دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
زمان مکان و نقش این دو در اجتهاد
FA
علی رضا
صابریان
تلفن نویسنده: 2855197-0251
email: h.sabr@yahoo.com
مقالهی حاضر به بررسی نقش زمان و مکان در اجتهاد میپردازد. مقتضیات زمان و مکان در تعیین موضوع احکام نقش اساسی دارند و موضوعاتِ احکام به مثابه علت برای حکم است. از این رو نظریههای مختلفی دربارهی تأثیر زمان و مکان بر احکام شرعی وجود دارد. جهتگیری این نوشتار بررسی مفهوم زمان و مکان و نقش این دو، در اجتهاد است که موجب پویایی فقه در همه زمانها و مکانها میگردد و چنین رویکردی اهمیت پرداختن به این موضوع را نشان میدهد.
اجتهاد,ادله,حکم,زمان,مقتضیات,مناط,موضوع,مکان
https://jorr.ut.ac.ir/article_18730.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18730_b80472fb2d8590278f3fb95a9f97b4cc.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
ادبیات و رثای حسینی و عاشورایی
FA
محمد جنتی
فر
88331574
اقوام و ملت های دنیا از دیرباز در موضوعات و قالب های گوناگون بر اساس باورها و گرایش های خاص خود به سرودن شعر پرداختند و پایه های ادبیات خویش را بنا نهادند. از جمله موضوعات مشترک و ادبیات ملل مختلف «رثا» یا «سوگنامه» می باشند.
رثا یا سوگنامه چه در شعر یونان قدیم، مانند قصه های «اوزیرس و ایزیس»و چه در شعر فارسی، مانند اشعار رودکی و محتشم کاشانی و همچنین در شعر عربی قبل از اسلام وبعد از اسلام از جمله موضوعات شعری به حساب می آید. گسترده ترین مصداق این گونه اشعار رثای شیعی در بارهی حسین بن علی(ع) و یاران آن حضرت در حادثه کربلا می باشد. جواد شبرنویسنده کتاب ادب الطف میگوید: جمع آوری اشعار رثایی درباره ی حسین بن علی (ع) به صد ها جلد کتاب می رسد. ولی سؤال مهم این است که:
1) چه مرثیهای مطلوب و سازنده و حامل پیام حسین (ع) و عاشورا میباشد؟
2) کدامین مرثیه را ائمه معصومین (ع) به آن توصیه میکردند؟
3) چه نوع مرثیه ای می تواند عاملی موثر در گسترش فرهنگ, ارزش ها و آرمان های اسلامی باشد؟
4) مرثیه سرایان حیسنی چه ویژگی ها و معیارهایی را باید در نظر بگیرد تا مرثیه سودمند و ماندگار باشد؟
این مقاله در صدد پاسخ گویی به سؤال های پیش گفته می باشد.
ادب,رثا,رثای حسینی,رثای شیعی,عاشور,مرثیه
https://jorr.ut.ac.ir/article_18731.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18731_20672d893b32360116cadd3ca8fc7e12.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
استفاده بدون جهت در فقه اسلامی و حقوق تطبیقی
FA
علی محمد
یثربی
تلفن نویسنده: 6166186 0251
emila: muasrebi@ut.ac.ir
قواعد حقوقی دارای مبانی عام عقلایی هستند که در نظامهای حقوقی مختلف وجود دارند . قاعده «استفاده بدون جهت» یکی از موجبات ضمان قهری در حقوق فرانسه است. قاعده مذکور با اختلاف برداشت در معنای جهت و سبب در فقه اسلامی نیز وجود دارد. عدم آشنایی با فقه اسلامی سبب توهم عدم وجود چنین قاعدهای نیز در فقه اسلامی شده است. مواد مربوطه به موضوع این قاعده در قانون مدنی نیز از فقه اسلامی اخذ شده است. مقاله پیش رو با دو قید اختصار و استدلال معنا و مبانی و بعضی موارد این قاعده را در دو نظام حقوقی فرانسه و فقه اسلامی مورد مطالعه قرار داده و ضمن تأکید بر وجود چنین قاعدهای در فقه اسلامی، مواد مربوطه به محتوای این قاعده در قانون مدنی را نیز برگرفته از فقه اسلامی برشمرده است.
استفاده بدون جهت,حقوق تطبیقی,ضمان ید,فقه اسلامی
https://jorr.ut.ac.ir/article_18732.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18732_0d420739792af51195bb1323df9e19c1.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
عدالت اجتماعی در نظام اقتصادی
FA
سیدمحمد محمودی
گلپایگانی
تلفن نویسنده: 02144080620
77382438
اقتصاد لیبرالیسم که برپایه فلسفه سودگرایی(یوتیلیتاریانیسم) بنیانگذاری شده, هدف اصلی خود را رشد و اقتصاد و رفاه عمومی دانستهاست و از این رهگذر به منزله ابزاری در خدمت سرمایهداری قرارگرفته که البته دستاورد آن اختلاف شدید طبقاتی و ادامه ثروتاندوزی گروهی خاص و سرانجام گسترش ظلم و بیعدالتی است.
در این مقاله به این بحث پرداختهایم که در مکتب لیبرالیسم هرچند گهگاه سخن از عدالت در توزیع رفتهاست؛ ولی اساساً اصول و مبانی این مکتب، عدالت را نفی میکند و هدف اصلی آن رشد اقتصادی است که با عدالت تنافی و تناقض دارد و این پارادوکس به موجب تنافی اصول این مکتب با عدالت است؛ ولی در مقابل نظام اقتصادی اسلام از این ویژگی مهم برخوردار است که احکام و مقررات آن و از جمله قوانین اقتصادی برپایه عدالت استوار است که در اصول و مبانی این دین ریشه دارد.
علاوه بر این، مجموعه قوانین کامل در این نظام اقتصادی, اصول حاکم بر مالکیت, تولید, توزیع, رشد و توسعه اقتصادی در این آیین با هدف اصلی «عدالت» همسو و هماهنگ است.
اصول لیبرالیسم,بهره,تعاون اقتصادی,رشد اقتصادی,سودگرایی,سود واقعی,عدالت
https://jorr.ut.ac.ir/article_18733.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18733_08ac326eeb9160c28696232fd6889b4e.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
ارکان و ویژگیهای نظام پژوهشی کارآمد در حوزهی علوم دین و معارف اسلامی
FA
حسین
خنیفر
تلفن نویسنده: 02516166127
24211122
برای اینکه محققان و صاحبنظران در رشتههای تخصصی و زمینهای مطالعاتی حوزه علوم دینی و معارف اسلامی ادراک, استنباط و تحلیلهای مناسبی در قالب پژوهشهای بنیادی و کاربردی داشته باشند، ضرورت یک نظام پژوهشی کارآمد در این حوزه مطالعاتی لازم و ضروری است و از ویژگیهای بنیادین دین مبین اسلام امر بر تحقیق, تفحص و تدقیق در مسایل گوناگون است تا سره از ناسره تفکیک و دستاورد این تحقیقات پاسخگوی نیازهای روز نیز باشد.
ارائه مدلهای مناسب، با عنایت به ارکان نظام کارآمد پژوهشی و طرح رویکرد نوآورانه در مقوله پژوهش در حوزه علوم دین و معارف اسلامی، از ویژگیهای مطرح در این مقاله است. همچنین پرداختن به تمهیدات اساسی برای این منظور، یعنی طراحی نظام پژوهشی شایسته و بایسته از ابعاد دیگر این نوشتار است. در ادامه به مهمترین نکات لازم برای توسعه مراکز پژوهشی در یک نظام پژوهشی کارآمد و راهبردهای مدیریتی آن پرداخته و خاتمه مقاله نیز نتیجهگیری عملیاتی از مباحث این نوشتار است.
ارکان پژوهش,پژوهش کارآمد,حوزه علوم دین,فرهنگ پژوهش,کارآفرینی,معارف اسلامی,نظام پژوهشی,نوآوری
https://jorr.ut.ac.ir/article_18734.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18734_590a10f90ea7f4303530d1366f9aed5c.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
بررسی حکمت عدم تصریح نام ائمه در قرآن
FA
فتح الله
نجارزادگان
تلفن نویسنده: 02517730151
73124532
در بررسی حکمت عدم تصریح نام ائمه و مقامات آنان در قرآن، سه دیگاه متفاوت به چشم میخورد. این مقاله ضمن تحلیل دیدگاههای مذکور به نقد آنها پرداخته و این نکته را ثابت کرده است که خداوند نام اهلبیت را صریحاً در قرآن نیاورده, بلکه با بیان اوصاف و مفاهیمی کلی آنها در آیات, تبیین آنها را به عهده پیامبرش نهاد تا یکی از راههای آزمون این امت هموار گردد. این نظریهای معتدل در برابر نظریهی دیگر افراطی و تفریطی در این باره است.
اهل بیت,تبیین قرآن,تفویض دین
https://jorr.ut.ac.ir/article_18735.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18735_fa6400fc4333d55ddae98ced8ceec046.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
بررسی اصطلاح حجت یا حجیت در علم اصول
FA
محمد رسول
آهنگران
تلفن نویسنده: 6166143 0251
ahangaran@ut.ac.ir
یکی از مهمترین راههای پرهیز از اشتباه در هر علم عبارت است از فهمیدن اصطلاحات خاص آن علم.در علم اصول اصطلاح «حجت» یا «حجیت» از اهمیت ویژهای برخوردار است که فهمیدن منظور اصولیین از آن، کمک زیادی به پی بردن مقاصد این علم مینماید. در مورد معنای اصطلاحی این واژه اختلاف نظر وجود دارد و تا به حال در کتاب و یا مقالهای مشاهده نگردیده است که محقق بدقت به این دو واژه رسیدگی نموده و با موشکافی به بیان حقیقت آن بپردازد. این مقاله بیان میکند که حجیت به معنای «معذریّت» و «منجزیّت» است. مراد از منجزیت عبارت است از تحقق شرط، ابلاغ برای حکم عقل به استحقاق ثواب و یا عقاب و مقصود از معذریت نیز این است که در صورت اشتباه، مرتکب خطا چون عذر دارد، از عذاب مأمون خواهد بود.
اطاعت,اماره,حجیت,حد وسط,حکم عقل به استحقاق ثواب و عقاب,خبر ثقه,دلیل,طریق,قطع,معذریت,معصیت,منجزیت
https://jorr.ut.ac.ir/article_18736.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18736_85e0dc9e7c5757ed3dc82faa7f5244e8.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
تسبیح موجودات در قرآن و روایات و ادبیات فارسی
FA
علی
عسکری
تلفن نویسنده: 09113548152
email: a-askari@bpnu.ac.ir
در فرهنگ اسلامی و قرآنی و به تبع آن در ادبیات ارزشمند فارسی ، شعور و آگاهی و نیز عشق و تسبیح و عبادت ، مخصوص انسان نیست ، بلکه تمام عالم هستی و پدیده های آن درک و شعور خاص خود را دارند. پیام حق را می شنوند و به زبان و شیوة خاص خود، آن هم بر اساس علم و شعور و انتخاب به تسبیح و سجده و عبادت حق مشغولند؛ لذا عشق به خداوند در تمامی موجودات و ذرّات عالم هستی جاری و ساری است؛ ولی انسانها چگونگی این مسائل و حقایق را درک نمیکنند، مگر کسانی که اهل دلند و به کمالات بالای روحی و معنوی و قدرت ارتباط با عالم غیب دست یافتهاند.
در قرآن کریم و روایات معصومین – علیهم السلام - علاوه بر تسبیح فرشتگان و بسیاری از انسانها، به تسبیح و عبادت پرندگان ، چهارپایان ، گیاه ، درخت ، کوه ، سنگ ، خورشید ، ماه ، ستارگان ، رعد ، زمین ، آسمان های هفتگانه و تمامی موجوداتی که در زمین و آسمانند و حتی سایهی موجودات اشاره شده است . در ادبیات فارسی نیز بویژه در شعر شاعران عارف، به تبع فرهنگ قرآنی و اسلامی تمام موجودات جهان هستی از جمله آتش ، آب ، خاک ، باد ، هفت آسمان ، پروانه ، بلبل ، قمری، فیل، گرگ، شیر، مور، مار، کوه، دریا، درختان و هر برگ و گلی که وجود دارد ، از ادراک و شعور و عشق برخوردار هستند و به ذکر و تسبیح و شهادت بر یگانگی حق مشغولند:
هر گیاهی که از زمین روید وَحدَهُ لَاشَریکَ لَه گوید
در این مقاله تسبیح موجودات مبتنی بر آیات قرآن، روایات و ادبیات فارسی بررسی شده است.
تسبیح,ذکر,سجود,شعور,عشق,موجودات
https://jorr.ut.ac.ir/article_18737.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18737_0df7b30f666060e13a3c4e8e2ae967fb.pdf
دانشگاه تهران
مجله علمی "پژوهشهای فقهی"
2008-8388
2423-6195
5
5
2006
12
22
بررسی قانون حجر و موارد آن در فقه امامیه
FA
سید احمد
میرحسینی
تلفن نویسنده: 09126526695
mirhosein@ut.ac.ir
یکی از موضوعات در فقه و حقوق اسلامی موضوع «حجر» است. بعضی افراد با اینکه شرعاً و قانوناً مالک اموالی شناخته شدهاند، به جهت مصالح خودشان و با مصالح دیگران از تصرّف کردن در مجموع اموال و یا بخشی از دارایی خود ممنوع خواهند بود.
در مقالهی حاضر اولاً موارد محجورین و دوران حجر آنها مورد بررسی قرار گرفته و از آنجا که علّت منع تصرّف و حجر مواردی عمدهای از محجورین، عدم رشد کافی آنان است و برای رفع حجر علم به رشد آنها لازم است، لذا عنوان رشد و واژه مقابل آن سَفَه و سفاهَت مورد بررسی قرار گرفته است.
نیز از آنجا که در جمع این قانون با قاعدهی تسلّط: «الناس مسلّطون علی اموالهم» فی الجمله جای بحث است, نسبت این دو بررسی و سرانجام مصالح فردی و اجتماعی قانون حجر مورد بحث قرار گرفته است. همچنین مفهوم رشد و تمیز رشد از غیر رشد که از جمله موارد اختلافی است بررسی شده است.
ادله حجر,حجر,رشید,فردی و اجتماعی,قاعدهی تسلّط,قانون,محجورین,مصالح و مفاسد,ممنوع التصرف
https://jorr.ut.ac.ir/article_18738.html
https://jorr.ut.ac.ir/article_18738_3b2a516373191ea47ac9992c0de7365f.pdf