ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تاریخی نظریۀ بخشیدن خمس توسط امامان شیعه (11 تا 329 ه.ق)
در این مقاله، برای نقد باور برخی در زمینۀ بخشش خمس توسط امامان شیعه، پس از دستهبندی و اعتبارسنجی گزارشهای این بخشش به ترتیب هر امام، شرایطی که موجب بروز این پدیده در عصر امام بوده، بررسی شده است. در ادامه، شواهد تاریخی دیگری نیز تبیین خواهد شد که مردود بودن این باور را اثبات میکنند. شواهدی چون باور جایگزینی خمس بهجای زکات برای خویشان پیامبر(ص)، وجود روایات تثبیتکنندۀ خمس از امامانی که روایات تحلیل از آنان نقل شده است. همچنین تشکیل و حمایت شبکۀ گسترۀ وکالت با مجموعۀ وظایفی، از جمله جمعآوری خمس توسط امامان بعدی، از قراین دیگری است که دیدگاه تاریخی حلال شمردن مطلق خمس را رد میکند؛ بنابراین به نظر میرسد در کنار قاعدۀ عمومی بخشیدن خمس، دربارۀ خمسی که در اموال منتقلشده طی معاملات مختلف به شیعیان، از غیر آنان وجود دارد، شرایط سیاسی، اجتماعی و امنیتی برخی از امامان، سبب آن شده است که شیعیان بر اساس چنین روایاتی بهطور موقت از پرداخت خمس مازاد داراییهای خود معاف شوند. این معافیت در برخی موارد، با توجه به شرایط افراد خاصی که به اینمنظور مراجعه میکردند، رخ داده و هرگز برای همگان و در همۀ زمانها عمومیت نداشته است.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71800_589f318158664da408c968a3ab25bbbb.pdf
2019-07-07
187
211
10.22059/jorr.2018.238425.1007764
امامان شیعه
بخشیدن خمس خمس
سهم ذیالقربی
محمدسعید
نجاتی
ms.nejati@hzrc.ac.ir
1
استادیار، پژوهشکدۀ حج و زیارت، قم، ایران
AUTHOR
اصغر
منتظرالقائم
montazer15337@yahoo.com
2
استاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
محدعلی
چلونگر
chelongor@yaoo.com
3
استاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
AUTHOR
ابن ابیشیبه، ابوبکر عبداللهبن محمد (1409 ق). الکتاب المصنف فی الأحادیث و الآثار، کمال یوسف الحوت، چ اول، ریاض: مکتبة الرشد.
1
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (۱۴۲۰ ق). مصنف، محمد رضا القهوجی، بیچا، بیروت: دارالبشائر الاسلامیة.
2
ابناثیر، علیبن ابیالکرم (1385). الکامل فی التاریخ، چ اول، بیروت: دارصادر - داربیروت.
3
ابناعثم الکوفی، أبومحمد احمد (1411 ق). کتاب الفتوح، تحقیق: علی شیری، چ اول، بیروت: دارالأضواء.
4
ابنجوزی، ابوالفرج عبدالرحمن (1412 ق). المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
5
ابنحیون مغربی، نعمان (1385). دعائم الإسلام، چ دوم، قم: مؤسسة آلالبیت.
6
ابنرجب الحنبلی (1399 ق). موسوعة الخراج، بیچا، بیروت: بیت الأفکار الدولیة.
7
ابنزنجویة، ابواحمد حمیدبن مخلد (1427 ق). الأموال، چ اول، بیروت: دارالکتب.
8
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1428 ق). الأموال، چ دوم، بیروت: مرکز الملک فیصل.
9
ابنشبه نمیری (1410 ق). تاریخ المدینة المنورة، چ اول، قم: دارالفکر.
10
ابنشعبه حرانی، حسنبن علی (1404 ق). تحف العقول عن آل الرسول (ص)، چ دوم، قم: جامعۀ مدرسین.
11
12. ابن عبدربه، احمدبن محمد الأندلسی (1404 ق). العقد الفرید، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.
12
ابن قتیبة الدینوری، ابومحمد عبداللهبن مسلم (1410 ق). الإمامة و السیاسة (تاریخ الخلفاء)، علی شیری، چ اول، بیروت: دارالأضواء.
13
ابوالفرج اصفهانی، علیبن الحسین (۱۴۰۸ ق). مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، چ اول، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
14
ابوعبید، قاسمبن سلام (1408 ق). الأموال، چ دوم، بیروت: دارالفکر.
15
بلاذری، احمدبن یحیی (1417 ق). کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، چ اول، بیروت: دارالفکر.
16
ــــــــــــــــــــــ (1988 ق). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
17
بیهقی، ابوبکر احمد (1344). السنن الکبری، چ اول، هند: مجلس دائرة المعارف النظامیة.
18
جباری، محمد رضا (1382). سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه، چ اول، قم: مؤسسۀ آموزشی ـ پژوهشی امام خمینی.
19
جعفریان، رسول (1381). حیات فکری و سیاسی ائمه، چ ششم، قم: انصاریان.
20
الجنبی، عبدالخالقبن عبدالجلیل (2014). تاریخ التشیع لاهل البیت فی اقلیم البحرین القدیم، چ اول، بیروت: دارالمحجة البیضاء.
21
حر عاملی، محمدبن حسن (1409 ق). وسائل الشیعة، چ اول، قم: مؤسسة آلالبیت.
22
حلی، جعفربن حسن (1413 ق). الرسائل التسع، چ اول، قم: انتشارات کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی.
23
حیدر علی (1347). قلمداران، بیتا، بیجا.
24
خویی، سید ابوالقاسم (1372). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، چ اول، قم: مرکز نشر الثقافة الاسلامیة فی العالم.
25
الدلیمی، طه حامد (1435). الخمس بین الفریضة الشرعیة و الضریبة المالیة، چ اول، ریاض: دارعالم الکتب.
26
27. ذهبی، شمسالدین محمد (1413 ق). تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، چ دوم، بیروت: دارالکتاب العربی.
27
سبحانی، جعفر (1387). کتاب خمس، چ اول، تهران: مشعر.
28
صدوق، محمدبن علی ابنبابویه (1395). الأمالی، چ ششم، تهران: کتابچی.
29
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1395). کمالالدین و تمام النعمة، چ دوم، تهران: اسلامیه.
30
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1415 ق). المقنع، چ اول، قم: مؤسسۀ امام هادی(ع).
31
ــــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: جامعۀ مدرسین.
32
صفار، محمدبن حسن (1404 ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، چ دوم، قم: مکتبة آیتالله المرعشی النجفی.
33
طبرسی، احمدبن علی (1403 ق). الإحتجاج علی أهل اللجاج، چ اول، مشهد: نشر مرتضی.
34
طبری، ابوجعفر محمدبن جریر (1387). تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، چ دوم، بیروت: دارالتراث.
35
طحاوی ابوجعفر احمد (1414 ق). شرح معانی الآثار، محمد زهری النجار و...، چ اول، قاهره: عالم الکتب.
36
طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1390). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، چ اول، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
37
ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1407 ق). تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
38
طوسی، محمدبن الحسن (1411 ق). کتاب الغیبة للحجة، چ اول، قم: دارالمعارف الاسلامیة.
39
عباسی، غلامعلی (1384). قم در عصر حضور ائمه، چ اول، قم: انتشارات زائر.
40
فیض کاشانی، محمد محسنبن شاه مرتضی (1406 ق). الوافی، چ اول، اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علی(ع).
41
قاضی ابویوسف (1399 ق). موسوعة الخراج، بیچا، بیروت: بینا.
42
قانع، سید مهدی (1390). تاریخ خمس، چ دوم، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران.
43
القرشی، یحییبن آدم (1399 ق). موسوعة الخراج، بیچا، بیروت: بینا.
44
قمی، علیبن ابراهیم (1404 ق). تفسیر القمی، چ سوم، قم: دارالکتاب.
45
قمی، حسنبن محمد (1361). تاریخ قم، چ اول، تهران: توس.
46
کشّی، محمدبن عمر (1390). رجال الکشی، چ اول، مشهد: مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
47
کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
48
مازندرانی، محمد صالحبن احمد (1382). شرح الکافی، چ اول، تهران: المکتبة الاسلامیة.
49
مجلسی، محمد باقر (1406 ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، چ اول، قم: انتشارات کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی.
50
ــــــــــــــــــــ (1404 ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیة
51
مجلسی، محمد تقی (1414 ق). لوامع صاحبقرانی، چ دوم، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
52
محدث نوری، میرزا حسین (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چ اول، بیروت: مؤسسۀ آلالبیت.
53
محقق دامادی، سید محمد یزدی (1418 ق). کتاب الخمس، چ اول، قم: دارالاسراء للنشر.
54
مفید، محمد (1413 ق). الإختصاص، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
55
ـــــــــــــ (1413 ق). الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
56
ـــــــــــــ (1413 ق). المقنعة، چ اول، قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
57
مقدسی، ابوعبدالله محمدبن احمد (1411 ق). أحسن التقاسیم فی معرفة الأقالیم، چ سوم، القاهرة: مکتبة مدبولی.
58
نجاشی، احمدبن علی (1365). فهرست أسماء مصنفی الشیعة، چ ششم، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
59
نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ هفتم، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
60
61. نجاتی، محمد سعید (1394). بررسی رویکردهای سیاسی و معنوی امامت شیعه در زندگی امام کاظم(ع)، مجلۀ علمی ـ پژوهشی تاریخ اسلام، شمارۀ 61.
61
یعقوبی، احمدبن ابییعقوب (1960). تاریخ الیعقوبی، چ دوم، بیروت: دارصادر.
62
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیت و مبنای قلمرو نظریۀ عمومی ارش و مقایسۀ آن با نظریۀ تقلیل ثمن در کنوانسیون وین
بازخوانی نهادهای سنتی تدبیر شایستهای برای کارآمد کردن ضمانت اجراهای قراردادی است. یکی از آن نهادها نهاد «ارش» است که عمدتاً در خیار عیب مطرح میشود. در این مقاله کوشیدهایم با بازخوانی نظریات فقهیان در خصوص ارش، آن را بهعنوان یک نظریۀ عمومی مطرح کنیم. البته این بازخوانی به معنای این نیست که تغییر ساختاری در ماهیت ارش بدهیم، بلکه بنا بر این بوده است که مسئله با روش فقهی بررسی شود.در خصوص ماهیت نظریۀ عمومی ارش میتوان گفت که ماهیت خسارت و جبران خسارت را دارد، اما در نتیجۀ نقض قرارداد و بهعنوان مسئولیت قراردادی مطرح میشود؛ در این صورت است که امری مطابق با قاعده خواهد بود. در خصوص مبنای خسارت نیز نظریۀ عمومی ارش ماهیتی دوگانه دارد. اصل در نظریۀ عمومی ارش بر جبران خسارت قراردادی است، اما اگر جبران خسارت قراردادی نتواند کفاف جبران خسارت در معنای موسع خود باشد، از جبران خسارت به نحو مسئولیت مدنی و قهری استفاده خواهد شد.البته در خصوص تقلیل ثمن، میتوان گفت مبنای آن عدالت معاوضی است که از مبانی مسئولیت قراردادی در فلسفۀ حقوق قراردادهاست.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71801_386df19b7e4fd9ab6d9fa91203ec1f1e.pdf
2019-06-22
213
241
10.22059/jorr.2019.265185.1008178
ارش
ماهیت
مبنا
نظریۀ تقلیل ثمن
نظریۀ عمومی
حمیدرضا
بهروزیزاد
behroozi_hamidreza@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
نجادعلی
الماسی
hamidreza1behroozi@gmail.com
2
استاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمد کاظم (1406 ق). حاشیۀ مکاسب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
1
ابنبابویه (1406 ق). الفقه الرضوی، مشهد: الموتمر العالمی للامام الرضا.
2
ابنمنظور، الافریقی (1408 ق). لسان العرب، جلد 1، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
3
ابوعطا، محمد؛ شمساللهی، عطیه (1390). تحلیل مبنا و ماهیت حقوقی ارش، مطالعات فقه وحقوق اسلامی، سال 3، شمارۀ 5.
4
امامی، سید حسن (1376). حقوق مدنی، جلد 1: انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
5
انصاری، شیخ مرتضی (1420 ق). المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
6
ــــــــــــــــــــ (1419 ق). فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
7
ــــــــــــــــــــ (1414 ق). رسائل فقهیه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
8
باریکلو، علیرضا؛ بیگزاده، صفر (1390). اختیار تقلیل ثمن، مطالعۀ تطبیقی در کنوانسیون بیع بینالمللی، فقه امامیه و حقوق ایران، پژوهشهای حقوق تطبیقی دانشگاه تربیت مدرس، دورۀ 15، شمارۀ 3.
9
10. بجنوردی، سید محمد حسن (1377). القواعد الفقهیه، جلد 4، قم: نشر الهادی.
10
11. بروجردی، محمد تقی (1408 ق). تقریر بحثهای آقا ضیاء عراقی، نهایه الافکار، بیجا: مؤسسۀ نشر الاسلامی.
11
12. بهروزیزاد، حمید رضا (1385). ماهیت دیه: کیفر یا جبران خسارت، مجلۀ شمارۀ 60.
12
13. جعفری لنگرودی، دکتر محمد جعفر (1382). الفارق، تهران: انتشارات گنج دانش.
13
14. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1381). فلسفۀ عمومی حقوق بر پایۀ اصالت عمل: انتشارات گنج دانش.
14
15. حر عاملی، محمدبن حسن (1410 ق). وسائل الشیعه، جلد 12، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع).
15
16. حسینی سیستانی، سید علی (1414 ق). قاعدۀ لاضرر و لاضرار، محاضرات آیتالله العظمی سیستانی، چ اول، قم: انتشارات مکتب آیتالله العظمی سید علی حسینی سیستانی.
16
17. حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح (1417 ق). العناوین الفقهیه، ج 1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
17
18. ، ذهنی تهرانی، محمد جواد (1388). بیان المراد، شرح فارسی بر اصول الفقه مرحوم مظفر، جلد 3: گنجینۀ ذهنی.
18
19. زکریا، احمدبن فارس (1404 ق). مقابیس اللغه، جلد 1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
19
20. ساو، اریک (1387). پایان مسئولیت قراردادی، ترجمۀ حسین نوروزی، مجلۀ حقوقی دادگستری، ش 35.
20
21. سبحانی تبریزی، جعفر (1414 ق). المختار فی احکام الخیار، دراسه مبسوطه فی الخیار و احکامه و الشروط و النقد والنسئیه و القبض، قم: مؤسسه الامام الصادق(ع).
21
22. شکاری، روشنعلی (1382). شرح و ترجمۀ متون فقه بیع و خیارات، تهران: نشر کشاورز.
22
23. شیخ مفید، محمدبن محمد (1410 ق). المقنعه، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
23
24. صدر، محمد باقر (1405 ق). دروس فی علم الاصول، جلد 1، بیروت: ناشر دارالمنتظر.
24
25. ــــــــــــــــ (1423 ق). بحوث فی علم الاصول، جلد 5، بیجا: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه.
25
26. صفایی، سید حسین (1382). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی، جلد 2، تهران: نشر المیزان.
26
27. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1423 ق). حاشیه المکاسب، جلد 3، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
27
28. عاملی، شهید اول (بیتا). القواعد و الفوائد، جلد 2، قم: مکتبه المفید.
28
29. عاملی، شهید ثانی (1403 ق). الروضه البهیه، جلد 3: مؤسسه دارالعالم الاسلامی.
29
30. عبدیپور، ابراهیم؛ ثقفی، علی (1387). ارش شرط، مجلۀ فقه و حقوق، شمارۀ 19.
30
31. علامه حلی، حسنبن یوسف (1410 ق). ارشاد الاذهان، جلد 1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
31
32. ـــــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 5، چ دوم، قم: دفتر نشر اسلامی.
32
33. فیومی، احمدبن محمد (1405 ق). المصباح المنیر، قم: مؤسسة الهجره.
33
34. فیروزآبادی، محمدبن یعقوب (1412 ق). القاموس محیط، جلد 2، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
34
35. کاتوزیان، ناصر (1394). قواعد عمومی قراردادها، جلد 3 و 5: شرکت سهامی انتشار.
35
36. ـــــــــــــــ (1382). الزامات خارج از قرارداد (ضمان قهری و مسئولیت مدنی)، جلد 1، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
36
37. ـــــــــــــــ (1387). محدودیتهای آزادی قراردادی بر مبنای حمایت از مصرفکننده، فصلنامۀ حقوق مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 3.
37
38. ـــــــــــــــ (1390). مسئولیت ناشی از عیب تولید، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
38
39. ــــــــــــــ (1382). عقود معین، جلد 1: شرکت سهامی انتشار.
39
40. کاظمی خراسانی، محمد علی (1408 ق). تقریرات بحث خارج اصول میرزای نایینی، فوائد الاصول، جلد 4، قم: مؤسسۀ نشر الاسلامی.
40
41. لطفی، اسدالله (1379). موجبات و مسقطات ضمان قهری، چ اول، تهران: انتشارات مجد.
41
42. ــــــــــــ (1386). عقد بیع، چ اول، تهران: انتشارات خرسندی.
42
43. مامقانی، عبدالله (1344). نهایه المقال، چاپ سنگی، تهران.
43
44. محقق اصفهانی، محمد حسین (1420 ق). حاشیه المکاسب، جلد 4، قم: دارالمصطفی لاحیاء التراث.
44
45. محقق حلی، نجمالدین جعفربن الحسن (1389). شرائع الاسلام، جلد 2، نجف: الاداب.
45
46. محقق داماد، سید مصطفی (1385). قواعد فقه بخش مدنی، جلد1، چ سیزدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
46
47. ــــــــــــــــــــــــــ (1395). نظریۀ عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چ چهارم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
47
48. محقق کرکی (ثانی)، علیبن الحسین (1408 ق). جامعالمقاصد، جلد 4، قم: مؤسسۀ آلالبیت لاحیاء التراث قم.
48
49. مقدس اردبیلی، احمد (1405 ق). مجمع الفائده و البرهان، جلد 8، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
49
50. مکارم شیرازی، ناصر (1425 ق). القوائد الفقهیه، جلد 1، قم: مدرسۀ الامام علیبن ابیطالب.
50
51. موسوی بجنوردی، سید محمد (1371). نگرشی جدید بر ضمان عقدی و احکام آن، مجلۀ حقوقی دادگستری، شمارۀ 4.
51
52. موسوی خمینی، سید روحالله (1410 ق). البیع، جلد 5، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
52
53. ـــــــــــــــــــــــــــ (1416 ق). تحریرالوسیله، جلد 1، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
53
54. موسوی خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق). مصباح الفقاهه، به قلم محمد علی توحیدی، جلد 7، قم: مؤسسۀ انصاریان.
54
55. نجفی، محمد حسن (1367). جواهر الکلام، جلد 37، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
55
56. وحید بهبهانی، محمد باقر (1421 ق). حاشیه مجمع الفائده و البرهان، قم: مؤسسۀ علامه مجدد وحید بهبهانی.
56
57. یونس، منصور (بیتا). کشف القناع، جلد 2، بیروت: دارالکتب العلمیه.
57
58. Bergsten, Eric, Anthony, E,. miller, J The Remedy of Reduction of Price, https://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/bergsten.html
58
59. Bonell, Bianca, (1387). Commentary on the International Sales Law, Giuffrè:Milan (. Reproduced with permission of Dott. A Giuffrè Editore, S.p.A
59
60. Muria Tunon, Arnau(1998). the actio quanti minoris and sales of goods between mexico and the U.S,an analysis of the remedy of the price in the UN sales convention,CISG article 50 and its civil law antecedentsavailableat, www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/muria.html>
60
61. Piliounis, Peter, A The Remedies of Specific Performance, Price Reduction and Additional Time (Nachfrist) under the CISG: Are these worthwhile changes or additions to English Sales Law? https://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio /piliounis.html
61
62. Schlechtriem,schwenzer, Peter (2016). Commentary on the UN Convention on the International Sale of Goods (CISG) Fourth Edition oxford university press
62
63. sndahel, Erika, Understanding the Remedy of Price Reduction A Means to Fostering a More Uniform Application of the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods, http://www.cisg.law.pace.edu/cisg /biblio/sondahl.html
63
64. UNCITRAL Digest of case law on the United Nations Convention on the International Sale of Goods Digest of Article 50 case law para 3 http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/digest،2012،50.html
64
65. Ziegel, Jacob S (1981),in Report to the Uniform Law Conference of Canada on Convention on Contracts for the International Sale of Goods,availabl at:|http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/text/ziegel50.html.e
65
66. Zimmerman, Reinhard (1996) The Law of Obligations A Clarendon Press Publication oxford university press.
66
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مفهوم جنون در فقه فریقین با تأملی در نگرش قانون مجازات اسلامی
رفع ضمان کیفری مجنون یکی از اصول مسلّم و مطرح در فقه و قوانین موضوعۀ اسلامی است؛ این در حالی بوده که واژۀ جنون گستردگی معنایی زیادی دارد. تبیین مفهوم فقهی ـ حقوقی جنون با توجه به ارادۀ مفاهیم مختلف از جنون و عدم وضوح رابطه و جایگاه الفاظ قرین با آن همچون معتوه، احمق، سفیه، ابله و... امری شایان توجه و ضروری بوده که بهعنوان هدف این نوشتار انتخاب شده است. ثمرۀ بررسی تطبیقی مفهوم جنون در فقه تشیع و اهل سنت با کمک مطالعۀ توصیفی، مقایسهای و تفسیری، حکایت از معنایی تشکیکی با جوهرۀ اختلال و فساد عقل دارد. کتاب قانون نیز با تعریف و تفسیر ملاک جنون در فقه که همان فقدان ادراک و قوّۀ تمیز در محدودۀ جرم ارتکابی است، شاخصۀ قضاوت در محدودۀ عارضههای روانی را به مجری قانون اسلامی ارائه کرده است، لذا اختلالهای روانی با درجات مختلف تحت عنوان مذکور، از مسئولیت کیفری و اعمال مجازات مبرا میشوند.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71802_bd1864e1224b66049e3c82a2141d4842.pdf
2019-06-22
243
271
10.22059/jorr.2019.258129.1008059
جنون
فقه شیعه و اهل سنت
قانون مجازات
مجازات جزایی
معتوه
محسن
ملکی افضلی
mohsenmalekafzali@yahoo.com
1
دانشیار، دانشگاه جامعةالمصطفی العالمیة، قم، ایران
AUTHOR
مینا
سعیدی
saidi.mina@hotmail.com
2
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
آلعصفور بحرانی، حسینبن محمد (1410 ق). عیون الحقائق الناظرة فی تتمیم الحدائق، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
1
2. ابناثیر جزری، مبارکبن محمد (1390 ق). جامع الأصول فی أحادیث الرسول، عبد القادر الأرنؤوط، بشیر عیون، بیجا: مکتبة الحلوانی، مطبعة الملاح، مکتبة دارالبیان.
2
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). النهایه فی غریب الحدیث والأثر، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
3
ابنزهرة حلبی، حمزة بن علی (1417 ق). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
4
ابنعابدین، محمد أمینبن عمربن عبدالعزیز (1412 ق). الدر المختار و حاشیة ابن عابدین، بیروت: دارالفکر.
5
6. ابنالملقن، سراج الدین أبو حفص عمربن علی (1429 ق). التوضیح لشرح جامع الصحیح، دارالفلاح للبحث العلمی و تحقیق التراث، دمشق: دارالنوادر.
6
ابنالملک، محمدبن عزالدین (1433 ق). شرح المصابیح، جمعی از محققان تحت اشراف نورالدین طالب، بیجا: إدارة الثقافة الإسلامیة.
7
ابنمنظور، ابالفضل جمالالدین (1414 ق). لسان العرب، احمد فارس صاحب الجوائب، بیروت: دارصادر، دارالفکر.
8
ابننجیم، زینالدینبن ابراهیم (بیتا). البحر الرائق فی شرح کنز الدقائق، بیروت: دارالکتاب الإسلامی.
9
10. ابوالحسین، احمدبن فارسبن زکریا (1404 ق). معجم مقاییس اللغه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
10
11. ابومالک، کمالبن السید سالم (2003). صحیح فقه السنة و ادلته و توضیح مذاهب الائمة، مصر: المکتبة التوفیقیة.
11
12. اردبیلی، احمدبن محمد (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان، مجتبی عراقی، علیپناه اشتهاردی، حسین یزدی اصفهانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
12
13. افندی، علی حیدر خواجه امین (1411 ق). درر الاحکام فی شرح مجلة الاحکام، بیجا: دارالجیل.
13
14. البِرماوی، شمسالدین أبوعبدالله محمدبن عبدالدائم (1433 ق). اللامع بشرح جامع الصحیح، سوریه: دارالنوادر.
14
15. بحرانی، محمد (1423 ق). سند العروة الوثقی، کتاب الحج، احمد الماجد، حسن آلعصفور، بیروت: مؤسسة أم القری للتحقیق و النشر.
15
16. بخاری حنفی، عبدالعزیزبن احمد (بیتا). کشف الاسرار شرح اصول البزودی، بیجا: دارالکتب الاسلامی.
16
17. بهاء الدین مقدسی، عبدالکریمبن محمد (1417 ق). العزیز شرح الوجیز شرح الکبیر، علی محمد عوض، عادل أحمد عبدالموجود، بیروت: دارالکتب العلمیه.
17
18. بهجت فومنی، محمد تقی (1426 ق). جامع المسائل بهجت، قم: دفتر حضرت آیتالله.
18
19. بهوتی حنبلی، منصوربن یونس (بیتا). کشاف القناع عن متن الاقناع، بیجا: دارالکتب العلمیة.
19
20. تفتازانی، سعدالدین مسعودبن عمر (بیتا). شرح التلویح علی التوضیح، مصر: مکتبة صبیح.
20
21. جزائری، عبداللهبن نورالدین (بیتا). التحفة السنیه، علیرضا ریحان مدرس، تهران: محقق کتاب.
21
22. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمدبن عبدالله (1411 ق). المستدرک علی الصحیحین، مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیة.
22
23. حدادی، محمدبن تاج العارفین (1356 ق). فیض القدیر شرح جامع الصغیر، مصر: المکتبة التجاریة الکبری.
23
24. .ــــــــــــــــــــــــــــــ. (1408 ق). التیسیر بشرح الجام الصغیر، ریاض: مکتبة الإمام الشافعی.
24
25. حر عاملی، محمدبن حسن (1409ق). وسائل الشیعة، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع).
25
26. حسنی، محمدبن اسماعیلبن صلاح (1432 ق). التنویر شرح جامع الصغیر، محمَّد اسحاق محمَّد ابراهیم، ریاض: مکتبة دارالسلام.
26
27. حفناوی، منصور محمد منصور (1406 ق). الشبهات واثرها فی العقوبة الجنائیة فی الفقه الاسلامی مقارنا بالقانون، بیجا: مطبعة الامامنة.
27
28. حلی، فخرالمحققین محمدبن حسنبن یوسف (1387 ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، حسین موسوی کرمانی، علیپناه اشتهاردی، عبدالرحیم بروجردی، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
28
29. حلی سیوری، مقدادبن عبدالله (1404 ق). التنقیح الرایع لمختصر الشرایع، عبد اللطیف حسینی، قم: کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی.
29
30. خوانساری، احمد (1405 ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، علی اکبر غفاری، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
30
31. دارقطنی، علیبن عمر (1417 ق). سنن الدار القطنی، محمدبن منصور سید الشوری، بیروت: دارالکتب العلمیه.
31
32. دهخدا، علی اکبر (1345). لغتنامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
32
33. رملی، محمدبن أبیالعباس (1404 ق). نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، حاشیه شبراملسی و مغربی، بیروت: دارالفکر.
33
34. زیلعی حنفی، فخرالدین عثمانبن علی (1313 ق). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق وحاشیة الشلبی، حاشیۀ شهابالدین احمدبن محمد شلبی، قاهره: المطبعة الکبری الأمیریة.
34
35. ساعاتی، احمدبن عبدالرحمن (بیتا). الفتح الربانی لترتیب مسند الامام احمد بن حنبل، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
35
36. سعدی، ابوحبیب (1408 ق). القاموس الفقهی لغتاً و اصطلاحاً، دمشق: دارالفکر.
36
37. سغدی، أبوالحسن علیبن الحسین (1404 ق). النتف فی الفتاوی، صلاحالدین الناهی، اردن: مؤسسه الرسالة.
37
38. سنیکی مصری، زکریابن محمد (1426 ق). تحفة الباری، منحة الباری شرح صحیح بخاری، ریاض: مکتبة الرشد.
38
39. سیوطی، جلالالدین عبدالرحمن (1411 ق). الاشباه والنظایر فی القواعد وفروع الشافعیه، بیروت: دارالکتب العلمیة.
39
40. الشاذلی، حسن علی (بیتا). الجنایات فی الفقه الاسلامی دراسة مقارنة بین الفقه الاسلامی و القانون، بیجا: دارالکتابالجامعی.
40
41. شافعی، ابوعبدالله محمدبن ادریس (1403 ق). کتاب الام، بیروت: دارالفکر.
41
42. شوشتری، محمد تقی (1406ق). النجعة فی شرح اللمعة، تهران: کتابفروشی صدوقی.
42
43. شهید ثانی، زینالدینبن علی (1410 ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، کلانتر، محمد، قم: کتابفروشی داوری.
43
44. ــــــــــــــــــــــــــ (1413 ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، قم: مؤسسۀ المعارف الاسلامیه.
44
45. شهید صدر، محمد (1420 ق). ماوراء الفقه، جعفر هادی دجیلی، بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر والتوزیع.
45
46. شیخ طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1407 ق). تهذیب الاحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
46
47. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتب العربی.
47
48. صاحببن عباد، اسماعیلبن عباد (1414ق). المحیط فی اللغه، محمد حسن آلیاسین، بیروت: عالم الکتاب.
48
49. صانعی، پرویز (1382). حقوق جزای عمومی، تهران: طرح نو.
49
50. طباطبایی حایری، علیبن محمد (1418 ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل، قم: مؤسسۀ آلالبیت.
50
51. طحاوی، أبوجعفر أحمدبن محمد (1415 ق). شرح مشکل الاثار، شعیب الأرنؤوط، بیجا: مؤسسة الرسالة.
51
52. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1417 ق). مختصر اختلاف العلماء، عبدالله نذیر أحمد، بیروت: دارالبشائر الإسلامیة.
52
53. طیبی، شرفالدین الحسینبن عبدالله (1417 ق). شرح المشکاة للطیبی الکاشف عن حقائق السنن، عبدالحمید هنداوی، مکه: مکتبة نزار مصطفی الباز.
53
54. عثمان، محمد رفعت (1415 ق). النظام القضایی فی فقه الاسلامی، بیجا: دارالبیان.
54
55. عراقی، آغا ضیاءالدین (1414 ق). شرح تبصرة المتعلمین، محمد حسون، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
55
56. عظیمآبادی، محمد أشرفبن أمیر. (1415 ق). عون المعبود و حاشیه ابن القیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
56
57. علامه حلی، حسنبن یوسف (1420 ق). تحریر الاحکام الشریعة علی مذهب الامامیة، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
57
58. علامه مجلسی، محمد باقر (1410 ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
58
59. العینی، أبومحمد محمودبن أحمد (بیتا). عمدة القاری فی شرح الصحیح البخاری، بیروت: داراالاحیاء التراث العربی.
59
60. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1429 ق). نخب الأفکار فی تنقیح مبانی الأخبار فی شرح معانی الآثار، أبوتمیم یاسربن إبراهیم، قطر: وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة.
60
61. غزی ابوالحارث، محمد صدقیبن أحمد (1416 ق). الوجیز فی ایضاح قواعد الفقه الکلیة، بیجا: مؤسسۀ الرسالة.
61
62. فاضل لنکرانی، محمد (1422 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، الحدود، حسین واثقی، عبادالله سرشار، محمد علی مقدادی، مرتضی واعظی، محمد مهدی مقدادی، محسن اسدی، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
62
63. فاضل هندی، محمد (1416 ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، گروه پژوهش انتشارات اسلامی، قم: دفتر انتشارات.
63
64. فراهیدی، خلیلبن احمد (1410 ق). کتاب العین. مهدی مخزومی، ابراهیم سامرائی، قم: نشر هجرت.
64
65. قرشی، علی اکبر (1412 ق). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
65
66. قرطبی ظاهری، ابو محمد علیبن أحمد (بیتا). المحلی بالاثار، بیروت: دارالفکر.
66
67. قسطلانی قطیبی، أحمدبن محمد (1323 ق). ارشاد الساری، شرح صحیح بخاری، مصر: المطبعة الکبری الأمیریة.
67
68. قندهاری، محمد آصف محسنی (1424 ق). الفقه و مسائل الطبیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
68
69. کاشف الغطاء، احمدبن علی (1423 ق). سفینة النجاه و مشکاة الهدی و مصباح السعادة، نجف: مؤسسۀ کاشفالغطاء.
69
70. کرم، عبدالواحد (1407 ق). معجم المصطلحات القانونیه، بیروت: مکتبة النهضة العربیة.
70
71. کرمانی، محمدبن یوسف (1401 ق). الکواکب الدراری فی شرح صحیح بخاری، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
71
72. کشمیری هندی، محمد انور (بیتا). فیض الباری علی الصحیح البخاری، محمد بدر عالم المیرتهی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
72
73. کشناوی، أبوبکربن حسنبن عبدالله (بیتا). اسهل المدارک، شرح إرشاد السالک فی مذهب إمام الأئمة مالک، بیروت: دارالفکر.
73
74. کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
74
75. گلپایگانی، محمد رضا (1412 ق). الدّر المنضود فی أحکام الحدود، با تقریر کریمی جهرمی، قم: دارالقرآن.
75
76. گودرزی، فرامرز؛ مهرزاد کیانی (1380). اصول طب قانونی و مسمومیتها، تهران: روزنامۀ رسمی کشور.
76
77. اللاعیّ مغربی، حسینبن محمدبن سعید (1414 ق). البدر التمام شرح بلوغ المرام، علیبن عبدالله الزبن، بیجا: دارهجر.
77
78. مبارکفوری، أبوالعلا محمد عبدالرحمن (1424 ق). تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
78
79. مجلسی اول، محمد تقی (1406 ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، حسین موسوی کرمانی، علیپناه اشتهاردی، فضلالله طباطبایی، قم: مؤسسۀ فرهنگی اسلامی کوشانبور.
79
80. محقق ثانی، علیبن حسین (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع).
80
81. محقق حلی، نجمالدین جعفربن حسن (1408 ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ترجمۀ جعفربن حسن، عبدالحسین محمد علی بقال، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
81
82. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1418 ق). المختصر النافع فی فقه الامامیة، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
82
83. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1412 ق). نکت النهایة، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
83
84. مظهری، حسینبن محمود (1433 ق). المفاتیح فی شرح المصابیح، کویت: دارالنوادر.
84
85. ملکزاده، فهیمه (1389). اصطلاحات تشریحی حقوق جزا، تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد.
85
86. موسوی اردبیلی، عبدالکریم (1427 ق). فقه الحدود و التعزیرات، قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید.
86
87. مؤمن سبزواری، علی (1421 ق). جامع الخلاف والوفاق بین الائمة الحجاز والعراق، حسین حسنی بیرجندی، قم: زمینه سازان ظهور امام عصر(ع).
87
88. میرزای قمی، ابوالقاسم (1413 ق). جامع الشتات فی اجوبة السؤالات، مرتضی رضوی، تهران: مؤسسۀ کیهان.
88
89. نجفی، محمد حسن (1404 ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، عباس قوچانی، بیروت: دارالاحیاء التراثالعربی.
89
90. نراقی، احمدبن محمد مهدی (1417ق). عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
90
91. النسایی، احمدبن شعیب (1411 ق). السنن الکبری، عبدالغفار سلیمان البنداری، سید کسروی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
91
92. النملة، عبدالکریمبن علی (1420 ق). المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، ریاض: مکتبة الرشد.
92
93. وزارة الأوقاف والشئون الإسلامیة (1404 ق). الموسوعة الفقهیة الکویتیة، کویت، مصر: دارالسلاسل، مطابع دارالصفوة، طبع الوزارة.
93
ORIGINAL_ARTICLE
بازپژوهشی اعتبار ابرا به شرط عوض در مذاهب فقهی
گاه داین با شرایطی از دین خود صرفنظر میکند. این امر به لحاظ ساخت عمل حقوقی شاید آن را مشروط یا معلق کند. هر دو فرض بر مبنای نظریۀ ایقاع بودن و عقد بودن ابرا جای بحث و بررسی دارد. برمبنای نظریهای که ابرا را عقد میداند، ابرای مشروط با مشکل خاصی روبهرو نیست اگرچه انشای آن بهگونهای که معلق بر حصول شرط باشد، با دیدگاه اکثریت فقیهان که تنجیز را از شرایط انشای عمل حقوقی میدانند، تعارض پیدا میکند. بر مبنای نظریهای که ابرا را ایقاع میداند، وجود شرط عوض در ابرا با چند ایراد روبهروست. برخی از این ایرادها ناظر به ساختار و طبیعت ایقاعی ابرا بوده و برخی از آنها با مقتضای ابرا و اثر اصلی آن مرتبط و برخی هم بر طبیعت شرط و مبنای الزامآوری آن مبتنی است. در این مقاله، با استفاده از مطالعات فقه مقارن و به روش تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاههای فقهی در مذاهب مختلف اسلامی در این زمینه و ارزیابی ادلۀ آنها میپردازیم تا از رهگذر این بازپژوهشی به نتایج روشنتر و مستدلتری در خصوص دیدگاه فقهی ناظر به این مسئله نائل شویم.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71803_0a6140ade09be485e10638f42589035b.pdf
2019-06-22
273
294
10.22059/jorr.2019.256501.1008038
ابرا
التزام
ایقاع
شرط ابتدایی
شرط عوض
محمدتقی
عباسی اندواری
abasiamoli@chmail.ir
1
دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری، ساری، ایران
AUTHOR
ابراهیم
عبدیپور فرد
drabdipour@yahoo.com
2
دانشیار، دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
ابنادریس حلی، محمدبن منصور (1430 ق). کتاب السرائر، جلد 3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
1
ابنعابدین، محمد امینبن عمربن عبدالعزیز عابدین الحنفی (1412 ق). ردّ المحتار علی الدر المختار، جلد 5، بیروت: دارالفکر.
2
ابنقدامه، ابومحمد عبداللهبن احمدبن محمدبن قدامه الحنبلی (1388 ق). المغنی، جلد 4 و 6، قاهره: مکتبه القاهره.
3
ابنمرتضی، احمدبن یحیی (بیتا). شرح الازهار، صنعا: مکتبه غمصان.
4
اصفهانی کمپانی، محمد حسین (1418 ق). حاشیۀ مکاسب، قم: بینام.
5
امام خمینی، سید روحالله (1380). کتاب البیع، جلد 4، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
6
امامی، سید حسن (1364). حقوق مدنی، جلد 1، چ پنجم، تهران: اسلامیه.
7
انصاری، مرتضی (1430 ق). کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
8
ایروانی، علیبن عبدالحسین (بیتا). حاشیۀ مکاسب، چاپ سنگی.
9
بحرانی، یوسف (1405 ق). الحدائق الناضره، جلد 22، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
10
البهوتی الحنفی، منصور (1402 ق). کشف القناع عن متن الاقناع، بیروت: دارالکتب العلمیه.
11
جبعی عاملی، زینالدین (1413 ق). مسالک الافهام، جلد 6، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
12
الجزیری، عبدالرحمن (1406 ق). الفقه علی المذاهب الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
13
الحر العاملی، محمدبن حسین (1367). وسائل الشیعه، جلد 16، چ 6، تهران: مکتبه اسلامیه.
14
حکیم، سید محسن (1410 ق) منهاج الصالحین، جلد 2، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
15
حلبی، ابنزهره حمزهبن علی (1417 ق). الغنیه، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
16
حلی، حسنبن یوسف (1420 ق) تحریر الاحکام، قم: مؤسسۀ امام صادق(ع).
17
ـــــــــــــــــــــ (1413 ق). قواعد الاحکام، جلد 2 و 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
18
خویی، سید ابوالقاسم (1417 ق). مصباح الفقاهه، جلد 6، قم: مؤسسۀ انصاریان.
19
ــــــــــــــــــ (1410 ق). منهاج الصالحین، جلد 2، قم: مدینه العلم.
20
خویی، سید محمد تقی (1414 ق). الشروط او الالتزامات التبعیه فی العقود، جلد 2: بیروت: دارالمورخ العربی.
21
سبزواری، سید عبدالاعلی (1413 ق). مهذب الاحکام، جلد 17، قم: مؤسسۀ المنار.
22
سیستانی، سید علی (2009). منهاج الصالحین، جلد 3، بغداد: دارالبذره.
23
سیوطی، عبدالرحمن (1411 ق). الاشباه و النظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیه، بیروت: دارالکتب العلمیه.
24
شهیدی، مهدی (1368). سقوط تعهدات، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
25
صدر، سید محمد باقر (1410 ق). تعلیقات منهاج الصالحین حکیم، جلد 2، بیروت: دارالتعارف.
26
صفایی، سیدحسین (1383). قواعد عمومی قراردادها و تعهدات، چ دوم، تهران: انتشارات مجد.
27
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1378 ق). حاشیۀ مکاسب، جلد 2، قم: اسماعیلیان.
28
طوسی، ابوجعفر محمد (1387 ق). المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 3، تهران: المکتبه المرتضویه.
29
ـــــــــــــــــــــ (1400 ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
30
عاملی، محمدبن مکی (1430 ق). الدروس الشرعیه، جلد 2، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
31
عاملی، سید محمد جواد (1419 ق). مفتاح الکرامه، جلد 4، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
32
عبدیپور، ابراهیم (1391). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
33
فاضل مقداد، جمالالدین (1373). کنزالعرفان فی فقه القرآن، جلد 2، تهران: مرتضوی.
34
فاضل هندی، محمدبن حسن (1416 ق). کشف اللثام، جلد 8، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
35
کاتوزیان، ناصر (1370). حقوق مدنی، ایقاع، نظریۀ عمومی، ایقاع معین، تهران: یلدا.
36
الکرکی (محقق ثانی)، علیبن الحسین (1429 ق - 2008). جامع المقاصد، چ دوم، بیروت: مؤسسۀ آلالبیت(ع) لإحیا التراث.
37
محقق حلی، جعفربن حسن (1403 ق). شرایع الاسلام، چ سوم، بیروت: مؤسسۀ وفا.
38
محقق سبزواری، محمد باقر (بیتا). کفایه الاحکام، جلد 2: چاپ سنگی.
39
نایینی، محمد حسین (1418 ق). منیه الطالب، جلد 2، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
40
نجفی، محمد حسن (1368). جواهر الکلام، چ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
41
نراقی، مولی احمد (1375). عوائد الایام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
42
ORIGINAL_ARTICLE
نگرشی بر وضعیت ضمانت نفقۀ زوجه
صحت ضمان بهعنوان یک عقد تبعی منوط به وجود دین است. از اینرو، دین غیرموجود ضمانتشدنی نیست. در نکاح در زمینۀ اینکه منشأ نفقۀ زوجه تمکین است یا نکاح یا قوامیت زوج، اختلاف نظر وجود دارد و این اختلاف بهویژه خود را در بحث اعتبار ضمانت از نفقۀ آتی نشان میدهد. مشهور فقها با پذیرش رابطۀ عوض یا شبهعوضی بین تمکین و نفقه، وجوب آن را منوط به تمکین میدانند و بر همین اساس هم، ضمانت از نفقه باطل اعلام شده است. در مقابل، نظر غیرمشهور با پذیرش نکاح بهعنوان سبب تامۀ نفقه، ضمانت از نفقه را معتبر قلمداد میکند. این پژوهش در نظر دارد با روش توصیفی و تحلیلی ضمن تبیین ماهیت نفقه و ارائۀ توصیفی از وضعیت حقی و حکمی نفقه، قابلیت تضمین نفقۀ آتی زوجه و آثار مترتب بر آن را ارزیابی کند. به اجمال میتوان گفت نفقه ماهیتاً حق محسوب میشود و منشأ اولیۀ آن به عقد نکاح و قوامیت زوج برمیگردد و با انشای عقد نکاح و برقراری حقوق و تکالیف زوجین، ذمۀ زوج به تأدیه نفقۀ زوجه مشغول میشود و از اینرو نفقۀ زوجه قابل ضمان است.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71804_5ee63e2799d7a07faa76e4c85d997d53.pdf
2019-06-22
295
316
10.22059/jorr.2019.258180.1008060
تمکین
ضمان
نشوز
نکاح
نفقه
اصغر
زیرک باروقی
zirak161@gmail.com
1
استادیار، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
LEAD_AUTHOR
مرتضی
حاجیپور
mhajipour21@gmail.com
2
دانشیار، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران
AUTHOR
آل بحرالعلوم، سید محمد (1403 ق). بلغه الفقیه، قم: مکتبه الصادق.
1
آلوسی، محمود بن عبدالله (1416 ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
2
ابنادریس حلی، ابیجعفر محمدبن منصوربن احمد (1428 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، مؤسسةالنشرالإسلامی.
3
ابنبراج، قاضی عبدالعزیز (1406 ق). المهذّب، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
4
ابنشعبه حرانی، ابومحمد حسن (1401 ق). تحف العقول عن آلرسول (ص)، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
5
ابنمنظور، محمدبن مکرم (1412 ق). لسان العرب، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
6
ابنقدامه، عبدالرحمن (بیتا). المغنی مع الشرح الکبیر، بیروت: دارالکتاب العربی للنشر والتوزیع.
7
ابوالفتوح رازی، حسینبن علی (1371). روض الجنان و روح الجنان، مشهد: آستان قدس رضوی.
8
اشتهاردی، علی (1417 ق). مدارک العروه، تهران: دارالاسوه للطباعه و النشر.
9
امامی، سید حسن (1377). حقوق مدنی، تهران: اسلامیه.
10
انصاری، مرتضی (1419 ق). فرائدالاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
11
ایزدیفرد، علی اکبر (1392). وضعیت حقوقی شرط عدم نفقه در نکاح دائم، آموزههای فقه مدنی، شمارۀ هشتم: 26 - 3.
12
ــــــــــــــــــ (1393). اشتغال زوجه و تأثیر آن بر نفقه، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دورۀ ششم، شمارۀ دهم: 58 - 31.
13
باقری، احمد؛ روشن، محسن (1391 ق). ضمان از اعیان مضمونه، پژوهشنامه فقه و حقوق اسلامی، دورۀ پنجم، شمارۀ نهم: 90 - 70.
14
بجنوردی، محمد حسن (1419 ق). القواعد الفقهیه، قم: نشر الهادی.
15
بحرانی،یوسف (بیتا). حدائق الناضره فی أحکام العتره الطاهره، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
16
بهایی، محمدبن حسن (1425 ق). زبدهالاصول، قم: نشر شریعت.
17
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395). دانشنامۀ حقوق، تهران: گنج دانش.
18
ــــــــــــــــــــــــــــــ(1381). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
19
ــــــــــــــــــــــــــــ (1386). عقد ضمان، تهران: انتشارات گنج دانش.
20
جوادی آملی، عبدالله (1378). زن در آینۀ جلال و جمال، قم: دارالهدی.
21
حسینی حائری، کاظم (1423 ق). القضاء فی الفقه الاسلامی، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
22
حسینیعاملی، محمد جوادبن محمد (بیتا). مفتاح الکرامه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
23
الحصکفی، علاءالدین (1423 ق). الدرالمختار، بیروت: دارالکتب العلمیة.
24
حکیم، سید محسن (1391). مستمسک العروه الوثقی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
25
حلی، حسنبن یوسفبن علی المطهر (1388). تذکره الفقهاء، قم: مؤسسۀ آلالبیت.
26
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1404 ق). مبادیالوصول الی علم الاصول، قم: دارالاضواء.
27
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1374). مختلفالشیعه فی احکام الشریعه، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
28
خمینی، سید روحالله (1421 ق). البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
29
ـــــــــــــــــ (1422 ق). العروهالوثقی مع تعالیق الامام خمینی، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
30
ـــــــــــــــــ (1390). تحریر الوسیله، قم: اسماعیلیان.
31
خوانساری، سید احمد (1405 ق). جامع المدارک، تهران: مکتبة الصدوق.
32
خویی، سید ابوالقاسم (1422 ق). مصباح الاصول، قم: مکتبة الداوری.
33
ـــــــــــــــــ (۱۴۱۰ ق). منهاج الصالحین، قم: مدینه العلم.
34
ـــــــــــــــــ (1420 ق). موسوعه الامام خویی، قم: مؤسسه الاحیاءآثار الامام خویی.
35
راغب اصفهانی، حسینبن محمد (1418 ق). معجم مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیه.
36
الزَّبیدی، سید محمد مرتضی (1422 ق). تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دارالفکر.
37
زحیلی، وهبه (1420 ق). الأسره المسلمه فی العالم المعاصر، دمشق: دارالفکر.
38
سبحانی، جعفر (1387). رسائل فقهیه، قم: مؤسسۀ تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق.
39
ـــــــــــــــــ (1414 ق). مختار فی احکام الخیار، قم: مؤسسۀ امام صادق.
40
ـــــــــــــــــ (1418 ق). نظام القضاء و الشهاده فی شریعه الاسلامیه الغراء، قم: مؤسسة الامام الصادق.
41
سبزواری، سید عبدالاعلی (1388). مهذب الاحکام، قم: دارالتفسیر.
42
سبزواری، محمد باقر (1423ق). کفایهالاحکام، قم: دفتر نشر اسلامی.
43
سیستانی، سید علی (1416 ق). منهاج الصالحین، قم: مکتب آیتالله العظمی سیستانی.
44
الشربینی، محمد (بیتا). الإقناع فی حل الفاظ ابیشجاع، دمشق: دارالخیر.
45
شهید ثانی، زینالدینبن علیبن احمد (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
46
طباطبایی قمی، سید تقی (1368). مبانی منهاجالصالحین، تهران: چاپخانۀ خیام.
47
طباطبایی، سید علی(1420 ق). ریاضالمسائل، قم: مؤسسۀ آلالبیت.
48
طباطبایی، سید محمد حسین (1393 ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
49
طبرسی، فضلبن حسن (1415 ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
50
ـــــــــــــــــ (1415 ق). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
51
طوسی، محمدبن حسن (1407 ق). الخلاف فی الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
52
ـــــــــــــــــ (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح محمد تقی کشفی، قم: المکتبه المرتضویه.
53
علیش، محمدبن احد (1409 ق). منح الجلیل شرح علی مختصر خلیل، بیروت: دارالفکر.
54
فاضل لنکرانی، محمد (1422 ق). الاحکام الواضحه، قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
55
فاضلهندی، محمدبن حسن (1405 ق). کشفاللثام، قم: مکتبة آیةالله مرعشی.
56
57. فخرالمحققین، محمدبن حسنبن یوسف حلی (1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: مؤسسۀ تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).
57
فخر رازی، محمدبن عمر (1371). تفسیر کبیر مفاتیح الغیب، تهران: اساطیر.
58
قرطبی، محمدبن احمد (1364). الجامع الاحکام القرآن، تهران: ناصر خسرو.
59
کاتوزیان، ناصر (1378). حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
60
ـــــــــــــــــ (1394). عقود معین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
61
کاشف الغطاء، محمد حسین (1362). تحریرالمجله، تهران: مکتبه النجاح.
62
کاشف الغطاء، احمد (1423 ق). سفینه النجاه، قم: مؤسسة کاشف الغطاء.
63
الکرکی، علیبن حسینبن عبدالعالی (1411 ق). جامعالمقاصد فی شرح القواعد، بیروت: مؤسسۀ آلالبیت.
64
کلینی، ابوجعفر (1388). الاصول من الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
65
کوفی، محمدبن محمد اشعث (بیتا). الجعفریات، تهران: مکتبه نینوی الحدیثه.
66
الماسی، نجاد علی؛ محمدی، مرتضی (1371). ترتیب اموال زوجین در حقوق ایران و فرانسه، فصلنامۀ نامۀ مفید، شمارۀ 29: 147 - 117.
67
محقق حلی، جعفربن حسن (1408 ق). شرایعالاسلام، قم: اسماعیلیان.
68
محققداماد، سید مصطفی (1395). بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
69
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
70
مغنیه، محمد جواد (1426 ق). الزواج و الطلاق، بیروت: دارالعلم الملایین.
71
ـــــــــــــــــ (1421 ق). الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت: دارالتیار الجدید.
72
مقدس اردبیلی، احمد (1402 ق). مجمع الفائده و البرهان، قم: جامعۀ المدرسین.
73
مکارم شیرازی، ناصر (1413 ق). انوارالفقاهه، قم: مدرسة الامام علیبن ابیطالب.
74
ـــــــــــــــــ (1388). پایگاه اطلاعرسانی دفتر آیتالله مکارم شیرازی.
75
منتظری، حسینعلی (1409 ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم: نشر تفکر.
76
الموافق، محمدبن یوسف (1416 ق). التاج و الإکلیل لمختصر خلیل، بیروت: دارالکتب العلمیه.
77
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1423 ق). فقهالقضاء، قم: دانشگاه مفید.
78
نایینی، محمد حسین (1421 ق). منیه الطالب فی شرح المکاسب، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
79
نجفی، محمد حسن (1374). جواهر الکلام، قم: چاپ اسلامیه.
80
یزدی، سید محمد کاظم (1409 ق). عروة الوثقی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
81
ـــــــــــــــــ (1410 ق). حاشیه المکاسب، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
82
ORIGINAL_ARTICLE
تجدید بنای پایههای نظری فقه اباضیه در دورۀ معاصر
یکی از اصولی که تمام مذاهب برای ادامۀ حیات خود به آن نیاز دارند، بازسازی و تجدید بناست. اباضیه هم برای بازسازی مذهب خود به سراغ بازسازی و تجدید بنای پایههای نظری فقه خود رفته تا از این راه، موجودیت خود را در میان مذاهب اسلامی حفظ و هر روز به رشد و تعالی بیشتری دست پیدا کند. این رویکرد از سوی اباضیه معاصر در ضمن نه محور تعقیب میشود که مهمترین آنها عبارتند از تجدید بنا در ماده و مصادر و منابع فقه، اهتمام به مطالعات تطبیقی و مقارن، پویاسازی فقه مقاصدی، شکلدهی به پژوهشهای نوین فقهی و بازسازی شاکلۀ فقه. فقه اباضیه شش دوره را پشت سر گذاشته که دورۀ معاصر دارای اهمیت بسزایی است. به لحاظ آنکه توجه خاص به تجدید و تیسیر فقه شده است، این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با روش کتابخانهای به تجدید بنای پایههای نظری فقه اباضیه میپردازد.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71805_2fce3536ff8c53a7a7b948732e0d28e1.pdf
2019-06-22
317
338
10.22059/jorr.2019.259164.1008087
اباضیه
پایههای نظری
تجدید بنا
دورۀ معاصر
فقه
ابراهیم
قاسمی
ebrahimqasemikashani@gmail.com
1
دانشآموختۀ دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
رضا
اسفندیاری (اسلامی)
r.esfandiari@isca.ac.ir
2
دانشیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
AUTHOR
ـ قرآن کریم، ترجمۀ الهی قمشهای.
1
ابنحنبل، احمد (1415 ق). مسند احمد، بیروت: داراالاحیاء التراث العربی.
2
ابوالبصل، علی (2003). الإجتهاد و دوره فی التجدید، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
3
ابوالوفاء، احمد (1413 ق). القانون الدبلوماسی الاسلامی، قاهره: دارالنهضة العربیة.
4
ارشوم، مصطفیبن حمو (2013). القواعد الفقهیة عند الاباضیة، عمان: وزارة اوقاف و الشئون الدینیة.
5
اطفیش، محمدبن یوسف (2004). تیسیر التفسیر، الجزایر: بینا.
6
ـــــــــــــــــــــــ (1985). شرح کتاب النیل و شفاء العلیل، جده: مکتبة الارشاد.
7
آلثانی، حمودبن یحیی (2009). التجدید الفقهی فی الافتاء العمانی المعاصر، ندوة التقنیین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
8
بابزیز الوارجلانی، سلیمانبن ابراهیم و داوودبن عمر (2009). بحوث ندوة التقنین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصر، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
9
بابزیز الوارجلانی، سلیمانبن ابراهیم (2010). اعمال ندوة تطوّر العلوم الفقهیة فقه النوازل و تجدید الفتوی، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
10
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (2012). اعمال ندوة تطوّر العلوم الفقهیة الفقه الحضاری فقه العمران، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
11
11. باجو، مصطفیبن صالح (2009). مناهج التجدید لدی فقهاء عمان المعاصرین و اثره فی التقنیین الفقهی، بحوث الندوة للتقنیین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
12
ـــــــــــــــــــــ (2005). منهج الاجتهاد عند الاباضیة، عمان: مکتبة الجیل الواعد.
13
بارونی، ابی ربیع سلیمان (2013). مختصر تاریخ الاباضیة، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
14
برادی، ابوالقاسمبن ابراهیم (بیتا). الجواهر المنتقاة فی اتمام ما اخلّ به کتاب الطبقات، نسخۀ خطی: کتابخانۀ مسجد جامع سلطان قابوس.
15
بوسعیدی، سالم (بیتا). الرائع فی التاریخ العمانی، مسقط: مکتبة الانفال.
16
16. بوسعیدی، صالحبن احمد (2003). الفقه الاسلامی تعریفه مصادره خصائصه، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
17
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحة، چ چهارم، تهران: دنیای دانش.
18
جامعة سلطان قابوس (2006). ندوة الفقه الاسلامی، چ دوم، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
19
19. جعبیری، فرحاتبن علی (2003). دور المدرسة الاباضیة فی الفقه و الحضارة الاسلامیة، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
20
خراسانی، بشربن غانم (2007). المدونة الکبری، مسقط: وزارة التراث و الثقافة.
21
خلیل، احمد (2003). الاجتهاد و أثره الجدید، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
22
خلیلی، احمدبن حمد (1423 ق)، الفتاوی، عمان: الاجیال للتسویق.
23
درجینی، احمدبن سعید (بیتا). طبقات المشایخ بالمغرب، بیروت: دارالفکر العربی.
24
رقیشی، محمدبن سالم (2007). النور الرقاد علی علم الرشاد، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
25
سالمی، عبداللهبن حمید (1963). حاشیة الجامع الصحیح، قاهره: بینا.
26
ـــــــــــــــــــــ (بیتا). تحفة الاعیان بسیرة اهل عمان، مسقط: مکتبة الامام نورالدین السالمی.
27
سبحانی، جعفر (1427 ق). بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسة الامام الصادق.
28
28. شعیلی، خلفانبن سنان (2009). تجدید الفقه و تیسیره، بحوث ندوة للتقنین و التجدید فی الفقه الاسلامی المعاصرة، مسقط: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
29
شقصی الرستاقی، خمیسبن سعیدبن علیبن مسعود (2006). منهج الطالبین و بلاغ الراغبین، مسقط: مکتبة مسقط.
30
صدوق، محمدبن علی (1403 ق). معانی الاخبار، قم: جامعۀ مدرسین.
31
صوافی، صالحبن احمد (1997). الامام جابربن زید العمانی و آثاره فی الدعوة، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
32
طریحی، فخرالدینبن محمد (1365). مجمع البحرین، تهران: مرتضوی.
33
طعیمات، هانی سلیمان (2003). الاباضیة مذهب لادین، اردن: دارالشروق للنشر و التوزیع.
34
عطیه، جمالالدین (2003). التجدید حرکة الابداع الفقهی، ندوة الفقه الاسلامی بین الاصالة و التجدید، مسقط: کلیة الشریعة و القانون.
35
کندی، محمدبن ابراهیم (1984). بیان الشرع، عمان: وزارة التراث القومی و الثقافة.
36
کرمی، ناصر (1388). عمان، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی وابسته به مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
37
مبروک النجاد، عبدالله (2010). توجیه الاستدلال الفقهی لاستیعاب المستجدات، عمان: وزارة الاوقاف و الشئون الدینیة.
38
متقیزاده، زینب (1384). جغرافیای سیاسی شیعیان منطقۀ خلیج فارس، قم: شیعهشناسی.
39
مسقری، ناصربن مطر (2008). الاباضیة فی میدان الحق، مسقط: مکتبة الانفال.
40
معمر، علی یحیی (2003). الاباضیة بین الفرق الاسلامیة، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
41
ناصر، محمد (1992). الشیخ ابراهیم اطفیش فی جهاده الاسلامی، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
42
نواب، سید ابوالحسن (1393). درسنامۀ جغرافیای تشیع، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
43
نیشابوری، مسلمبن حجاج (1416 ق). صحیح مسلم، بیروت: مکتبة المعارف.
44
وهیبی، مسلمبن سالمبن علی (2006). الفکر العقدی عند الاباضیة حتی نهایة القرن الثانی الهجری، سیب: مکتبة الضامری للنشر و التوزیع.
45
یگانه، عباس (1374). عمان، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
46
ORIGINAL_ARTICLE
تحدید مفهومی و امکانسنجی سلب حق از دیدگاه فقها
مفهوم حق یکی از مفاهیمی است که با وجود کاربرد فراوان، ابهام فراوانی در مفهوم آن وجود دارد و نمیتوان تعریف واحدی از آن ارائه داد. در فقه اسلامی نیز مسئلۀ مفهوم حق و ویژگیها و آثار آن، از جمله امکان سلب حق که به قابلیت اسقاط حق از آن تعبیر میشود، در کنار بررسی مصادیق و کاربردهای آن همواره مورد سؤال فقها بوده است و به مطالعۀ آن پرداختهاند. اکثریت فقها حق را معادل سلطنت میدانند، برخی نیز آن را ملک یا مرتبهای ضعیف از آن میشمارند. با این تعریف، حق در برابر حکم قرار گرفته و یکی از ویژگیهای اصلی و مقتضای طبع آن، قابلیت اسقاط است که موجب تمایز آن از حکم میشود؛ به این معنا که اگر امری اسقاطشدنی نباشد حق نیست. برخی دیگر از فقها حق را اعتباری مستقل دانستهاند و بر طبق آن در خصوص قابلیت اسقاط آن نیز، میان ایشان اختلاف وجود دارد. گرچه در هر صورت برای اسقاط حق، شروطی مانند ایجاد سبب حق و عدم مخالفت با کتاب و سنت وجود دارد.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71806_eedee95c22b35f96d7ab513b03a8f831.pdf
2019-06-22
339
362
10.22059/jorr.2019.262483.1008133
اسقاط حق
اعتبار مستقل
حق
سلب حق
سلطنت
فقها
ملک
فاطمه
افشاری
mehr.solh399@yahoo.com
1
دانشآموختۀ دکتری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
AUTHOR
حمید
اسدی
hamidassadi90@gmail.com
2
دانشجوی دکتری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1376). شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: حکمت.
1
ابنمنظور، محمد (1997). لسان العرب، بیروت: دارصادر.
2
الاراکی، محمد علی (1415 ق). کتاب البیع، چ اول، قم: مؤسسۀ در راه حق.
3
4. الاسدی الحلی، حسنبن یوسفبن مطهر (علامه حلی) (بیتا). تذکره الفقها (ط - الحدیثه)، محقق و مصحح گروه پژوهش مؤسسۀ آلالبیت(ع)، چ اول، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع).
4
الاسدی الحلی، محمدبن حسنبن یوسف (فخرالمحققین) (1387 ق). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چ اول، قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
5
6. الاصفهانی الکمپانی، محمد حسین (1419 الف). حاشیۀ کتاب المکاسب (ط - القدیمیه)، محقق و مصصح: عباس محمد آلسباع القطیفی، چ اول، قم: ذوی القربی.
6
ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1419ب). رساله فی تحقیق الحق و الحکم، ضمن کتاب حاشیۀ کتاب المکاسب (ط - القدیمیه)، محقق و مصصح: عباس محمد آلسباع القطیفی، چ اول، قم: ذوی القربی.
7
امامی، سید حسن (1375). حقوق مدنی، جلد 4، چ سیزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
8
9. الانصاری، مرتضیبن محمد امین (شیخ انصاری) (1415 ق). کتاب المکاسب، محقق و مصحح: گروه پژوهش کنگره، قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
9
توسلی، حسین (1380). فلسفۀ حق در اندیشۀ سیاسی آیتالله مطهری، فصلنامۀ علوم سیاسی، سال چهارم، شمارۀ 13، بهار: 206 - 180.
10
الجرجانی، سید شریف علیبن محمد (1424 ق). کتاب التعریفات، بیروت: دارالاحیا التراث العربی.
11
12. جعفریتبار، حسن (1385). شرح حق پایان ندارد همچو حق: گفتاری در سیر تاریخی تقلیل مفهوم حق از عدالت به مالکیت، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، شمارۀ 72، تابستان: 122 - 85.
12
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1387). تأثیر اراده در حقوق مدنی، چ دوم، تهران: کتابخانۀ گنج دانش.
13
جوادی آملی، عبدالله (1385). حق و تکلیف در اسلام، چ دوم، بیجا: مرکز چاپ و انتشارات اسراء.
14
الجیلانی، ابوالقاسمبن محمد حسن (میرزای قمی) (بیتا). غنائم الایام فی ما یتعلق بالحلال و الحرام، بیجا: بینا.
15
الحائری، سید کاظم (1423 ق). فقه العقود، چ دوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
16
الحسینی الشیرازی، سید محمد(1419 ق). الفقه، القانون، لبنان، چ دوم، بیروت: مرکزالرسول الأعظم (ص) للتحقیق و النشر.
17
18. الخراسانی، محمد کاظمبن حسین (آخوند خراسانی) (1406 ق). حاشیه المکاسب، محقق و مصحح: سید مهدی شمسالدین، چ اول، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
18
19. الراغب الاصفهانی، حسینبن محمد (1412 ق). المفردات فی غریب القرآن، محقق و مصحح: صفوان عدنان الداودی، چ اول، بیروت: دارالعلم، الدارالشامیه.
19
رضانژاد (نوشین)، غلامحسین (1371). حکیم سبزواری، زندگی، آثار، فلسفه، بیجا: کتابخانۀ سنایی.
20
رمضانی، علی (1390). معنای حق در نگاه اندیشمندان اسلامی، معرفت حقوقی، سال اول، شمارۀ دوم، زمستان: 111 - 89.
21
الزحیلی، وهبه (1418 ق). الفقه الاسلامی و ادلته، چ چهارم، دمشق: دارالفکر/دارالفکر المعاصر.
22
الزرقاء، مصطفی احمد (1420 ق). المدخل الی نظریه الالتزام العامه فی الفقه الاسلامی، دمشق: دارالقلم.
23
السهروردی، شهابالدین یحیی (1397 ق). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح سید حسین نصر، تهران: انجمن فلسفۀ ایران.
24
شعبانی، رضا (1389). سلب حق در فقه و حقوق، ماهنامۀ کانون، شمارۀ 103، فروردین: 95 - 83.
25
شهیدی، مهدی (1378). مجموعه مقالات حقوقی، چ دوم، تهران: حقوقدان.
26
شیخالرئیس ابنسینا (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
27
الشیرازی، صدرالدین محمدبن ابراهیم (ملاصدرا) (1981). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقیلة الأربعة، بیروت: دارالإحیا التراث العربی.
28
صفایی، سید حسین؛ قاسمزاده، سید مرتضی (1389). حقوق مدنی اشخاص و محجورین، تهران: سمت.
29
طالبی، محمد حسین (1386). منشأ و خاستگاه حق بشر، معرفت فلسفی، سال چهارم، شمارۀ چهارم، تابستان: 218 - 193.
30
ــــــــــــــــــ (1388). نگاهی تاریخی به کاربری واژۀ حق در فرهنگ غرب و اسلام، نامۀ مفید، شمارۀ 76، اسفند: 152 - 134.
31
الطباطبایی الیزدی، سید محمد کاظمبن عبدالعظیم (1423 ق). حاشیه المکاسب، چ اول، بیروت: دارالمصطفی، احیاء التراث.
32
الطوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (شیخ طوسی) (1407 ق). تهذیب الأحکام، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
33
34. العاملی الکرکی، علیبن حسین (محقق ثانی) (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، محقق و مصحح گروه پژوهش مؤسسۀ آلالبیت(ع)، چ دوم، قم: مؤسسه آلالبیت(ع).
34
العاملی، محمدبن حسنبن علی (شیخ حر عاملی) (1409 ق). تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چ اول، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع).
35
36. العاملی، محمدبن مکی (شهید اول) (1417 ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
36
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1400 ق). القواعد و الفوائد، محقق و مصحح: سید عبدالهادی الحکیم، قم: کتابفروشی مفید.
37
عبادی، محمد هادی (1387). ماهیت حق در فقه امامیه و حقوق ایران، نشریۀ گواه، شمارۀ 12، بهار: 27 - 19.
38
39. الغروی النائینی، میرزا محمد حسینبن عبدالرحیم (میرزای نائینی) (1373 ق). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، مقرر: شیخ موسیبن محمد النجفی الخوانساری، چ اول، تهران: المکتبه المحمدیه.
39
40. فروغی، سید علیرضا (1391). بررسی فقهی - حقوقی مفهوم حق و ملک، آموزههای فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، شمارۀ 5، بهار و تابستان.
40
کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
41
42. الکوهکمری، سید محمدبن علی حجت (1409 ق). کتاب البیع، تقریر شیخ ابوطالب التجلیل التبریزی، چ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
42
المامقانی، محمد حسنبن عبدالله (1316 ق). غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، چ اول، قم: مجمع الذخائر الإسلامیه.
43
44. المروج الجزائری، سید محمد جعفر (1416 ق). نظره فی الحقوق، أحکامها و أقسامها، ضمن کتاب هدی الطالب فی شرح المکاسب، چ اول، قم: مؤسسه دارالکتاب.
44
مطهری، مرتضی (1380). مجموعه آثار، جلد 13، تهران: صدرا.
45
ــــــــــــــ (1377). مجموعه آثار، جلد 8، تهران: صدرا.
46
الموسوی الخمینی، سید روحالله (بیتا). کتاب البیع، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (قدس سره).
47
الموسوی الخوئی، سید ابوالقاسم (بیتا). مصباح الفقاهه (المکاسب)، تقریر شیخ محمد علی توحیدی، بیجا: بینا.
48
موسویان، سید ابوالفضل (1384). ماهیت حق، چ دوم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
49
50. الهمدانی، آقا رضابن محمد هادی (1420 ق). حاشیۀ کتاب المکاسب (للهمدانی)، محقق و مصحح: شیخ محمد رضا الأنصاری القمی، چ اول، قم: همدانی.
50
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی احکام کنترل موالید و پیشگیری از بارداری، با رویکردی بر ضرورت افزایش و بحران پیری جمعیت
جمعیت، مؤلفهای اساسی در شناسایی جوامع بشری است که تنظیم آن، نقش بسزایی در رشد اقتصاد کشورها دارد. از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر جمعیت، میزان موالید و باروری است؛ به همین دلیل اکثر کشورها با کنترل باروری و ایجاد محدودیتها یا رفع محدودیتهایی در استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری، سعی در تنظیم جمعیت میکنند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و در شرایط متفاوت، راهکارهای متفاوتی را در پیش گرفته؛ به نحوی که در سالهای پس از جنگ، به دلیل قرارگیری در شرایط انفجار جمعیتی با رفع محدودیتها و امروزه با قرارگیری در خطر بحران پیری جمعیت، با ایجاد محدودیتهایی در استفاده از خدمات بارداری، سعی در کنترل جمعیت داشته است که البته دربارۀ استفاده از این راهکارها، مخالفتهایی نیز مطرح شدهاند. در این پژوهش با بررسی رویکرد فقهی در مسئلۀ کنترل موالید و دلایل موافقان و مخالفان، در صدد یافتن پاسخی برای حکم کنترل موالید هستیم. نتایج نشان میدهد که با وجود مطلوبیت تکثیر نسل و سفارش اسلام به آن، کنترل و تحدید موالید امری پذیرفته شده است؛ اما تشخیص و انتخاب شیوۀ عمل، به مقتضیات زمان و نظر مـراجع ذیصلاح اسلام بستگی دارد.
https://jorr.ut.ac.ir/article_71807_d875b00034a1f2805d752e1b79d8cc13.pdf
2019-06-22
363
382
10.22059/jorr.2019.255469.1008025
اضرار به نفس
پیشگیری از بارداری
تسلیط
حقوق باروری
کنترل موالید
جمال
نیککار
jamalnikkar@yahoo.com
1
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه محدث نوری، نور، ایران
LEAD_AUTHOR
محمود
امامی نمین
m.emaminamini@gmail.com
2
استادیار، دانشگاه علامه محدث نوری، نور، ایران
AUTHOR
ـ قرآن کریم.
1
ابنبابویه، محمدبن علی (1362). الخصال، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
2
ابنشعبه، حسنبن علی (1404 ق). تحف العقول عن آل الرسول(ص)، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
3
الکبیسی، فؤاد محمد (1426 ق). الانجاب، لبنان: مؤسسۀ دارالنوادر.
4
انصاری شیرازی، قدرتالله و پژوهشگران مرکز فقهی ائمۀ اطهار (1429 ق). موسوعه احکام الاطفال و ادلتها، قم: انتشارات مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
5
ایازی، سید محمد علی (1374). اسلام و تنظیم خانواده، قم: نشر فرهنگ اسلامی.
6
بهجت، محمد تقی (1386). استفتائات، قم: انتشارات دفتر آیتالله بهجت.
7
بهشتی، سید محمد حسین (1379). بهداشت و تنظیم خانواده، تهران: انتشارات بقعه.
8
بوطی، محمد سعید رمضان (1408 ق). مسئلة تحدید النسل وقایعه و علاجا، دمشق: مکتبه الفارابی.
9
حر عاملی، محمدبن حسن (1416 ق). تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع) لاحیاء التراث.
10
حسینی تهرانی، سید محمد حسین (1415 ق). کاهش جمعیت ضربهای سهمگین بر پیکر مسلمین، تهران: انتشارات حکمت.
11
______________________ (1425 ق). رسالۀ نکاحیه، مشهد: مؤسسۀ تنظیم و نشر دورۀ علوم و معارف اسلامی.
12
حسینی سیستانی، سید علی (1417 ق). منهاج الصالحین، قم: انتشارات مکتب آیهالله سید سیستانی.
13
خرازی، سید محسن (1379). کنترل جمعیت و عقیمسازی، فقه و اهل بیت، شمارۀ 22: 58.
14
خلجی، حسن رضا (1379) نگرش فقهی بر روشهای تنظیم خانواده، پژوهشنامۀ متین، شمارۀ 5 و 6: 11.
15
خمینی، حسن (1382). مبانی فقهی تنظیم خانواده، چ اول، تهران: پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی.
16
دهخدا، علی اکبر (1373). لغتنامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17
17. راغب الاصفهانی، حسینبن محمدبن المفضل (1383). المفردات فی الغریب القرآن، ترجمۀ غلامرضا خسروی حسینی. تهران: انتشارات مکتب المرتضویه.
18
18.زبیر، الزین یعقوب (1411 ق). موقف الشریعه الاسلامیه من تنظیم النسل، بیروت: انتشارات دارالجیل.
19
سبحانی تبریزی، جعفر (1414 ق). المختار فی احکام الخیار، قم: انتشارات مؤسسۀ امام صادق(ع).
20
سرور، ابراهیم حسین (1429 ق). المعجم الشامل للمصطلحات العلمیه و الدینیه، بیروت: نشر الهادی.
21
شجاعیتهرانی، حسین؛ عبادیفرد، فربد (1380). جمعیت، تنظیم خـانواده و بـهداشت باروری، تهران: انتشارات سماط.
22
صادقی، احمد (1380). اخلاق زنوشوهر و تنظیم خانواده، چ چهارم، تهران: انتشارات حافظ نوین.
23
صادقی، رسول (1388). جمعیت و توسعه: ابعاد و چالشها، چ اول، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیت آسیا واقیانوسیه.
24
صادقی تهرانی، محمد (1384). رسالۀ توضیح المسائل نوین، تهران: انتشارات امید فردا.
25
صافی گلپایگانی، لطفالله (1385). جامع الاحکام، قم: انتشارات دفتر نشر آثار آیتالله صافی گلپایگانی.
26
صانعی، یوسف (1384). استفتائات پزشکی، قم: انتشارات میثم تمار.
27
صدر، سید محمد باقر (1429 ق). اقتصاد ما، قم: نشر برهان و اسلامی.
28
صرامی، سیفالله (1380). احکام حکومتی و مصلحت، تهران: نشر عبیر.
29
طباطبایی، علی (1412 ق). ریاض المسائل، قم: مؤسسۀ النشر اسلامی.
30
طباطبایی حکیم، محسن (1416 ق). مستمسک عروه الوثقی، قم: مؤسسة دارالتفسیر.
31
طباطبایی یزدی، محمد کاظم (1417 ق). العروه الوثقی، قم: مؤسسة النشر اسلامی.
32
طوسی، محمدبن حسن (بیتا). المبسوط فی فقه الامامیه، تهران: انتشارات مکتب المرتضویه.
33
فاضل موحدی لنکرانی، محمد؛ خدادادی، غلامحسین (1385). احکام پزشکان و بیماران، قم: انتشارات مرکز فقهی ائمۀ اطهار(ع).
34
فیومی، احمدبن محمد (1414 ق). مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: انتشارات دارالهجره.
35
کلینی، محمدبن یعقوب (1346). الاصول من الکافی، تهران: انتشارات دارالکتب اسلامی.
36
لمعیان، مینور و دیگران (1392). حقوق باروری از منظر حقوق بشر، مجلۀ زنان و مامایی ایران، دورۀ 8، شمارۀ 2: 3.
37
مجلسی، محمد باقربن محمد تقی (1983). بحارالانوار، بیروت: انتشارات مؤسسه الوفاء.
38
محقق داماد، سید مصطفی (1388). قواعد فقه مالکیت و مسئولیت، چ بیست و سوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
39
محقق کرکی، محمدبن حسین (1429 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: انتشارات مؤسسۀ آلالبیت لاحیاء التراث.
40
مطهری، مرتضی (1381). خاتمیت، تهران: انتشارات صدرا.
41
معین، محمد (1382). فرهنگ فارسی معین، تهران: انتشارات سیگل.
42
مفید، محمدبن محمد (1368). المقنعه، قم: انتشارات مؤسسۀ نشر اسلامی.
43
مقدمفر، عطیه (1392). نقش رسانهها بر فرهنگ کنترل موالید با رویکرد فقهی، مجلۀ فقه و حقوق خانواده، شمارۀ 59، دورۀ 18: 91.
44
مکارم شیرازی، ناصر (1385). استفتائات جدید، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی(ع).
45
ـــــــــــــــــــ (1386). احکام پزشکی، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی(ع).
46
ـــــــــــــــــــ (1411 ق). قواعد الفقهیه، قم: مدرسۀ امام علیبن ابیطالب(ع).
47
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1377). استفتائات، قم: انتشارات نجات.
48
موسوی خمینی، روحالله (1382). استفتائات، قم: انتشارات دفتر انتشارات اسلامی.
49
ــــــــــــــــــــــ (1379). تحریرالوسیله، قم: انتشارات دارالعلم.
50
نجفی، محمد حسن (1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت: انتشارات دارالاحیاء التراث العربی.
51
نوری، میرزا حسین (1408 ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: انتشارات مؤسسۀ آلالبیت لاحیاء التراث.
52
نوری همدانی، حسین (1382). کنترل جمعیت، فقه اهل بیت، شمارۀ 33: 28.
53
Amir Ahmadi.H (1990). Revolution and Economic Transition. the Iranian Experience, Albany, New York: State University of New York Press.
54
Haslegrave M.(2006). Integrating sexual and reproductive rights into the medical curriculum. Best Practice & Research Clinical Obstetrics and Gynaecology. 20(3); 433-445.
55