وفای به نذر برای مغفرت، کیل و وزن و جلوگیری از کمفروشی، قذف و لعنت الهی، رابطۀ سرقت و عفت نفس، عدالت در قضا، رابطۀ حرمت شرک و اخلاص الهی.
در این مقاله، ضمن تبیین این احکام و فلسفۀ آنها که برگرفته از این خطبهاند، به فراز پایانی خطبه که دعوت به تقوای الهی است اشاره میکنیم و در صدد شرح و توضیح آن بر میآییم.
امامت
تشریع
حج
روزه
زکات
صبر
عدل
فدک
فلسفۀ احکام
نماز
2014
06
22
405
432
https://jorr.ut.ac.ir/article_52006_e714987f4f82cba9f8b884acc0f3eef1.pdf
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2008-8388
1393
10
2
چکیده های انگلیسی
2014
06
22
1
8
https://jorr.ut.ac.ir/article_52629_03dc003045057d8cf16b8175e1a4a52b.pdf